واکاوی مفهوم «سوژه» در رویکردهای تحلیل گفتمان

محورهای موضوعی : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

شهناز کریمی ¹ , مهرداد نوابخش ² , مصطفی ازکیا ³

1 - پژوهشگر
2 - استاد دانشکده علوم انسانس و اجتماعی
3 - گروه آموزشی جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1398/02/23 تاریخ پذیرش : 1398/05/04 تاریخ انتشار : 1386/10/01

کلید واژه: سوژه, گفتمان, تحلیل گفتمان,

چکیده مقاله :

مفهوم سوژه ریشه‌ در تفکرات دوران نو زایش دارد که در قرن بیستم ماهیتی سیاسی یافت؛ سوژه را حداقل از سه منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد؛ ازنظر مدرن که با دکارت آغاز می‌گردد، سوژه فاعل شناسایی است که مستقل از نیروهای متافیزیکی توانایی اندیشیدن و کنش را داراست. از منظر پساساختارگرا و پسامدرن که به صورت خاص در اندیشه فوکو تجلی می‌یابد، سوژه ابداع عصر مدرن است و با پایان مدرنیسم نیز رو به افول گذاشته است. در این معنا سوژه مقهور عناصر قدرت است و تماماً در بستر نیروهای تاریخی و گفتمان‌های آن شکل می‌گیرد. در منظر سوم، سوژه فاعلی است که در بستر نیروهای تاریخی و گفتمان‌ها شکل می‌گیرد اما توان مقاومت و تغییر آن را نیز داراست و بر آن اثر می‌گذارد. این مقاله با روش اسنادی به مطالعه مفهوم سوژه در رویکردهای مختلف تحلیل گفتمان می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که سوژه و هویت آن فراز و نشیب‌های زیادی پشت سر نهاده است؛ گاه در هیبت کنشگری خلاق و اثرگذار و گاه در قالب موجودی منفعل و محصور. از منظر رویکردهای تحلیل گفتمان به‌ویژه رویکرد گفتمان لاکلائو و موفه سوژه‌ها در موقعیت‌هایی خاص قادر به فروپاشی یک گفتمان و هژمونیک ساختن گفتمانی دیگر می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

The concept of the subject is rooted in the thoughts of the newborn period, which in the twentieth century found a political nature; the subject can be examined from at least three perspectives; in modern terms, which begins with Descartes, the subject of the subject is a discovery that is independent of metaphysical forces, the ability to think and act Has. From the perspective of post-structuralism and postmodernism, which manifests itself in particular in Foucault's thought, the subject is the invention of the modern age, and it is also declining with the end of modernism. In this sense, the subject is the subjugation of the elements of power, and it all forms in the context of its historical forces and discourses. In the third perspective, the subject is an object that forms in the context of historical forces and discourses, but it also has the power to resist and change it, and it affects it. This paper, by documentary method, studies the concept of a subject in different approaches to discourse analysis. The results of the research show that the subject and its identity have gone through many ups and downs, sometimes in the awe of creative and effective activism and sometimes in the form of passive and enclosed inventory. From the point of view of discourse analysis approaches, especially the approach of Laclau's discourse and subject matter, subjects in particular situations are capable of collapse of discourse and hegemonic creation of another discourse.Keywords: Subject, Discourse, Discourse Analysis.