مقایسه تأثیر سه روش آموزشی سخنرانی، بحث گروهی و بسته آموزشی بر میزان آگاهی نسبت به سوء مصرف موادمخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانی شهر تبریز در سال 1390

محورهای موضوعی : روانشناسی تربیتی

محمد اکبری ¹ , تورج هاشمی‌نصرت‌آباد ² , جلیل باباپورخیرالدین ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد روانشناسی تربیتی٬ تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه روانشناسی٬ دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی٬ دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول)
3 - انشیار گروه روانشناسی٬ دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی٬ دانشگاه تبریز

تاریخ دریافت : 1391/09/26 تاریخ پذیرش : 1392/11/19 تاریخ انتشار : 1393/03/01

کلید واژه: آگاهی, آموزش بحث گروهی, آموزش سخنرانی, بسته آموزشی, سوءمصرف موادمخدر و دانش‌آموزان,

چکیده مقاله :

هدف از این تحقیق مقایسه تأثیر سه روش آموزشی سخنرانی، بحث گروهی و بسته آموزشی بر میزان آگاهی نسبت به سوء مصرف موادمخدر در دانش‌آموزان پسر دبیرستانی شهر تبریز در سال 1390 بود. به این منظور در یک طرح شبه‌آزمایشی و بطور تصادفی خوشه‌ای از چهار دبیرستان شهر تبریز 119 دانش‌آموز انتخاب شد که 86 نفر از آنان در گروه آزمایش و 33 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند. پرسشنامه محقق ساخته بعنوان پیش آزمون توسط سه گروه آزمایشی بحث گروهی، سخنرانی و بسته آموزشی و یک گروه کنترل تکمیل شد. سپس هر گروه آزمایشی شش جلسه آموزشی پیشگیری از اعتیاد را دریافت نمود. گروه کنترل برنامه عادی روزانه خود را گذراند. سپس از هر چهار گروه آزمایشی و کنترل پس آزمون به عمل آمد. بعد از جمع‌آوری داده‌ها با توجه به طرح تحقیق، با استفاده از نرم‌افزار SPSS آزمون کوواریانس یک راهه (ANCOVA) و مقایسه دو تایی بونفرونی به کار برده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که آموزش بحث گروهی، سخنرانی و بسته آموزشی بر میزان آگاهی دانش‌آموزان تأثیر مثبت و معنی‌داری دارد. روش آموزش بحث گروهی در مقایسه با گروه‌های سخنرانی و بسته آموزشی روی دانش‌آموزان افزایش معنی‌داری دارد. بنابراین این مطالعه نشان داد که آموزش بحث گروهی مؤثرترین روش تدریس در جهت افزایش میزان آگاهی نسبت به سوء مصرف موادمخدر می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research was to compare the effectiveness of three instructional methods, lecture, group discussion and educational package on the degree of awareness of high school male students’ drug abuse in Tabriz in 2012. There fore, were a random sample of 119 students, from four male schools inside Tabriz were selected, 86 of whom were put in experimental group, and the other 33 in control group. First, four group were asked to fill in the researcher questionnaire as the initial pretest. Next step was to get the experimental students to take a six–session addiction prevention course. The control group, on the other hand, was to live their regular daily lives. Filling in the questionnaires again as a post-test was what four groups were asked to do, the data of which was analyzed with spss. The data were analyzed using Covariance and bonferroni pairwise comparisons. The final results showed that training group discussion, lecture and educational package had a profound positive influence on the students. And group discussion method had increased significantly in comparison with the lecture and educational package groups on the students.  

منابع و مأخذ:

آقابابایی، عزیزالله؛ جلالی، داریوش؛ سعیدزاده، حمیدرضا و باقری، سهیلا. (1391). مقایسه اثربخشی چهار روش پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر بر نگرش و عزت نفس دانش‌آموزان مجتمع‌های فرهنگی تربیتی و خوابگاهی کمیته امداد امام خمینی (ره). فصلنامه اعتیادپژوهی سوء مصرف مواد. 6، 21، (1)، 15-11.

اسدپور، محمد؛ غفرانی‌پور، فضل‌اله و حاجی‌زاده، سهراب. (1380). بررسی تأثیر آموزش به روش بحث گروهی بر میزان مصرف سیگار دانش‌آموزان پسر دبیرستان‌های شهر رفسنجان. مجله دانشور.  8، (35)، 6-1.

