دیالکتیک کالبد و رفتاردر بازار تاریخی کرمان

محورهای موضوعی : معماری

ساره اسمعیل بیگی کرمانی ¹ , رضا میرزائی ² , احمد حیدری ³

1 - دانش آموخته دکتری گروه هنر و معماری، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران.
2 - استادیار گروه هنر و معماری،واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی ، بیرجند،ایران.
3 - استادیار گروه هنر و معماری،واحد بیرجند،دانشگاه آزاد اسلامی ، بیرجند،ایران.

تاریخ دریافت : 1402/07/23 تاریخ پذیرش : 1402/12/15 تاریخ انتشار : 1403/04/28

کلید واژه: روانشناسی اکولوژیک , کالبد , رفتار , سینومرف,

چکیده مقاله :

در چند دهه اخیر با سقوط و عدم کارآیی مناسب مراکز تجاری رروبه رو شده ایم که یکی از علل کرختی این فضا ها عدم توجه به ارتباط انسان و محیط ،که سبب ایجاد قرارگاهی پایدار و سرزنده می باشد ، دیدگاه روان شناسی اکولوژیک راجر بارکر، محیط انسان ساخت دارای ساختارهای مجزای کالبدی و رفتاری است که در پیوند با یکدیگر یک واحد را شکل می دهند و میدان یا مقر رفتاری نامیده می شود. از این رو، مطالعه رفتارهای محیطی می تواند مبنای تحلیل و پیش بینی نحوه کارکرد محیط قرار گیرد. هرچه سازگاری محیط رفتار که او آن را سینومرفی (هم ساختی) نامید قوی تر باشد، فضا از قابلیت ها و کارایی بالاتری برخوردار خواهد بود. از میان مقرهای رفتاری جمعی مختلف، بازارها و مراکز خرید به دلیل شکل دادن قلمروی مهمی از زندگی روزمره، از غنا و جذابیت برای مطالعه رفتارهای محیطی برخوردارند. هدف این تحقیق بررسی تاثیر متقابل کالبد بر رفتارکاربران که سبب ایجاد قرار گاه رفتاری پایدار می شود می باشد که در جهت نیل به این هدف ، مورد مطالعه در دسترس بازار تاریخی کرمان که پس از گذشت چندین قرن سرزندگی خود را حفظ نموده و هنوز هم به عنوان یک قرار گاه رفتاری پویا شناخته می شود ، انتخاب شده است . تحقیق حاضر ا زنوع توصیفی و تحلیلی می باشد که محقق با روش تحقیق کیفی می باشد که از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهده سیستمانیزه و مصاحبه اپیزودیک و در نهایت ورود داده ها به نرم افزار اطلس تی با استعانت از روش گراندد تئوری به تبیین مولفه کالبد رفتار در باز کرمان پرداخته است .نتایج تحقیق نشان دهنده حمایت کالبد از فعایت های جاری در بازار کرمان می باشد به این معنی که هم ساختی کالبد و رفتار در بازار تاریخی کرمان برقرار می باشد .

چکیده انگلیسی:

In the last few decades, we have been faced with the collapse and inefficiency of commercial centers, and one of the causes of the stagnation of these spaces is the lack of attention to the relationship between humans and the environment, which causes the creation of a stable and lively place. Ecological science", investigating the complex interactions of the behavioral environment has become one of the important topics of postmodern currents in architecture and urban planning. This interdisciplinary field considers the environment as a container for collective actions and behaviors in order to deal with the domination of quantitative and metric view in evaluating the human-made environment. According to Roger Barker's ecological psychology, the human-made environment has separate physical and behavioral structures that form a unit in connection with each other and is called "field" or "behavioral headquarters". Therefore, the study of environmental behaviors can be the basis for analyzing and predicting how the environment works. The stronger the compatibility of the behavior environment, which he called "synomorphy", the space will have higher capabilities and efficiency. Among the various collective behavioral centers, markets and shopping centers are rich and attractive for the study of environmental behaviors due to the fact that they form an important territory of daily life. Dealing with the functional decline of local-historical markets as a collective location that is deeply connected with daily behavioral patterns, requires adopting an ecological approach and investigating the links between environment and behavior. The market is one of the most important parts of the structure of the Iranian city in cultural and historical cities, which, in addition to influencing the overall structure of the city and the formation of neighborhoods, is one of the important manifestations of valuable and public identity architecture, and throughout history, it has always been one of It is considered to be one of the most important areas of common interactions in civil life. Due to the existing values in the social and cultural structure, the markets have been less affected during the modernist movements in architecture and urban planning, and their continued activity as the main pole of the city's trade shows its important position in public belief. The purpose of this research is to investigate the mutual influence of the body on the behavior of users, which causes the creation of a stable behavioral environment, and in order to achieve this goal, the historical market of Kerman, which has maintained its vitality after several centuries and is still It is known as a dynamic behavioral site. The current research is a descriptive and analytical type that the researcher uses a qualitative research method to explain the body component through library studies and systematic observation and episodic interview and finally entering the data into the Atlas t software with the help of the grounded theory method. The research results show that the body supports the current events in the market of Kerman, which means that the co-construction of the body and behavior (cynomorph) is established in the historical market of Kerman, and as a result, it is one of its physical components. Power is used as the design principles of new commercial centers in Kerman.

