بررسی حقوق دفاعی شخص تحت نظر در نظام رسیدگی ایران و فقه اسلامی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهحمیدرضا علیپور 1 , علی افراسیابی 2 , امیر آلبوعلی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. / دانشجوی دکتری، گروه حقوق جزا و جرم شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق کیفری و جرم شناسي، دانشگاه علوم انتظامی امین، تهران، ايران
3 - استادیار، گروه حقوق، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
کلید واژه: حقوق دفاعی, شخص تحت نظر, نظام رسیدگی ایران, فقه اسلامی,
چکیده مقاله :
اعتقاد به لزوم جاری شدن عدالت در جریان رسیدگی های کیفری در زمره اصول بنیادین نظام های حقوقی قرار دارد که با ابجاد درکی عموی از روند رسیدگی ها، از طریق حضور مردم تقویت خواهد شد. ضرورت حفش حقوق و آزادی های فردی و کرامت انسانی در کنار حفظ کصلحت اجتماعی ایجاب می کند که برای متهم تحت نظر قرار گرفته، حقوق دفاعی به رسمیت شناخته شود. چنین موضوعی در قوانین سابق آیین دادرسی کیفری کمرنگ بود. به موجب قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 متهم در دوران تحت نظر در جهت تضمین حقوق و آزادی های فردی و نیز حفظ کرامت انسانی از حقوق دفاعی همچون حق سکوت، حق ملاقات با وکیل، حق تفهیم اتهام و... برخوردار گشته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی حقوق دفاعی متهم انجام شده است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی است. در مورد حقوق بشری باید اذعان نمود که شخص در امر دادرسی کیفری به عنوان متهم عنوان می شود و این امر متاثر از اسناد بین المللی به حقوق داخلی ایران راه پیدا نمود. در این باره بعضی از این حقوق به علل مختلف و به صورت حداقلی به نظام حقوقی ایران ورود یافته و برخی از آن ها با ایجاد تغییراتی اجرا می گردند. در این پژوهش محقق ضمن تاکید بر حقوق ابتدایی متهم و دادرسی عادلانه به بررسی و شناخت این حقوق پرداخته و ضمن تقسیم بندی حقوق متهم در مراحل گوناگون به شرح آن ها اشاراتی نموده است. از سوی دیگر، حقوق متهم حقوقی هستند که متهم در دادرسی عادلانه از ابتدای اتهام تا صدور حکم از آنها برخوردار است. از جمله این حقوق می‌توان به حق تساوی در برابر قانون، حق منع تبعیض، حق منع شکنجه و حق سکوت اشاره کرد. افزایش جرایم و پیدایش جرایم جدید، پیچیده شدن رسیدگی به جرائم و لزوم حفظ امنیت جامعه از جمله دلایل بحث از مبانی فقهی و حقوقی اقدامات تأمینی مانند بازداشت متهم است.
One of the most effective people in the criminal process are the judicial officers who arrest the accused in the process of discovering the crime. The criminal laws governing the phase under consideration generally require the observance of some defense rights of the accused (rights of the accused) in the proceedings. The answer to the degree of compliance of the governing principles with international standards and its level in the laws of Iran, England and America forms the purpose of the article. The method of collecting information and data is provided in a library and document manner and from various sources. Information is analyzed in an argumentative, rational and inferential way. The findings showed that the basic and normal laws of the three countries of Iran, England and America refer to the studied principles; Except that the United States Constitution has silenced the presumption of innocence and Iran's common law has limited the principle of access to a lawyer. Also, by not specifying the period under observation in American law and the need to introduce the accused to the judicial authority quickly and without undue delay, this country has taken a step forward in respect of the rights and freedoms of the accused. The results show that keeping under observation is an action against the principle of respecting people's freedoms and is an exception. The principles and rules of proceedings, which require the observance of certain defense rights in the stage under consideration, make the transition from this stage easy and minimize the material and moral damages of the accused and the suspect. Each of the principles governing the stage under consideration is necessary and binding on each other, and the dependence between them prevents law enforcers from failing to implement these principles and the secondary rights recognized at this stage.
۱- آشوری، محمد،۱۳۷۶ عدالت کیفری، مجموعه مقالات، تهران، کتابخانه گنج دانش.
۲- آشوری، محمد، ۱۳۹۲ عدالت کیفری ۲ مجموعه مقالات تهران، انتشارات دادگستر.
3- آشوری، محمد ،۱۳۹۵ آیین دادرسی کیفری ج ۱، چاپ نوزدهم تهران سمت
4- آشوری، محمد ،۱۳۸۹ آیین دادرسی کیفری ج ۲، چاپ دوازدهم، تهران، سمت.
5- آشوری محمد و سپهری روح الله، بررسی تطبیقی مرحله تحت نظر در آیین دادرسی کیفری ایران و فرانسه، آموزه های حقوق کیفری، شماره ۶ پاییز و زمستان ۱۳۹۲، ۳۱ – ۳۰.
۶- اردبیلی، محمد علی ،۱۳۸۳ ، نگهداری تحت نظر علوم جنایی مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری) تهران،
7- سمت اردبیلی ،محمد علی ۱۳۸۵ تفهیم اتهام یا حق اطلاع از موضوع و دلایل اتهام مجله تحقیقات حقوقی شماره ۴۳، بهار و تابستان۵۹ - ۱۳۸۵،۹۲
7- بوریکان، ژان و ،سیمون آن ، ماری ۱۳۸۹ آیین دادرسی کیفری، ترجمه عباس تدین، تهران، انتشارات خرسندی.
8- خالقی، علی، ۱۳۹۴، نکته ها در قانون آیین دادرسی کیفری، چاپ پنجم، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش.
9- ساقیان، محمدمهدی، تحولات حق متهم برداشتن وکیل در مرحله تحت نظر در حقوق فرانسه و ایران، مطالعات حقوق کیفری و جرم شناسی، دوره ۱ شماره ۱ ، زمستان ۱۳۹۳، ۱۱۸ – ۱۰۳.
10. قاسمی مقدم، حسن، تفهیم حقوق متهمان از سوی ضابطان دادگستری با تاکید بر قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، پژوهشنامه حقوق کیفری، سال ششم شماره ۲، پاییز و زمستان ۱۳۹۴، ۱۵۳ – ۱۲۹.
11- کرامت، قاسم و حبیب زاده، محمد جعفر، الزامات نظام قضایی در زمینه حقوق و آزادیهای متهمان در مرحله ی دادسرا، پژوهشهای حفاظتی - امنیتی دانشگاه امام حسین (ع)، سال اول شماره ۳ پاییز ۱۳۹۱، ۱۲۲ – ۸۹.
12- مؤذن زادگان، حسنعلی و جهانی، بهزاد، مطالعه تطبیقی حقوق خانواده ی متهم در فرآیند تحقیقات مقدماتی در ایران و فرانسه، فصلنامه دیدگاه،های حقوق قضایی، دوره ۲۰ شماره ۶۹ ، بهار ۱۳۹۴، ۱۸۴ – ۱۵۹.
13- نجفی ابرند آبادی، علی حسین، ۱۳۸۸ رویکرد جرم شناختی قانون حقوق شهروندی، مجموعه مقالات حقوق شهروندی، چاپ اول، ،تهران، انتشارات دانشگاه تهران.