بررسی عوامل موثر بر تورش رفتاری حسابرسان با روش ترکیبی

محورهای موضوعی : دانش سرمایه‌گذاری

بختیار اشرفی ¹ (دانشجوی رشته حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و پژوهشات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
زهره حاجیها ² (استادیار رشته حسابداری، واحد تهران شرق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
رضا تهرانی ³ (استاد دانشکده مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1401/06/10 تاریخ پذیرش : 1401/11/08 تاریخ انتشار : 1403/10/01

کلید واژه: فرایند تصمیم گیری سرمایه گذاران, حسابداری ذهنی, مالی رفتاری, تورشهای رفتاری, تردید حرفه ای,

چکیده مقاله :

هدف از این تحقیق ارائه الگویی برای تورش رفتاری حسابرس با رویکرد ترکیبی (داده بنیاد و معدلات ساختاری) می‌باشد. مرحله اول این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با به کارگیری روش تحقیق داده بنیاد انجام شد و همچنین در مرحله دوم جهت بررسی میزان اثرگذاری با معادلات ساختاری روابط متغیرهای مستقل با متغیر وابسته سنجیده شد. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته بود و به منظور گردآوری اطلاعات، با به کارگیری روش نمونه گیری هدفمند با 20 نفر از خبرگان حسابرسی مصاحبه انجام شد. و با مصاحبه عمیق به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد. قلمرو زمانی این پژوهش برای سالهای1399-1400 می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها در سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام گرفت. بر اساس آن، الگوی کیفی پژوهش طراحی شد و نیز معادلات ساختاری وجود روابط را تایید کرد.یافته های پژوهش حاضر، نشان دهنده‌ استخراج 82 کد یا مفهوم اولیه از مصاحبه ها و نیز دسته بندی 56 مفهوم و 5 مقوله بود. سپس شرایط علی، راهبردی، زمینه ای ، مداخله گر و نتایج و پیامدها بررسی و همچنین مدل نهایی با استفاده از جمع آوری 306 پرسشنامه از جامعه آماری و روش معادلات ساختاری مورد تایید قرار گرفت.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this research is to provide a model for the auditor's behavioral bias with a combined approach (foundation data and structural rates). The first stage of this research was conducted in the framework of a qualitative approach and by applying the foundation data research method, and also in the second stage, the relationship between independent variables and dependent variables was measured with structural equations to check the effectiveness. The data collection tool was semi-structured interviews, and in order to collect information, interviews were conducted with 20 audit experts using the targeted sampling method. And information was collected through in-depth interviews. The time domain of this research is for the years 1399-1400. Data analysis was done in three stages of open, central and selective coding. The qualitative model of the research was designed and the structural equations confirmed the existence of relationships.

منابع و مأخذ:

    آل نبهان، جاسم. 1396. بررسی عوامل موثر بر قضاوت حرفه ای حسابرس در ارتباط با کمیتو کیفیت شواهد حسابرسی در عراق. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد ،دانشکده علوم اداری.

بلور، فاطمه. 1394. بررسی تاثیر رفاه فردی و ماکیاولی گری حسابرسان بر قضاوت آنها. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یزد، دانشکده علوم انسانی.

بهارمقدم، مهدی و جوکار، حسین. 1397. اثر تعدیل کنندگی کیفیت حسابرسی بر تمایلات حسابرسان در قیمت گذاری سهام. مطالعات تجربی حسابداری مالی، سال 14، شماره 57، ص 146-123.

باباجانی، جعفر وهمکاران .1397. طراحی الگوی هویت در قضاوت حسابرسی با رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد. مجله دانش حسابرسی، سال هجدهم شماره 71 تابستان 97.

پاک نیت، یکتا. 1396. تأثیر عوامل رفتاری بر تصمیم گیری سهامداران حقیقی بانک ها. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.

پناهی مقدم، مریم. 1394. ارتباط بین اظهار نظر حسابرسی و پایداری سود. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حاتم، دانشکده مدیریت و مالی.

جاویدی، کاظم، رویایی، رمضانعلی، طالب نیا، قدرت الله و بنی مهد، بهمن. 1397. بررسی تأثیر گرایش طرز فکر تفسیر بر قضاوت و تصمیم گیری حسابرس: مبتنی بر نظریه سطح تفسیر فاصله روانی. حسابداری مالی، سال 10، شماره 39، ص 169-141.

