عرف و جایگاه آن در آثار اصولی و فقهی امام خمینی (ره) و شهید صدر

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق اسلامی

ساجده رسولی ¹ , حمید عیوضی ² , رضا رنجبر ³

1 - دانش آموخته دکترای تخصصی رشته فقه و مبانی حقوق اندیشه امام خمینی (ره)، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی،
2 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/07/28 تاریخ پذیرش : 1399/07/28 تاریخ انتشار : 1399/07/28

کلید واژه: عرف, امام خمینی (ره), شهید صدر, عرف عقلا, استنباط احکام شرعی,

چکیده مقاله :

با توجه به اهمیت عرف در استنباط احکام شرعی به ویژه در مسائل نو، بررسی آثار فقها در استفاده از عرف، به کاربرد بهتر از آن کمک می کند. بررسی آثار فقهی و اصولی امام خمینی (ره) و شهید صدر بـه عنـوان فقیهانی مؤثر در تکامل فقه که با ادله ی قوی، حجیت عرف هر زمان را اثبات کرده اند، برای اثبات این مسأله، شایسته و بسزاست. بدین منظور بررسی متون فقهی استدلالی و اصولی ایشان بر اساس روش کتابخانه ای و تحلیل محتوی انجام شده و بیاناتشان مـورد بررسـی قرار گرفته است. هدف اصلی مقاله این است که نحوه به کارگیری عرف توسط ایشان را هم در اندیشه های نظری و هم در سیره عملی به دست آوریم. با توجه به هدف فوق، سؤال اصلی مقاله این است کـه دو فقیه معظم در سـیره فقهی اصولی خـودشان چگونه عرف را در عرض کتاب و سنت به کار گرفته اند و اینکه آیـا ایشان بـا توجـه بـه عصر خویش نحوه استفاده از عرف را تبیین و بدان عمل کرده اند؟ نتیجه تحقیق نشان می دهد هر دو فقیه ضمن استفاده از عرف و استناد به آن در زمینه های فراوان، عرف را فراتر از مکان و زمان می دانند، ضمن اینکه به حجیت آن توسط شارع معتقدند و با توجه به تاثیر زمان و مکان در مسائل فقهی، بایستی از منبع مهم و کاربردی عرف در تطبیق فقه با اوضاع و شرایط امروزی در جهت عقلانیت و حل مسائل و مشکلات امروزی بهره بُرد.

چکیده انگلیسی:

Given the importance of custom in deriving religious rulings, especially in new issues, the study of the works of jurists in the use of custom, helps to use it better. Examining the jurisprudential and principled works of Imam Khomeini and Shahid Sadr as influential jurists in the evolution of jurisprudence who have proved the authority of custom with strong arguments, is appropriate and worthy to prove this issue. For this purpose, the study of his argumentative and principled jurisprudential texts has been done based on the library method and content analysis and their statements have been reviewed. The main purpose of the article is to find out how they use custom in both theoretical and practical thought. . According to the above purpose, the main question of the article is how the two great jurists in their principled jurisprudential tradition have used custom within the scope of the book and tradition and whether or not they have explained and practiced custom according to their time. Have? The results of the research show that both jurists, while using custom and quoting it in many fields, consider custom beyond space and time, while believing in its authority by the shari'ah and considering the influence of time and place in jurisprudential issues. It is necessary to use the important and practical source of custom in adapting jurisprudence to the current situation and conditions in order to rationality and solve today's problems