تحلیل فقهی- حقوقی اقدامات تملکی حاکمیت، نسبت به اراضی در محدوده و حریم شهرها
محورهای موضوعی : جامع الفقهیهعلی باقری حسین آبادی 1 , مجتبی نیکدوستی 2 , مریم قربانی فر 3
1 - دانشجوی دکتری،گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
3 - استادیار، گروه حقوق خصوصی، واحد اصفهان ( خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
کلید واژه: سلب مالکیت, تحدید مالکیت, اراضی شهری, انفال. ,
چکیده مقاله :
موجود و در نهایت، گسترش امنیت اقتصادی، و نیز تعیین و تبیین قلمرو مجاز و صحیح سلب و یا تحدید مالکیت توسط دولت مشروع دینی و بیان شرعی تجویز چنین اقدامی از سوی حکومت اسلامی و شفاف سازی اهدافی که سبب می‌شود نظام سیاسی حریم و محدوده مالکیت اشخاص را به خاطر آنها نادیده گرفته و از آنها سلب مالکیت نماید؛ مواردی است که بررسی آن در نظام حقوقی ایران ضروری است؛ موارد سلب و یا تحدید مالکیت اشخاص در قوانین و مقررات موضوعه ایران، مواد 6 و 9 و 22 قانون زمین شهری مصوب 1366 و قانون لغو مالکیت اراضی موات شهری و کیفیت عمران آن مصوب 1358 می‌باشد و همچنین مواردی همچون تراکم ساختمانی، پروانه ساخت می‌باشد که با اصول 46 و 47 قانون اساسی در تعارض می‌باشد؛ از سوی دیگر اصول 45 و 40 مبنایی جهت تحدید مالکیت بیان می‌نماید. اکنون با این توصیف؛ نگارنده در پی تبیین و پاسخگویی به این مهم است که مبانی فقهی ، حقوقی سلب و تحدید مالکیت اراضی شهری (در محدوه و حریم شهرها) چیست؟ برای پاسخگویی به این سوال حائز اهمیت و اساسی؛ ابتدا به توصیف و توضیح مفهوم سلب مالکیت پرداخته و سپس مبانی و دلائل حقوقی تجویز این اقدام از سوی دولت را مورد بررسی و تحلیل قرار می دهیم . مبانی حقوقی سلب و تحدید ملکیت اراضی شهری توسط دولت؛ مواردی نظیر اختیارات خاص ولایت مطلقه فقیه، مقید بودن احترام و تکریم مالکیت خصوصی به رعایت ضوابط قانونی، منع اضرار به غیر در اعمال حق مالکیت و لزوم رعایت موازین اسلامی در امور مالی و اقتصادی می‌باشد؛ اهداف سلب و تحدید مالکیت اراضی شهری توسط دولت؛ مواردی نظیر انجام خدمات عمومی، جلوگیری از وارد شدن زیان به دیگری و مجازات و جریمه متخلفان (تعزیر مالی) می‌باشد.
Examining and clarifying the legal and jurisprudential position of ownership and property rights and laying the groundwork for removing deficiencies, defects and supplementing existing laws and finally, expanding economic security, as well as determining and explaining the permissible and correct territory of expropriation or limitation of ownership by the legitimate religious government And the Shari'i expression of prescribing such an action by the Islamic government and clarifying the goals that cause the political system to ignore the privacy and scope of ownership of individuals for their sake and deprive them of ownership; There are cases that are necessary to examine in Iran's legal system; The cases of confiscation or limitation of ownership of individuals in Iran's relevant laws and regulations are articles 6, 9 and 22 of the Urban Land Law approved in 1366 and the Law on Cancellation of Ownership of Urban Lands and its Construction Quality approved in 1358, as well as cases such as building density, construction permits, which It is in conflict with principles 46 and 47 of the constitution; On the other hand, principles 45 and 40 state a basis for limiting ownership. Now with this description; what are the jurisprudential and legal bases of depriving and limiting the ownership of urban lands (within the limits and boundaries of cities)? To answer this important and fundamental question; First, we will describe and explain the concept of expropriation, and then we will examine and analyze the legal bases and reasons for prescribing this action by the government. Legal bases of confiscation and limitation of ownership of urban lands by the government; There are things such as the special powers of the absolute jurisprudence of the jurist, the obligation to respect and honor private property to comply with legal regulations, the prohibition of harming others in the exercise of property rights, and the necessity of observing Islamic standards in financial and economic affairs; Objectives of expropriation and limitation of ownership of urban lands by the government; Things like performing public services, preventing harm to others, and punishing and fining offenders (financial penalty).