حاجی ها، زهره و قانع، علی. 1395. بررسی تاثیر کیفیت حسابرسی بر فرصت حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری، سال 16، شماره 63، ص 128-103.

حجتی فرد، حامی. 1398. ارائه چارچوبی برای قضاوت حرفه ای حسابرسان در ایران. رساله دکتری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دانشکده مدیریت و اقتصاد.

خاکساری، ایمان؛ شورورزی، محمدرضا. مهرآذین، علیرضا و مسیح آبادی، ابوالقاسم. 1400.

طراحی مدل بومی جهت کشف رفتار غیراخلاقی مدیران در گزارشگری مالی. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی .10 (36)، 351-325.

کمیته تدوین استانداردهای حسابرسی سازمان حسابرسی. (1393). استاندارد حسابرسی 200، سازمان حسابرسی. 

طباطبایی حکیم سید محمدرضا، گرکز منصور، عبدلی محمدرضا(1401). ارائه الگوی اثرگذاری تورش رفتاری اتکا و تعدیل بر قضاوت حسابرسان بورس تهران. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی. ۱۴۰۱; ۱۱ (۳۸) :۳۸۸-۳۴۳

راکی،  مهرآرا،  عباس نژاد. (1399). مدلسازی اثر تورش رفتاری زیان گریزی بر پویایی های قیمت و بازدهی بازار سهام (کاربرد مدل سازی مبتنی بر عامل در اقتصاد رفتاری). دانش مالی تحلیل اوراق بهادار

دارابی، رؤیا چناری ، ولی خانی، محمدجعفر.(1395).  ابعاد و رویکردهای نظریه نظریه مالی رفتاری.  مطالعات حسابداری و حسابرسی سال پنجم بهار 1395 شماره 17

راعی، رضا؛ فلاح پور، سعید (1395). مالیه رفتاری، رویکردی متفاوت در حوزه مالی، پژوهشات مالی ،شماره 12، 77-156.

رهنمای رودپشتی؛ فریدون؛ زندیه، وحید (1391). مالی رفتاری و مالی عصبی (پارادایم نوین مالی) از تئوری تا عمل، چاپ اول، انتشارات دانشگاه آزاد اسالمی-سازمان چاپ و انتشارات.

سعیدی، علـی (1398). بیین و ارائه الگوی عکس العمل رفتاری حسابرسان در بازار اوراق بهادار تهران (عکس العمل بیش از حد و کمتـر از حـد)، رسـاله دکتـرا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وپژوهشات.

سعیدی، علی؛ فرهانیان، سید محمد جواد (1395). رفتار توده وار حسابرسان در بورس اوراق بهادار تهران. بورس اوراق بهادار:  زمستان 31395 دوره 34 شماره 16ارثیان ، ک. (1391). معضلات پایه گذاری اخلاق سازمانی. حسابرس(61)، 10-8

رونقی محمد مهدی، آشورزاده سعید. 1394. تأثیر حسابرسی، حسابدهی و پاسخگویی در توسعه اخلاق اسلامی و توسعه اقتصادی. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی .1394; 4 (11): 140-129

سعیدی، هادی. رحیمی باش محله، طاهره.، محمدی، شعبان و الهی شیروان، قاسم. 1400. ارزیابی تأثیر احکام پول شویی بر هزینه های حسابرسی. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامی .10 (34) :203-169

سعیدی گراغانی، مسلم و ناصری، احمد. تأثیر تیپ شخصیتی بر قضاوت حرفه ای حسابرس در تخصیص بودجه زمانی به حساب های حاوی برآورد. حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 2، شماره 3، 184-169.

طوقی، علی. 1397. بررسی تأثیر عوامل فردی، اجتماعی و موقعیتی بر قضاوت حرفه ای و تخصصی حسابرس. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود، دانشکده علوم انسانی.

عموزاد، شهرام. 1395. عوامل موثر بر قضاوت  حرفه ای(اخلاقی) حسابرسان و فشارهای وارده برآن ها. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.

قالمق، کریم، یعقوب نژاد، احمد و فلاح شمس، میر. فیض. 1395. تأثیر سواد مالی بر  تورش های رفتاری حسابرسان بورس اوراق بهادار تهران. چشم انداز مدیریت مالی، شماره 16، ص 94-75.

کاظم پور، احسان. 1392. عوامل موثر بر حساسیت اخلاقی حسابرسان و رابطه سطح مهارت آن ها با حساسیت و قضاوت اخلاقی. رساله دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشکده مدیریت و حسابداری.