منابع و مأخذ:

• آلتمن، ایروین (1382)، محیط و رفتار اجتماعی:خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام، ترجمه علی نمازیان، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، تهران، چاپ اول.
• بیگم هاشمیان، لیلا، متین، مهرداد وارمغان، مریم (1400)، تبیین سینومرفی در قرارگاه رفتاری بر اساس شیوه زندگی در خانه های محلی روستایی مبتنی بر خوانش از ادبیات داستانی –اقلیمی موردمطالعه: داستان خوندشت نوشته ناصر وحدتی، فصلنامه پژوهش‌های روستایی، شماره 3، سال دوازدهم، ص ¬¬630-608.
• پاکزاد، جهانشاه و بزرگ، حمیده، (1391)، الفبای روان‌شناسی محیط برای طراحان، انتشارات آرامانشهر، چاپ اول.
• تفکر، ثریا، شاهچراغی، آزاده وحبیب، فرح (1399)، بازخوانی نظریه سینومرفی (هم ساختی) در معماری بازار محلی ایرانی بررسی موردی بازار تجریش تهران، نامه معماری و شهرسازی، سال سیزدهم، شماره 28، ص 113-93.
• حاتمی، مژگان (1394)، کاربست علم روان‌شناسی محیطی در معماری و طراحی شهری با تاکید بر اصول و معیارهای طراحی مجتمع های مسکونی، فصلنامه مدیریت شهری، شماره 42، ص 187-153.
• حکیمیان، پانته آ.لک، ازاده (1397)، واکاوی انسجام کالبدی بازار تاریخی شهر ایرانی، مطالعه تطبیقی بازارهای تاریخی کرمان و شیراز، فصلنامه علمی دانشگاه هنر، شماره 23، ص 130-111.
• حمزه زاده، فرشته (طراحی مرکز سالمند ان در شهر فریدونکنار با بهرگیریاز نظریه اکولوژیک بارکر)، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، دانشکده فنی و مهندسی، موسسه آموزش عالی غیر دولتی طبری، بابل.1398.
• خلیلی شورینی، سیاوش، (1389)، روش های پژوهش آمیخته (با تاکید بر بومی سازی)، انتشارات یادواره کتاب، تهران، چاپ اول.
• رضازاده، راضیه ( 1384)، “کاربرد علوم محیطی در فرایند مطالعاتی طراحی شهری ” ، نشریه هنرهای زیبا، شماره 24
• ریخته گران، محمدرضا (1387)، هایدگر و تلقی هندویی از مکان، مجله رواق، شماره سوم.
• زنگی آبادی، علی (1370)، جغرافیا و برنامه‌ریزی شهر کرمان، ایران چاپ، تهران، جلد اول و دوم، چاپ اول.
• شاهچراغی، آزاده و بندرآباد، علیرضا (1394)، محاط در محیط کاربرد روان‌شناسی محیطی در معماری و شهرسازی، جهاد دانشگاهی، تهران، چاپ سوم.
• ضیاء، ملیحه، قاسمی، محسن، معینی، مهدیه و نوروزی، ملیحه (1401)، ارزیابی بر هم ساخت گرایی فضای باز مجتمع های مسکونی با سنجش رفتا رنگاری در جغرافیای شهر کرمان، فصلنامه علمی _پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی منطقه ای، شماره 3، سال دوازدهم، ص 249-231.
• فیلیک، اوو، (2006)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه:هادی جلیلی، نشر نی، تهران، ویراست سوم.
• گلرخ، شمین (1391)، قرارگاه رفتاری، واحدی پایه برای تحلیل محیط، انتشارات آرمان شهر، تهران چاپ اول.
• لطیفی، امین و سجادزاده، حسن (1394)، ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کیفیت محیطی بر الگوهای رفتاری در پارک ها ی شهری مزالعه موردی:پارک مردم همدان، فصلنامه علمی _پژوهشی مطالعات شهری، شماره یازدهم، ص 20-5.
• مدد پور، محمد (1377)، حکمت معنوی و ساحت هنر: تاملاتی در زمینه سیر هنر در ادوار تاریخی، شرکت انتشارات سوره مهر، چاپ دوم.
• Altman, Irwin (2003), Environment and Social Behavior: Privacy, Personal Space, Territory, and Congestion, translated by Ali Namazian, Shahid Beheshti University, Tehran, first edition. In Persian
• Hakimian, Panteh Avelak, Azadeh (2017), Analyzing the physical integrity of the historical market of an Iranian city, a comparative study of the historical markets of Kerman and Shiraz, Scientific Journal of Pazhuhesh-e Honar, No. 23, pp. 111-130. In Persian
• Hamzezadeh, Fereshte (Designing the elderly center in Fereydunkenar city using Barker's ecological theory), Master's Thesis of Architecture, Technical and Engineering Faculty, Tabari Institute of Higher Education, Babol, 2019.. In Persian
• Madadpour, Mohammad (1998), Spiritual Wisdom and the Field of Art: Reflections on the process of Art in Historical Periods, Sooremehr Publishing, 2d edition. In Persian
• Abioso,W, (2020),” Synomorph of Behaviour Setting in Architecture Enhance the Green Design”Material Science and Engineering”NO:879,P1-6.
• Abioso,W,Triyadim,S, (2017),” The Behavior – Milieu Synomorphy of Communal Space in Desa Adat Tenganan Pegringsingan Bali Indonesia”International Journal of Architecture an Applications,No:2,V:3,P 11-20.
