تأثیر اندازۀ سطح روشنه‌های تاج‌پوشش بر استقرار و زنده‌مانی زادآوری طبیعی جنگل(مطالعۀ موردی: پارسل 18 طرح جنگلداری سری جمند)

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

مهدی میردار هریجانی ¹ , محمدرضا پورمجیدیان ² , حمید جلیلوند ³ , قوام الدّین زاهدی امیری ⁴

1 - دانشجوی دکتری رشتۀ جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
2 - دانشیار گروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری *(مسوول مکاتبات) .
3 - استاد گروه جنگلداری دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
4 - استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

تاریخ دریافت : 1389/07/10 تاریخ پذیرش : 1389/11/07 تاریخ انتشار : 1395/07/01

کلید واژه: حفره طبیعی, زادآوری, نور, قطعه شاهد, جمند,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: رفتار و واکنش های زیراشکوب ناشی از میزان بازشدن تاج پوشش است که شرایط نوری بطور شدیدی بعد از شکل گیری آن تغییر می کند. روش بررسی: در این تحقیق پارسل 18 طرح جنگل داری سری جمند انتخاب شد. با پیمایش صد در صد و بررسی تمامی حفره های طبیعی تاج پوشش موجود در آن، تأثیر اندازۀ سطح این حفره ها بر زادآوری طبیعی درختان جنگلی مطالعه شد و درختان مادری حاشیۀ حفره ها به تفکیک نوع گونه مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق حفره های تاج پوشش به 4 کلاسه اندازۀ سطح 200- 50 ، 400- 200 ، 600- 400 و 800- 600 متر مربع تقسیم شده و تجزیه و تحلیل بر روی آن ها صورت گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج بدست آمده میانگین طول قطرهای کوچک و بزرگ حفره ها در کلاسۀ اندازۀ سطح حفره های تاج پوشش در سطح 5% اختلاف معنی دار را نشان می دهد، بطوری که با افزایش کلاسۀ اندازۀ سطح میانگین طول قطرها افزایش می یابد و بالعکس. بیش ترین میزان نهال های خشک مشاهده شده، در میان زادآوری های استقرار یافته در درون میکروپلات های اندازه گیری شده در کلاسۀ اندازۀ سطح چهارم (کلاسۀ 8-6 آر) می باشد که اختلاف معنی داری را در سطح 5% نشان می دهد. بیش ترین فراوانی درخت ممرز در حاشیۀ حفره های کوچک تر از 2 آر وجود دارد و با افزایش کلاسۀ اندازۀ سطح از میانگین فراوانی درختان ممرز کاسته می شود. استقرار زادآوری و همچنین نوع گونه های زادآوری استقرار یافته، اختلاف معنی داری را در سطح 5% در کلاسه های مورد مطالعه نشان نداد. نتیجه گیری: بطور کلی در این تحقیق افزایش اندازۀ سطح روشنه های تاج پوشش و در نتیجه افزایش تنش های نوری و دمایی بر نهال های استقرار یافته، موجب مرگ و میر نهال ها می شود.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Understory treatment and reaction are due to crown opening, which light condition to be change intensity after gap forming. Method: In this research parcel No 18 of forestry plan jamand series was selected. By dealt with a 100 percent survey and an entire field on all natural gaps in it, was surveyed about the effect of these gaps on forest natural regeneration. The trees in the margin of the gaps surveyed according to kinds of tree species. In this research gap size was studied in 4 classifications: 50-200, 200-400, 400-600 & 600-800 square meter and analysis was done on them. Findig: According to the conclusion, averages of large and small diagonals of the gaps in its various types have significant difference at 5% level. With the increasing in the gap size diagonals of the gaps increases, too. The most of the seedling mortality were seen in the microplot which measured in the 4th class (6-8 are) and it has significant difference at 5% level. Most of the Carpinus betulus L. trees were seen in the margin of the gaps lesser than 2 are and with increasing the gap surface Carpinus betulus L. tree decreases. Regeneration establishment and its variety didn’t have significant difference at 5% level in the surveyed groups. Conclusion: Generally in this research with increasing in the gap surface, light and temperature stress increases, too, and it causes seedling mortality.  

منابع و مأخذ:

1. آزادفر- د، سعیدی- ز، «تأثیر سطح روزنۀ تاج­پوشش بر نرخ فتوسنتز خالص و ویژگیهای برگ نهالهای راش»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.


2. Dupuy, J.M., Chazdon, R.L., 2008. Interaction effects of canopy gap, understory vegetation and leaf litter on tree seedling recruitment and composition in tropical secondary forests. Forest Ecology and Management, Vol. 255, pp. 3716-3725.


3. مصدق، احمد، «جنگلشناسی»، انتشارات دانشگاه تهران، 1375، ص 481.


4. Kathke, S., Bruelheide, H., 2010. Gap dynamics in a near-natural spruce forest at Mt. Brocken, Germany. Forest Ecology and Management, Vol. 259, pp. 624-632.


5. Serander, R., 1936. Granskar Och Fiby Vrskog: En studie over stormluckornas och marbuskarnas betydelse i den sevenska granskogens regeneration (The primitive forests of Granskar and Fiby: A study of the part played by storm-gaps and dwarf trees in the regeneration of the Swedish spruce forest. Acta Phytogeogr, Suec. Vol. VIII, pp. 1-227. (In Swedish with English summary).


6. Schumann, M.E., White, A.S., Witham, J.W., 2003. The effect of  harvest-created gaps on plant species diversity, composition, and abundance in a Maine oak-pine forest. Forest Ecology and Management, Vol. 176, pp. 543-561.


