بررسی مصلحت در ازدواج ولایی کودک در حقوق ایران، با رویکردی بر فقه اسلامی

محورهای موضوعی : فقه الأسرة

راضیه فخارزاده ¹ , عباسعلی روحانی ² , افتخار دانش پور ³

1 - دانشجوی دکتری فقه و حقوق، پژوهشکده امام خمینی ، تهران ، ایران.
2 - استاد فقه و حقوق، پژوهشکده امام خمینی ، تهران ، ایران.
3 - استادیار، گروه فقه و حقوق امامیه، دانشگاه مذاهب اسلامی ، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1400/01/10 تاریخ پذیرش : 1400/04/30 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: کودک, ازدواج, ولّی, مصلحت, ضمانت اجرا,

چکیده مقاله :

مسئله تزویج ولایی کودکان از جمله مباحث بحث برانگیز در محافل فقهی و حقوقی است. نوشتار حاضر، عنصر مصلحت در تزویج ولایی کودکان را با روش توصیفی-تحلیلی، با مراجعه به منابع کتابخانه ای بررسی می نماید. اکثرفقهای مذاهب اسلامی قائل بر مشروط بودن مصلحت در اعمال ولی نسبت به مولی علیه هستند. چرا که حکم لزوم مصلحت دار بودن اعمال ولی نسبت به مولی علیه خود، حاکم بر حکم جواز همه تصرفات ولی در امور مولی علیه خود می باشد. بنابراین در صورت عدم رعایت مصلحت در تزویج ولایی کودک، دو دیدگاه وجود دارد؛ برخی قائل به وجود حق فسخ برای کودک در زمان اهلیت هستند و برخی قائل به بطلان ازدواج می باشند.که نظریه بطلان، از منظر این تحقیق صحیح تر است. همچنین جهت حفظ غبطه کودک در این ازدواج، ارائه گواهی هیأت کارشناسی جهت تشخیص وجود مصلحت در این ازدواج بجای بررسی قید مصلحت توسط دادگاه، به قانونگذار پیشنهاد می گردد.

چکیده انگلیسی:

The issue of child marriage is one of the most controversial issues in jurisprudential and legal circles. The present article examines the element of expediency in child marriage by descriptive-analytical method, referring to library sources. Most sects of Islamic religions believe that expediency is conditional on the actions of the guardian over the property.Because the ruling on the necessity of the expediency of the guardian's actions towards Molly against himself is governed by the ruling on the permission of all the guardian's possessions in Molly's affairs against himself. Therefore, if the expediency of child marriage is not observed, there are two views; Some believe in the existence of the right of termination for the child at the time of eligibility and some believe in the invalidity of marriage. The theory of invalidity is more correct from the perspective of this research. Also, in order to maintain the envy of the child in this marriage, it is suggested to the legislator to present the certificate of the expert board to determine the existence of expediency in this marriage instead of examining the expediency.

منابع و مأخذ:

*قرآن کریم

1- ابن زهره حلبی، سیدابوالمکارم، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، ترجمه انجوی نژاد، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد،1417ق

2- ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمدبن مکرم، لسان العرب، چاپ اول ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1408ق

3- ابوزهره، محمد، الاحوال الشخصیة، چ سوم، بیروت، دارالفکر، 1988م

4- أبو الحسین قشیری نیسابوری، مسلم بن الحجاج،صحیح مسلم، محقّق / مصحّح: عبد الباقی، محمد فؤاد ، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، بی تا، ج 2

5-اردبیلی، احمد، مجمع الفایده و البرهان، چاپ اول ،قم، موسسه نشر اسلامی، 1403ق

6-انصاری، شیخ مرتضی،  المکاسب، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق، ج 2

7-----------------، کتاب النکاح، چاپ اول ،قم، الجنه التحقیق، 1416ق

9- انصاری، محمد علی،  الموسوعه الفقهیه المیسره، قم،مجمـع الفکـر الاسـلامی،1415ق

10- جزیری، عبد الرحمان،   کتاب الفقه علی المذاهب الاربعة، ،بیروت، دار الکتاب عربی،1426هـ ق، ج1و2 و 4