کریمی، کیانا و رهنمای رودپشتی، فریدون. 1394. تورش های رفتاری و انگیزه های مدیریت سود. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال 4، شماره 14.

کریمی، ک .1394. تعصب رفتاری و مدیریت درآمد. رساله دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی، علوم پژوهشات، تهران.

محزون، ن .1389. بررسی ارتباط میان ویژگی های فردی، حرفه ای و شخصیتی با تورش های رفتاری متداول در میان مدیران حسابرسی و فعالات بازار سرمایه ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اقتصادی، گروه مدیریت مالی.

مشایخی، بیتا و اسکندری، قربان. 1396. بررسی رابطه مؤلفه های هوش هیجانی و قضاوت حسابرس. دانش حسابرسی، سال 17، شماره 66، ص 80-61.

نجفی، تورج. 1397. بررسی تأثیر چارچوب های قضاوت حسابرسان بر گزارشگری مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت.

هرمزی، شیرکو، نیکومرام، هاشم، رویایی، رمضانعلی و رهنمای رودپشتی، فریدون. 1395. بررسی تأثیر سوگیری های روانششناختی بر تردید حرفه ای حسابرس. پژوهش های تجربی حسابداری، سال ، ماره 22، ص 142-117.

Adil, M., Singh, Y., & Ansari, M. S. (2021). How financial literacy moderate the association between behavior biases and investment decision? Asian Journal of Accounting Research, Vol. ahead-ofprint No. ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/AJAR-09-2020-0086.

Alastair Lawrence, Miguel Minutti-Meza, and Ping Zhang. 2011. Can Big 4 versus NonBig 4 Differences in Audit-Quality Proxies Be Attributed to Client Characteristics?. The Accounting Review, 86 )1(, 259

Al-Matari, Ebrahim.Mohmmad., Al-Swidi, Abdullah.K., Faudziah, H.B. and Yahya. Al-Matari 2012. The Impact of board characteristics on Firm Performance: Evidence from Nonfinancial Listed Companies in Kuwaiti Stock Exchange. International Journal of Accounting and Financial Reporting, Vol. 2, No. 2, pp. 310-332

Anderson, Kim. L. 2014. The Effects of Hindsight Bias on Experienced and Inexperienced Auditors’ Relevance Ratings of Adverse Factors versus Mitigating Factors. Journal of Business & Economics Research )JBER(, .(3)21

Bamber, E.Michael. and Iyer, Venkataraman.M. 2007. Auditors’ Identification with Their Clients and its Effect on Auditors’ Objectivity. Auditing: A Journal of Practice and Theory, 26 )2(: 1-24. 

Bhatia, Ankita., Chandani, Arti. & Chhateja, Jagriti. 2020. Robo advisory and its potential in addressing the behavioral biases of investors — A qualitative study in Indian context. Journal of Behavioral and Experimental Finance, Vol 25, March 2020, 100281.

Boyd, Colin. W. )2014(. The structural origins of conflicts of interest in the accounting profession. Business Ethics Quarterly, 14)3(, 377–398.

Bratten, Brian and Gaynor, Lisa Milici and McDaniel, Linda S. and Montague, Norma R. and Sierra, Gregory E.(2013), The Audit of Fair Values and Other Estimates: The Effects of Underlying Environmental, Task, and Auditor-Specific Factors. Auditing: A Journal of Practice & Theory, Vol. 32, No. Supplement-1, pp. 7-44, Available at SSRN.

Choi, John. -Hog., Kim, Chansog., Kim, Jeong. -Bon. , & Zang, Yoonseok. 2015. Audit office size, audit quality, and audit pricing. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 29 )1( , 73–97

Cohen, Jeffrey R. and Gaynor, Lisa Milici and Montague, Norma R. and Wayne, Julie, The Effect of Framing on Information Search and Information Evaluation in Auditors’ Fair Value Judgments )February 10, 2016(. Available at SSRN.

Erkens David.H., Hung Mingyi. and Pedro. Matos 2012. Corporate governance in the recent financial crisis: Evidence from financial institutions worldwide. Journal of Corporate Finance, Vol. 18, pp. 389-411.