1- طریحی ، فخرالدین؛ مجمع البحرین، تهران ، کتابفروشی مرتضوی ، ج ٢، ١٤١٦ه.ق.
2- داوید،رونه؛ نظام‌های بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه حسین صفایی و همکاران، ج 4، تهران، نشر دانشگاهی، 1378.
3- العاملی، شیخ حر؛ وسایل الشیعه، باب(١) از ابواب انفال، ج٦، ح١٢. بیروت، داراحیاء التراث العربی،١٣٩٢ه.ق.
4- هاشمی، سیدمحمد؛ حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج،2 چ،5 تهران: نشر میزان، 1382.
5- الکلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، جلد هفتم، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ١٣٦٥.
6- الکلینی، محمدبن یعقوب؛ الکافی، ج٢، مصحح: علی اکبر غفاری، چ٤، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ١٤٠٧ه.ق.
7- حاجی ده آبادی احمد، قواعد فقه جزایی، چاپ دوم، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389.
8- تارا، جواد؛ الناس مسلطون علی اموالهم، مجله کانون وکلا، شماره 10 ،1382.
9- مکارم شیرازی، ناصر؛ القواعد الفقهیه، جلد دوم، چاپ سوم، بی جا، مدرسه الامام امیرالمومنین، ١٤١١ه.ق .
10- محقق داماد، سید مصطفی؛ قواعد فقه، بخش قضایی، چاپ اول، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1378.
11- محمدی، ابوالحسن؛ قواعد فقه، چاپ اول، تهران، نشر یلدا، 1373.
12- کاتوزیان، ناصر؛ مبانی حقوق عمومی، تهران : نشر دادگستر، 1377.
13- مجیدزاده، یوسف؛ آغاز شهرنشینی در ایران، چاپ اول، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1368.
14- بهشتیان ، محسن؛ بررسی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح های عمومی شهرداری ، نشر طرح نوین اندیشه، چاپ دوم، تهران ، 1387.
15- جعفری لنگرودی، محمدجعفر؛ مجموعه محشای قانون مدنی، تهران، گنج دانش، چاپ اول،1379.
16- صورت مشروح مذاکرات بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد اول، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364.
17- گرجی، ابوالقاسم؛ آیات الاحکام (حقوقی و جزایی)، چاپ اول، تهران، میزان، 1380.
18- خمینی(ره)، سید روح الله؛ تحریرالوسیله ، جلد دوم، منشور مکتبه الاعتماد، تهران، چاپ چهارم، 1403 ه ق.
19- خمینی (ره)، سید روح الله؛ ولایت فقیه، چاپ هشتم، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) ، 1378.
20- خویی، سید ابوالقاسم ؛ مصباح الفقاهی ، تقریرات محمدعلی توحیدی ، ج ٢ ، چ ٢ ، قم ، سیدالشهدا ، «بی تا.»
21- العاملی، شیخ حر؛ وسایل الشیعه، باب(١) از ابواب انفال، ج٦، ح١٢. بیروت، داراحیاء التراث العربی،١٣٩٢ه.ق.
22- یزدی، سیدمحمدکاظم؛ حاشیه‌المکاسب؛ جلد دوم، قم :مؤسسه اسماعیلیه، ١٤١٨.