11-حلی، حسن بن یوسف علامه، تذکره الفقها، قم، موسسه آل البیت،1414ق

12- خطیب شربینی، شیخ محمد، مغنی المحتاج إلی معرفة معانی الألفاظ المنهاج،1958م

13-دهخدا، علی اکبر،  فرهنگ دهخدا، تهران، دانشگاه تهران،1388 هـ ش

14- زحیلی، وهبة،  الفقه الاسلامی و ادلته، چاپ سوم ،بیروت،  دارالفکر، 1409ق

15-شافعی، محمد بن ادریس،  کتاب الام، الطبعه الثانیه ، بیروت، درالفکر، 1403ق

16-شکوهی،غلامحسین، تعلیم و تربیت و مراحل آن، مشهد، آستان قدس رضوی،1368ش

17- شهید اول،محمد بن مکی عاملی،اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت، دار التراث – دار الاسلامیه،1410ق

18- شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی،مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، چاپ اول ،قم، موسسه المعارف الاسلامیه، 1413ق و 1416هـ

19- ------------------------، الروضة البهیة فی شرح اللمعه، ترجمه مسجد سرایی پیام آور ، حمید ، قم، معراج،1389،1390هـ ش

20-شیخ مفید،  الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، بیروت، مفید،1414ق

21- صفایی، سید حسین، دوره مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قرادادها، چ 1،تهران، نشر میزان، 1382ش

22- -------------، امامی، اسدالله،مختصر حقوق خانواده، تهران ، میزان ،1389ش

23- عسقلانی شافعی، أحمد بن علی بن حجر أبو الفضل،فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفة، 1379 قمری، ج 9

24-فقیهی، علی نقی،تربیت جنسی:مبانی، اصول و روش‏ها از منظر قرآن و حدیث، قم، موسسه علمی فرهنگیدار الحدیث،سازمان چاپ و نشر،1387ش

25- طباطبایی حکیم، سیدمحسن،  مستمسلک العروه الـوثقی، چاپ چهارم،قم، مکتبـه آیـه االله العظمـی المرعـشی النجفی، 1404ق

26- طباطبــایی یــزدی، ســیدمحمد کــاظم، العــروه الــوثقی، الطبعه الثانیه، بیــروت، منــشورات مؤســسه الاعلمی للمطبوعات، 1409ق

27- طرابلسی، ابن برّاج، قاضی عبد العزیز، المهذّب، قم،جامعه مدرسین حوزه علمیه اسلامی،1407هـ ق

28-طوسی، محمد بن الحسن،النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، دارالکتب العربی،1390هـ

29- -----------------، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی،1407ق

30- ----------------، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقیق: کشفی، محمدتقی ، تهـران، مکتبه المرتضویه لاحیاء و الآثار الجعفریه،1387ش

31- عاملی حرّ، محمدبن‌حسن، وسائل الشیعه، چاپ اول، قم، انتشارات آل البیت، 1409ق

32- علامه حلّی، ابومنصور حسن بن یوسف ابن مطهر اسدی، قواعد الاحکام ، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه اسلامی1418هـ ق  ، ج2

33-کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی خانواده، چاپ 7،تهران، نشر میزان،1389ش

34- محقق حلّی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام، ترجمه ابن احمد یزدی، ابوالقاسم ،تهران، دانشگاه تهران،1374هـ ش، ج1و 2

35-محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، چاپ اول، قم،آل البیت، 1408ق

36-مطهرى مرتضى، امدادهاى غیبى در زندگى بشر به ضمیمه ى چهار مقاله ى دیگر،انتشارات صدرا، بی تا

37-مکارم شیرازی، ناصر،کتاب النکاح، چ اول ،قم،انتشارات مدرسه امام علی(ع)، 1424ق

38- موسـوی بجنـوردی، محمـد، مجموعـه مقـالات فقهـی ـ حقـوقی ـ فلسـفی ـ اجتماعی، چاپ اول ،تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره )، 1380 ش

39- -------------------، اندیشه های حقوقی1(حقوق خانواده)، چاپ اول، تهران، انتشارات مجد، 1386ش

40-موسوی خمینی، سید روح الله، تحریرالوسیله، چاپ دوم ،نجف، مطبعه الادب، 1390ق

41- -------------------،نجاة العباد (امام خمینى)، چاپ اول ،تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1422 ه‍ ق

42- --------------------،کتاب البیع، چاپ اول ،تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره، 1421 ق

 43-نجفی، شیخ محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام،بیروت، دار احیاالتراث العربی،1404هـ ق، ج 26و 29

44- نراقی ملااحمد، مستند الشیعه فی أحکام الشریعه، چاپ اول، قم، موسسه آل البیت(ع)، 1415ق