Ghasemi, Leyla., Nazari, Javad., & Noorani Far, Isa. 2017. The effect of the audit report on the relevance of accounting information. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 6 )1s(: ISSN 1805- 3602

Grammling, Audrey., O'Donnel, Ed. and Vandervalde, Scott. 2010. Audit partner evaluation of compensating controls: a focus on design effectiveness and extent of auditor testing. Behavioral Research in Accounting, 29)2(: 175- 187.

Hayat, Amir., & Anwar Muhammad. 2016. Impact of Behavioral Biases on Investment Decision; Moderating Role of Financial Literacy” Working Paper; Department of Business Administration, International Islamic University Islamabad PakistanBhatia, A. Chandani, A. and Chhateja, J.(2020). Robo advisory and its potential in addressing the behavioral biases of investors – A qualitative study in Indian context. Journal of Behavioral and Experimental Finance, doi: https://doi.org/10.1016/j.jbef.2020.100281

Beasley, M. S. , J. V. Carcello, and D. R. Hermanson. (2001). Top 10 audit deficiencies. Journal of Accountancy. 191 (4): 63-66. 

Bratten, B. , Gaynor L. M. , McDaniel L. , Montague, N. R. , and G. E. Sierra. (2013). The audit of fair values and other estimates: The effects of underlying environmental, task, and auditor-specific factors. Auditing: A Journal of Practice & Theory (forthcoming). 

Brazel J. , Jackson S, Schaefer T. , and Stewart B. (2013). Hindsight Bias and Professional Skepticism. NC State University. 

Barberis, N., & Thaler, R. (2003). A survey of behavioral finance. Handbook of the Economics of Finance, 1, 1053-1128.

Belsley, D.A., Kuh, E., & Welsch, R.E. (1980) Regression diagnostics: Identifying influential data and sources of collinearity.John Wiley & Sons.

Bernhardt, D., Campello, M., & Kutsoati, E. (2006). Who herds?. Journal of Financial Economics, 80)3(, 657-675.

Bernstein, P. L. (1998). Against the Gods: the remarkable story of Risk. John Wiley& Sons. Inc. New York.

Bikhchandani, S., & Sharma, S. (2000). Herd behavior in financial markets. IMF Economic Review, (3)74, 279-.013

Bodie, Z., Kane, A., & Marcus, A. J. (1996). Investments )ed.(. Irwin, Chicago.

Caparrelli, F., D'Arcangelis, A. M., & Cassuto, A. (2004). Herding in the Italian stock market: a case of behavioral finance. The Journal of Behavioral Finance, (4)5, 222-.032

Chang, E. C., Cheng, J. W., & Khorana, A. (2000). An examination of herd behavior in equity markets: An international perspective. Journal of Banking & Finance, 24)10(, 1651-.9761

Chiang, T. C., & Zheng, D. (2010). An empirical analysis of herd behavior in global stock markets. Journal of Banking & Finance, 34)8(, 1911-1921.

Christie, W. G., & Huang, R. D. (1995). Following the pied piper: Do individual returns herd around the market?. Financial Analysts Journal, 51)4(, 31-37.

Cipriani, M., & Guarino, A. (2005). Herd behavior in a laboratory financial market. The American Economic Review, 95)5(, 1427-1443.

Demirer, R., & Kutan, A. M. (2006). Does herding behavior exist in Chinese stock markets?. Journal of international Financial markets, institutions and money, 16)2(, 123-142.

Jain, J., Walia, N., & Gupta, S. (2019). Evaluation of behavioral biases affecting investment decision making of individual equity investors by fuzzy analytic hierarchy process. Review of Behavioral Finance, 12(3), 297-314.

Judge, T. A., & Robbins, S. P. (2017). Essentials of organizational behavior 14th edition. Published by Pearson. pp 1-285.

Fay R. G. & Montague N. R. (2015). Witnessing Your Own Cognitive Bias: A Compendium of Classroom Exercises. Accounting Education, Volume 30, Issue 1. 

Glover. S. M. & Prawitt. D. M. (2013). Enhancing Auditor Professional Skepticism. Brigham Young University. 

Griffith, E. E. , J. S. Hammersley, and K. Kadous. (2012). Auditing Complex Estimates: Understanding the Process Used and Problems Encountered”. Working paper, The University of Georgia, and Emory University. 

Stanley,H.E (2014), Confidence and the Stock Market: An Agent-Based Approach.  PLoS ONE, Volume 9, Issu 1, page1-.9.

Kim, K. A., & Nofsinger, J. R, )2008(. Behavioral finance in Asia. PacificBasin Finance Journal, l6 )4(, 1-7.