• Beygom Hashemian, Leila, Matin, Mehrdad, and Armaghan, Maryam (2021), Investigating Isomorphism in behavioral camps based on the mode of life in local rural houses based on the study of fictional-climatic literature: the story of Khondasht by Nasser Vahdati, Journal of Rural Research, No 3, pp. 630-608. In Persian
• Bonnes,M,Secchiaroli,G,Montagna,C, (1995),”Enviromental Psycology:A Psycho-Social Intoduction” ,Sage Publication ,Inc.
• Eklund,S,Scott,M(1985),”Barkers s Behavior setting theory:A usful conceptual framework for research on education administration”,Journl of Educational Administration,No:1,V:23,P82-90.
• Filik, Owo, (2006), An introduction to qualitative research, translated by: Hadi Jalili, Nashreney, Tehran, 3d edition. In Persian
• Golrokh, Shamin (2012), Behavioral Station, a Basic Unit for Environmental Analysis, Armanshahr Publishing, Tehran, first edition. In Persian
• Hatami, Mozhgan (2014), Use of environmental psychology in architecture and urban design with an emphasis on the principles and criteria of designing residential complexes, Urban Management Studies, No. 42, pp. 153-187. In Persian
• Heft,H,Hoch,H,Edmunds,T,Weeks,J, (2014),”Can the Identify of a Behavior Setting Be Perceived Through Patterns of Joint Action?An Investigation of Place Perception”behavioral science ,No:4,P371-393
• Khalili Shurini, Siavash, (2010), Mixed research approach (with emphasis on localization), Yadavare Kitab Publishing House, Tehran, first edition. In Persian
• Latifi, Amin and Sajjadzadeh, Hassan (2015), Evaluation of the impact of environmental quality components on behavioral patterns in urban parks, a case study: Mardom Park, Motaleate Shahri, No. 11, pp. 5-20. In Persian
• Memarian,Gh,Salehinia,M,2012,” Sociopetaloid of Architecture Space Result of synthesis and synomorphy of humane-physical factors”,International Journal of Architectural Engineering & Urban Planning”,No:1,V:22,P7-19.
• Pakzad, Jahanshah and Bozorg, Hamideh, (2012), The Introduction to Environmental Psychology for Designers, Aramanshahr Publications, first edition. In Persian
• Popov,L,Champalov,I, (2012),” Crossing Over: The Interdisciplinary Meaning of Behavior Setting Theory”,International Journal of Humanities and social science ,No :19,V:2,p 18-27.
• Pourvahidi,P, (2010),”Bioclimatic Analysis of Vernacular Iranian Architecture”,Master of Science in Architecture,Eastern Mediterranean University.
• Rezazadeh, Razieh (2005), "The use of environmental science in the study process of urban design", The Journal of Fine Arts: Architecture and Urban Planning, No. 24 In Persian
• Rikhtegaran, Mohammad Reza (2008), Heidegger and Hindu understanding of place, Ravagh journal, No 3. In Persian
• Shahcheraghi, Azadeh and Bandarabad, Alireza, Mohāt in the application environment of environmental psychology in architecture and urban planning, The Academic Center for Education, Culture, and Research (ACECR, Tehran, 3d edition, 2015. In Persian
• Tafakor, Soraya, Shahcheraghi, Azadeh, and Habib, Farah (2019), Reinterpretation of isomorphic theory (Co-construction) in Iranian local market architecture, a case study of Tajrish market in Tehran, The Journal of Architecture and Urban Planning, No 28, pp. 93-113. In Persian
• Wicker,A, (1972),:”Processes which mediate behavior-environment congruence”,behavioral science ,No:3 ,V:17,P265-277.
• Zangiabadi, Ali (1991), Geography and Planning of Kerman, Iran Press, Tehran, Vol 1-2, 1st Edition. In Persian
• Ziae, Maleeha, Ghasemi, Mohsen, Moini, Mahdieh and Nowrozi, Malihe (2022), Evaluation of open-space structuralism of residential complexes by Monitoring in the geography of Kerman city, Geography (Regional Planning) Journal, No. 3, pp. 249-231. In persian