اسماعیلی وردنجانی، صفرعلی و مسعودی، رضا. (1390). مقایسه دو روش آموزشی پیشگیری از اعتیاد به موادمخدر توسط گروه همسالان و معلم بر میزان آگاهی و نگرش دانش‌آموزان پسر دبیرستانی شهرکرد. مجموعه مقالات منتخب 30 کنکره استانی پیشگیری از اعتیاد در سال 1389. تهران: چاپ طرح و نقش.

بابایی اصل، فائزه. (1386). بررسی میزان آگاهی دانش‌آموزان دبیرستان‌های پسرانه شهر کرمان در مورد سوءمصرف مواد. مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان. 16، 16،(1)، 30-28.

بریس، نیکلا؛ کمپ، ریچارد و سنلگار، رزمری. (1384). تحلیل داده‌های روانشناسی با برنامه اس پی اس اس. ترجمه خدیجه علی آبادی و علی صمدی. تهران: نشر دوران.

برماس، حامد. (1387). کارایی دوره آموزشی فرد – مدار در پیشگیری از سوء مصرف موادمخدر. مجله علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج . 8، 29، (7)، 66-47.

جلالی، داریوش؛ منشئی غلامرضا و مظاهری، محمدمهدی. (1390). تأثیر روش‌های پیشگیری از سوءمصرف مواد در هیجان طلبی، امنیت روانی و بازخورد نسبت به سوءمصرف موادمخدر در نوجوانان شهر اصفهان. مجله روانشناسی تحولی. 7، (27)، 267-255.

خلیلی، افسر؛ سهرابی، فرامرز؛ رادمنش، محمدحسین و افخمی اردکانی، مهدی. (1390). اثربخشی آموزش مهارت‌های تفکر انتقادی بر نگرش دانش‌آموزان نسبت به سوء مصرف موادمخدر. مجله اعتیاد پژوهشی. 5، (17)،106-91.

خاکبازیان، زهره ؛ جمشیدی، فرشید؛ مهران، عباس و دامغانیان، مریم. (1386). مقایسه تأثیر دو روش آموزشی (سخنرانی – بسته آموزشی) بر آگاهی دختران در مورد بهداشت بلوغ. مجله دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران(حیات). 14، 14،(1)، 48-41.

خستو، گل‌آرا. (1381). پیشگیری از سوءمصرف مواد و وابستگی با رویکرد اجتماع محور. فصلنامه رفاه اجتماعی. 2، 2، (6)، 14-11.  

خردمند، علی؛ زمانی، عشرت و هدایتی، نسیم. (1389). بهره‌گیری از تجارب آموزشی کشورهای پیشرفته به منظور پیشگیری از اعتیاد در دوره ابتدائی. مجله دانشکده پزشکی و مرکز تحقیقات علوم اعصاب کرمان. 16، (3)، 295-289 .

خوش نیت، محسن و همکاران. (1382). مقایسه تأثیر سه روش آموزشی بر میزان آگاهی مراقبین بهداشتی در بر خورد با کودکان دیابتی مدارس ابتدایی شهر تهران در سال 1382. مجله دیابت و لیپید ایران. 7، 6،(4)، 349-343.

دبیرخانه شورای هماهنگی علمی. (1385). اصول راهنمای تهیه بسته آموزشی. تهران: وزارت ‌آموزش ‌و ‌پرورش.  

دلاور، علی. (1385). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.

رجایی، علیرضا و بیاضی، محمدحسین. (1385). تأثیر یک برنامه پیشگیری از اعتیاد بر عزت نفس، نگرش، گرایش و آگاهی نوجوانان در سوء مصرف مواد. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی. 30،86-71.

رحمتی، عباس و اعتمادی، احمد. (1385). تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به روش بحث گروهی بر نگرش دانش‌آموزان نسبت به سوء مصرف موادمخدر. فصلنامه علمی – پژوهشی روانشناسی دانشگاه تبریز. 1، (4).

رحیمی‌موقر، آفرین؛ محمدرزاقی، عمران؛ نوری‌خواجوی، مرتضی؛ حسینی، مهدی و فیض‌زاده، گلناز. (1379). راهنمای پیشگیری و درمان اعتیاد . تهران: انتشارات معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور.