7. McCarthy, J.W., Weetman, G., 2006. Age and size structure of gap-dynamic, old-growth boreal forest stands in Newfoundland. Silva Fennica, Vol. 40(2), pp. 209-230.


8. Hu, L., Zhu, J., 2009. Determination of the tridimensional shape of canopy gaps using two hemispherical photographs. Agricultural and Forest Meteorology, Vol. 149, pp. 862-872.


9. Romell, E., Hallsby, G., Karlsson, A., 2009. Forest floor light conditions in a secondary tropical rain forest after artificial gap creation in northern Borneo. Agricultural and Forest Meteorology, Article in press.


10. گرجی بحری- ی، کیادلیری- ش، فرجی- ر، مهدوی- ر، موسوی میرکلایی- ر، «مطالعۀ روشهای احیای زادآوری در عرصۀ جنگل مخروبه دانگ تجدید نسل گلبند (نوشهر)»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.


11. Clinton, B.D., Baker, C.R., 2000. Catastrophic windthrow in the southern Appalachians: characteristics of pits and mounds and initial vegetation responses.Forest Ecology and Management, Vol. 126, pp. 51-60.


12. Elliott, K.J., Hitchcock, S.L., Krueger, L., 2002. Vegetation response to large scale disturbance in a southern Appalachian forest: Hurricane Opal and Salvage Logging. J. Torrey Bot. Soc., Vol. 129, pp. 48-59.


13. دلفان اباذری، بهرام و همکاران، «بررسی سطوح حفره‌های زادآوری و وضعیت کمّی نهالهای استقرار یافته در قطعه شاهد جنگلهای کلاردشت (طرح لنگا)»، فصلنامه پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1383، جلد 12 (2): 251- 266.


14. بی­نام، «طرح جنگلداری سری 3 جمند حوزۀ 45 گلبند»، 1385، ص 274.


15. Runkle, J.R., 1992. Guidelines and sample protocol for sampling forest gaps. U.S.D.A. For. Serv. Gen. Tech. Rep. PNW-GTR, pp. 238.


16. شهنوازی، هوشنگ، «ارزیابی کمّی و کیفی حفره­های زادآوری ایجاد شده در راشستانهای گلبند(سری جمند)»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 1379؛ ص 115.


17. امان­زاده، بیت­الله و همکاران، «بررسی زادآوری راش در حفره­های طبیعی جنگلهای اسالم»، مجلۀ پژوهش و سازندگی، 1385، جلد 71: 19-25.


18. Griffiths, M.E., Lawes, M.J., Tsvuura, Z., 2007. Understorey Gaps influence regeneration dynamics in subtropical coastal dune forest. Plant Ecol., Vol. 189, pp. 227-236.


19. McCathy, J., 2001. Gap dynamics of forest trees: A review with particular attention to boreal forests. Environ. Rev., Vol. 9, pp. 1-59.


20. ماریجا، نورسیس.(نویسنده) فتوحی، اکبر. و اصغری، فریبا.(مترجم). «کتاب آموزشی آنالیز آماری داده­ها با SPSS 11.0». انتشارات کانون نشر علوم 1382، ص 612.


21. ورامش- س، حسینی- م، عبدی- ن، «توسعۀ جنگلکاری، رهیافتی نوین در ترسیب کربن، حفاظت خاک و توسعۀ پایدار»- سوّمین همایش ملّی جنگل، بهار 1388- تهران- ایران.


22. Dytham, C., 1999. Choosing and using statistics, a biologist’s guide. Black Well Publication, pp. 218.


23. Wheater, C.P., Cook, P.A., 2002. Using statistics to understand the environment. Routledge Publication, pp. 245.


24. Muth, C.C., Bazzaz, F.A., 2002. Tree canopy displacement at forest gap edges. Can. J. For. Res., Vol. 32, pp. 247-254.


25. Tognetti, R., Minotta, G., Pinzauti, S., Michelozzi, S., Borghetti, M., 1998. Acclimation to changing light conditions of long-term shade-grown beech (Fagus sylvatica L.) seedlings of different geographic origins, Trees-Structure and Function. Springer Berlin/Heidelberg, Vol. 12(6), pp. 326-333.


26. موسوی میرکلایی، سیّدرضا و همکاران، «تعیین اندازه سطح حفره تاج­پوشش برای بهبود زادآوری طبیعی راش»، مجله منابع طبیعی ایران، 1382، جلد 56 (3): 39- 46.


27. سلیمی مقدّم، علی اوسط، «بررسی کمّی و کیفی زادآوری گونه­های مختلف درختی در حفره­های با سطوح متفاوت در سری 2 لساکوتی»، پایان نامه کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه مازندران، دانشکده منابع طبیعی،1384؛ ص 88.


28. شهنوازی، هوشنگ و همکاران، «ارزیابی کمّی وکیفی زادآوری طبیعی درحفره‌های ایجاد شده راشستانهای گلبند (سری جمند)»، فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 1384، جلد 13 (2): 141-153.


29. موسوی میرکلایی، سیّدرضا، «تأثیر اندازۀ سطح و درصد شیب حفره بر روی زادآوری نهالها بعد از برش­های پناهی در سری شوراب از حوزه گلبند»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد جنگلداری، دانشگاه تربیت مدرس، 1379؛ ص 98.


30. Yamamoto, S., 1989. Gap dynamics in Climax Fagus Crenata forests. Bot. Mag. Tokyo, Vol. 102, pp. 93-114.