تحلیل مفهومی، کارکردی و زیباشناختی عناصر محیطی آب و گیاه با تأکید بر جنبه کالبدی باغ های ایرانی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

هانیه اخوت ¹

1 - عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی پردیس فارابی دانشگاه تهران *(مسوول مکاتبات).

تاریخ دریافت : 1388/01/15 تاریخ پذیرش : 1388/07/27 تاریخ انتشار : 1393/10/01

کلید واژه: آب, گیاهان, جنبه های مفهومی, جنبه های کارکردی, جنبه های زیباشناختی, باغ ایرانی,

چکیده مقاله :

باغ ایرانی به کمک اشکال منظم هندسی رابطه میان طبیعت و دنیای درون را به تصویر می کشد. در واقع الگوی حرکت آب و کاشت گیاهان در باغ، الگویی ابتدایی و قدیمی است که پیچیده ترین نیازهای کارکردی و روانشناختی انسان را برآورده می کند. ترکیب هوشمندانه آب و گیاه در فضاسازی باغ های ایرانی نشان می دهد که هر سه جنبه مفهومی، کارکردی و زیباشناختی به خوبی در آن رعایت شده و در واقع رمز پایداری باغ های ایرانی تبلور این سه مفهوم در مجموعه واحد باغ است. چنان چه در طراحی محیط زیست جایگاه این دو عنصر به درستی انتخاب شود ، محیطی پایدار و کارآمد حاصل شده و موجب کاهش هزینه ها و صرفه اقتصادی می گردد. از این رو در طراحی طبیعت و ساماندهی عناصرآن باید به این سه جنبه توجه ویژه مبذول داشت. روش تحقیق در این مقاله از نوع توصیفی_تحلیلی و جمع آوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای، به همراه پاره ای مطالعات میدانی بوده است؛ به گونه ای که پس از شناخت اهمیت آب، درخت و گل در مبانی اسلامی شامل قرآن کریم و نقل قول های عارفان به بررسی جایگاه این عناصردر باغ های ایرانی از بعد کارکردی و زیباشناختی پرداخته می شود. سپس چنین نتیجه می شود که باغ ایرانی نظامی حکیمانه و کمال گراست که عناصر طبیعی آب و گیاه را به نحوی در خود جای داده که نه تنها نیازهای فیزیکی آدمیان (بعد کارکردی و زیباشناختی) را برآورده سازد، بلکه به بعد ماوراء الطبیعه و معنوی آن نیز توجه شده است (بعد مفهومی). همین مسأله باعث بقا و تداوم آن در طول زمان و شاخص شدن آن به صورت مجموعه ای واحد گردیده است. شناخت چنین الگوهایی می تواند به عنوان راهنما و الگوی انسان در ساختن محیطی مناسب زیست و هماهنگ با نظم موجود، مورد بهره برداری قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Among different natural principles, water and plants are of a more importance. They usually influence the other natural factors.  If they are carefully taken into consideration at the time of environmental design, we`ll have a more qualified sustainable living space which could as well result in economic saving. Meanwhile, it is important to be familiar with the different conceptual, functional and esthetic aspects of the mentioned principles to be able to organize them in a better way. Herein, the wise combination of water and plants in Persian gardens is a remarkable example of its kind which crystallizes a sustainable design with respect to the above aspects. This paper investigates the importance of water, trees and flowers -as leading environmental factors- in Islamic documents in addition to some gnostics viewpoints. The position of these principles in Persian gardens is discussed afterwards. The results show that the Persian garden has a wise, philosophical design concept in which the environmental factors as the water and the plants are arranged, not only to provide people with their phisical needs (Fuctional and Esthetic aspects), but also to prepare them with a metaphysical and intellectual space (Conceptual aspect). These qualities have made the Persian gardens survive over the centuries, while harnessing a great cooperative relationship with nature.    

