بررسی ویژگی‌های کیفی سرجامة مردانه در عصر قاجار از منظر اسناد مکتوب و مصور
محورهای موضوعی : فصلنامه تاریخ
آمنه مافی تبار
1
,
سید عبدالمجید شریف زاده
2
1 - استادیار، عضو هیأت علمی گروه طراحی پارچه و لباس، دانشگاه هنر، تهران، ایران.
2 - استادیار، عضو هیأت علمی بازنشستة
پژوهشکده هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
کلید واژه: قاجار, سرجامة مردانه, عمامه, کلاه, تاج‌کلاه,
چکیده مقاله :
تحولات پوشاک مردانة عصر قاجار کمتر محل بررسی بوده است بنابراین مقالة حاضر می‌کوشد سیر تطور سرجامة مردانه را در دورة قاجار به چالش بگیرد و به این پرسش پاسخ دهد: ویژگی‌های کیفی انواع پرکاربرد پوشش سر مردان در عهد قاجار چگونه تحلیل و طبقه‌بندی می‌شود؟ پژوهش تاریخی حاضر از نوع توصیفی – تحلیلی و بر پایة داده‌های کتابخانه‌ای است و نتیجة آن نشان می‌دهد: تاج‌کلاه به‌عنوان گرانبهاترین نوع سرجامه، خاص شاه و شاهزادگان، آن هم در موقعیت‌های ویژه بود. شب‌کلاه را مردم عادی به هنگام خواب یا در زیر کلاه به سر می‌گذاشتند. دستار یا عمامه که امروز مخصوص علمای دینی شیعه است در ابتدای این دوره بین مردان عمومیت داشت و توسط اهل علم و بازاریان با رنگ‌های متفاوت از روحانیون مذهبی کاربرد پیدا می‌کرد. کلاه نمدی خاص کارگران بود. درمقابل شال‌وکلاه برای رجال دربار تلقی می‌شد که در اواسط عصر فتحعلی‌شاه به تدریج جای خود را به کلاه قجری داد، به‌طوریکه مقارن با حکومت فتحعلی‌شاه، محمدشاه و ناصرالدین‌شاه، شال‌وکلاه و کلاه قجری به موازات یکدیگر استفاده می‌شد. در این تداوم، کلاه قجری با کاهش ارتفاع، شکل امروزی‌تری پیدا کرد و در دورة مظفری تقریباً به تمام جایگزین دیگر انواع شد و تا پایان این عصر ماندگاری یافت.
Male clothing transitions throughout the Qajar period have been the subject of less investigation. Therefore, this study examines the evolution of men's headgear during the Qajar period and addresses the following question: how are the characteristics of the most popular men's headdresses of the Qajar era analyzed and categorized? This historical study based on descriptive-analytical method and using library resources found that the most expensive headgear, the crown-shaped hat (Taj Kolah), was only used by kings and princesses on special occasions. Ordinary people wore nightcaps (Shab Kolah) in bed or under their regular hats. Turbans (Dastar), which are now predominantly worn by Shia clergymen, were popular in the early years of the Qajar era and were used by scholars and businesspeople in a different color than those worn by clergymen. Another kind of headgear worn by workers was wool felt hats (Kolah-e Namadi). On the other hand, the courtiers wore a shawl and hat (Shal-o Kolah) that supplanted the Qajar hats towards the conclusion of Fath-Ali Shah Qajar's reign. The traditional Qajar hats were shortened during this timescale, giving them a more contemporary appearance. This hat was replaced by other headgear versions and continued until the end of Qajar era.