رحمتی، علی. (1383). نقش آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به شیوه بحث گروهی بر نگرش دانش‌آموزان نسبت به موادمخدر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.

سازمان بهداشت جهانی. (1387). خلاصه پیشگیری از سوءمصرف مواد در کودکان و نوجوانان. مترجمین رضا رادفر و محبوبه زارعی. اصفهان: انتشارات سازمان بهزیستی استان.

سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس و حجازی، الهه.(1376). روش‌های تحقیق در علوم‌رفتاری. تهران: سپهر‌نقش.

شعبانی،حسن. (1386). مهارت‌های آموزشی. تهران: انتشارات سمت. جلد 2 و 1.

طارمیان، فرهاد؛ مهریار، امیرهوشنگ. (1386). اثربخشی برنامه آموزش مهارت‌های زندگی به منظور پیشگیری از مصرف موادمخدر در دانش‌آموزان دوره راهنمایی . مجله علم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی زنجان. 16، (4)، 38-29.

طاووسی، محمود؛ حیدرنیا، علیرضا؛ منتظری، علی؛ طارمیان، فرهاد و احمدی، مهدی. (1389). تأثیر مداخله آموزشی نظریه محور در پیشگیری از سومصرف موادمخدر در نوجوانان. مجله پایش. 10، (1)،99 -91.

عابدینی، علی‌رضا؛ فاتحی، مریم؛ محمدی فرد، زهرا و منیرپور، نادر. (1390). اثربخشی برنامه آموزش مهارت‌های زندگی به روش گروهی در پیشگیری از سوءمصرف مواد در دانشجویان ساکن خوابگاه. مجموعه مقالات منتخب 30 کنکره استانی پیشگیری از اعتیاد در سال 1389. تهران: چاپ طرح و نقش.

عبدالهی، علی. (1387) . مقایسه تأثیر سه روش آموزشی بر میزان آگاهی دختران دبیرستانی شهر کرگان نسبت به بیماری ایدز. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی عمومی. دانشگاه دانشگاه علامه طباطبایی.

عبدالله‌پور، مرتضی. (1387). آموزش مهارت‌های زندگی بر تغییر نگرش دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهر سیرجان نسبت به سوءمصرف موادمخدر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی عمومی. دانشگاه علامه طباطبایی.

عبدالله‌پور چناری، مرتضی و گلزاری، محمود. (1387). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر تغییر نگرش دانش‌آموزان پسر مقطع دبیرستان شهر سیرجان نسبت به سوءمصرف موادمخدر. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.

عصاریان، فاطمه؛ امیدی، عبدا. . . و اکبری، حسین. (1383). بررسی ویژگی‌های روانشناختی و شخصیتی جوانان وابسته به موادمخدر افیونی در شهر کاشان. فصلنامه علمی پژوهشی فیض. 8،8، (29)، 47-41.

قادری دهکردی، صغری و یارمحمدیان، محمدحسین. (1379). بررسی تأثیر یک برنامه آموزش پیشگیری از اعتیاد بر روی عزت نفس، نگرش و آگاهی نوجوانان در مورد سوء مصرف موادمخدر. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی . 3، 10، 76-63.

کشکولی، فرامرز؛ حاجبی، احمد؛ فریدنیا، پیمان و ظریف، محمدصادق. (1390). بررسی اثربخشی آموزش بر آگاهی و نگرش نسبت به سوءمصرف مواد در پرسنل شرکت‌های پتروشیمی منطقه پارس جنوبی. مجموعه مقالات منتخب 30 کنکره استانی پیشگیری از اعتیاد در سال 1389. تهران: چاپ طرح‌ونقش.

کشاورز محمدی، نسترن و حسینی، سید قدیر. (1382). آموزش بهداشت و تکنولوژی آموزشی. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران.

میراحمدی‌زاده، علیرضا؛ نقشواریان، مجتبی؛ مقدمی، محسن؛ همتی،عبدالرسول پارساپور، رکسانا. (1389). تأثیر آموزش پیشگیری از سوءمصرف مواد بر آگاهی و نگرش سربازان. مجله طب نظامی. 12،(1)، 37-33.