منابع و مأخذ:

1. Eliade, Mircea, Adams, Charles J., (1987), The Encyclopedia of Religion, Macmillan, UK, p.111


2. Hobhouse, Penelope, Hunningher, Erica, Harpur, Jerry, (2004), Gardens of Persia, Kales Press, USA, p.31.


3. Johnson, James, Sydney Johnson, James, Links, Julian A., (1929), The Persian Garden, Illustrated               by Julian A. Links, Windsor Press, England, pp. 71-73.


4. بل، سایمون (1-1386)، عناصر طراحی بصری معماری منظر، ترجمه محمد احمدی نژاد، انتشارات خاک، اصفهان، صفحه 41.
   
   
   1. Khansari, Mehdi, (1998), the Persian Garden: Echoes of Paradise, Mage Publishers, Washington    DC, p.103.
   
   
   2. Wilber, Donald Newton, (1979), Persian Gardens and Garden Pavilions, Dumbarton Oaks, UK.
   
   
   3. Wilber, Donald Newton, Ackerman, Phyllis, (1940), The Persian Garden, the Iranian institute,   Tehran, p.31.
   
   
   4. حیدری، فاطمه و ایرانی بهبهانی، هما (1387)،‌ باغ ایرانی، انتشارات همشهری، تهران، صفحه 72، 48.
      
      
      1. Gheissari, Mohammad, (1975), The Persian Garden: Its Origin and Development, Delaware, USA,   p.24.
      
      
      2. قرآن کریم.
         
         
         1. Ruggles, D. Fairchild, (2008), Islamic Gardens and Landscapes, University of Pennsylvania     Press, USA, p.144.
         
         
         2. بیستونی، محمد (1386)، گیاه شناسی از دیدگاه قرآن کریم، انتشارات بیان جوان، تهران، صفحه 121.
         
         
         3. سلطان زاده، حسین، (1378)، تداوم طراحی باغ ایرانی در تاج محل، دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران.
         
         
         4. حسینی، اشرف الدین (1387)، باغ بهشت، انتشارات رجبی، تهران، صفحه 71.
            
            
            1. Thacker, Christopher, (1979), The History of Gardens, University of California Press, USA, p.121.
            
            
            2. American Society of Landscape Architects, (1977), Landscape Architecture, ASLArchitects, USA, p.23.
            
            
            3. بهرام، محمد (1384)، گیاه شناسی، انتشارات رهپویان شریف، تهران، صفحه 81.
            
            
            4. کلاستن، برایان (1387)، طراحی منظر با گیاهان، انتشارات سازمان پارک ها و فضای سبزشهرتهران، تهران، صفحه 67.
            
            
            5. عبدالله دفاع، علی (1386)، مشاهیر گیاه شناسی در تمدن اسلامی، ترجمه فرزانه غفاری، انتشارات سمت، تهران، صفحات 121، 44، 46، 72. 
               
               
               1. Geographical Magazine, (1957), Published by Campion Interactive Pub. Ltd., California, USA, p.11.
               
               
               2. لثچینسکی، نانسی (1387)، طراحی کاشت منظر: رویکردی حرفه ای به طراحی باغ، ترجمه محسن کافی، انتشارات آییژ، تهران، صفحات 71، 124.
               
               
               3. بل، سایمون (2-1386)، منظر، الگو، ادراک و فرایند، ترجمه بهناز امین زاده، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، صفحه 124.
                  
                  
                  1. Alexander Clouston, William, (2007), Flowers from a Persian Garden and Other Papers, BiblioBazaar, LLC, Charleston, USA. 22, p. 145.
                  
                  
                  2. مک دونالد، برایان تامس (1387)، مستند سازی طراحی منظر، ترجمه سولماز حسینیون، انتشارات شهیدی، تهران، صفحه 37.
                  
                  
                  3. کالن، گوردون (1383)، گزیده منظر شهری، ترجمه منوچهر طبیبیان، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، صفحه 28.