مطهری، مریم‌السادات؛ حجازی، شیرین؛ شاه‌نظری، ژاسمن و محمودی، محمود(1384). مقایسه تأثیر دو روش آموزشی در زمینه ایدز بر میزان آگاهی و نگرش دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد لاهیجان در سال 1382. مجله گام‌های توسعه در آموزش پزشکی. 2، 2، (1)،54-53 .

هومن، حیدرعلی. (1389). اندازه‌گیری روانی وتربیتی(فن تهیه تست و پرسشنامه) . تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات پیک فرهنگ.

یزدان‌پناه، شهرزاد؛ اصغری، میترا؛ یزدان‌پناه، بهروز و غفوریان، حمیدرضا. (1385). مقایسه تأثیر تدریس به روش سخنرانی و مباحثه بر میزان یادگیری و رضایت دانشجویان. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. 7،6، (1)، 64-59.

یونسی، سیدجلال و محمدی، محمدرضا. (1385). استفاده از رویکرد نشر اطلاعات در برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد در میان نوجوانان. دو ماهنامه علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد. 13، (16)،22-15 .

Botvin, G. J. & Griffin, K. W. (2005). School-based program in lowinson substance abuse: A comprehensive textbook. Philadelphia: Lippincott William & Wilkins.

Botvin, G. J., Griffin, K. W & Williams, M. (2001). Drug abuse prevention among minority adolescents: post test and one-year follow up of school-based preventive intervention. Prevention Science. 2(1); 1-13.

Cooper, M. L., Frone, M. R., Russel, M & Muder, P. (1995). Drinking to regulate positive and negative emotions. A motivational model use. Journal of Personality and Social Psychology. 69, 990-1005.     

Cuijpers, P. (2002). Effective ingredients of school-based drug prevention program. A     systematic review. 27 (6), 1009-1023.

Dishon, T., Kavanagh, K., Schneiger, A. K., Nelson, S & Kaufman,N. (2002). Preventing early adolescent substance use: A family centered strategy for the public middle            school. Prevention Science. 3(3), 191-202.

Kornor, H. & Norvij, H. (2007). Five-factor model personality traits in opioid dependence. BMC Psychiatry. 7-37.

Kruglanki, A. W&Higgins, E. T. (2007). Social psychology. Davision of Guilford Publications, Inc.

Lovinson, H. J., Millman, R. B&Longrod, J. G. (1997). Substance abuse. Williams & Wilkins publishing company.

McCuller, W. J., Sussman, S., Dent, C. W & Teran, L. (2001). Concurrent prediction of drug use among high – risk youth. Addictive Behaviors. 26, (1), 137-145.

Melchior, M., Chastang, J. & Guldberg, P. (2007). High prevalence rates of tobacco, alchol and drug use in adolescent and young adults in France: results from the GAZEL youth study. Addictive Behavior. 33:122-133.

National Institute on Drug Abuse (NIDA). (2003). Preventing drug use among children and Adolescents. U. S. Department of Halth and Human Services, National Institute of health, 2^nd edition, Bethesda, Maryland 208.

National institute on drug abuse research. (1996). Protective factor can buffer high-risk youths from drug use. Monograf series. 11.

Rohrbach, L. A., Sun, P & Sussman, S. (2010). One-year follow up evaluation of the project toward no drug abuse (TND) dissemination trail. Preventive medicine. 51(3, 4), 311-319.

Schinke, S. P., Di Noia, J & Glassman, H. R. (2004). Computer-mediated intervention to prevent drug abuse and violence among high-risk youth. Addective Behaviors. 29, 225-229.

Shin, Hs. (2001). A review of school–based drug prevention program evaluation in 1990. Am J health educ. 32, (3), 139-147.

Sarafino, E. (2003). Health psychology. Inc u. s. a.

Speath, M.,Weichold, K, Rainer,K. S &Wiensner, M. (2010). Examining the differential effectiveness of a life skills program on alchol use tranjectories in early adolescence. Journal of Consulting and Clinical Psychology. 78, (3). 334-348.      

Zare zadeh, A&Heshmati, f. (2001). An epidemiologic survey of substan abusing among senior high school students of kerman city. MD thesis. Kerman university of medical sciences.