مکان‌یابی محل دفن پسماند شهرستان بوکان با استفاده از منطق بولین و مدل سلسله مراتبی AHP))

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

مصطفی میرآبادی ¹ (دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران *(مسوول مکاتبات))
علی حسین عبدی قلعه ² (کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/04/08 تاریخ پذیرش : 1394/11/06 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: پسماند, بوکان, مکان یابی, GIS, AHP,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: افزایش جمعیت، توسعه صنعت و رشد کمی و کیفی کالاهای مصرفی موجب افزایش میزان پسماندهای تولیدی شده است. طبق گزارشات بخش خدمات شهری شهرداری بوکان، روزانه به طور متوسط 189تن زباله تولید می شود، به طوری که سرانه تولید پسماندهای عادی به ازای هر نفر چیزی در حدود 640 الی 820 گرم در روز می باشد که نسبت به متوسط کشور ایران با معادل 600 تا 800 گرم در روز، کمی بالاتر است. لذا انتخاب محل دفن یکی از مراحل و اهداف مهم در مدیریت پسماندهای جامد شهری بوکان می‌باشد. روش بررسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی بوده، لذا ضمن شناخت کامل معیارهای مکان یابی ازجمله خطوط ارتباطی، فاصله ازنقاط روستایی و شهری، حریم آب‌‌های سطحی، فاصله از گسل، کاربری زمین، شیب و جهت شیب که نقشی اساسی دارند، با استفاده از منطق بولین و وزن گذاری لایه‌ها به وسیله مدل AHP در نرم افزار GIS اقدام نموده و در نهایت به انتخاب بهترین مکان جهت دفن پسماند می‌پردازد. نتایج: نتایج نظر سنجی از کارشناسان در مدل AHP نشان داد که معیار هیدرولوژی با وزن 235/0، مهم ترین معیار و معیار کاربری اراضی با وزن 023/0 به عنوان کم اهمیت ترین معیار شناخته شدند. هم چنین پس از استخراج لایه های اطلاعاتی معیارها از روی نقشه ها و اولویت بندی محدوده های مکان یابی در 5 طبقه، معلوم شد که پهنه های اولویت دار قابل توجهی جهت دفن پسماند در شهرستان بوکان وجود دارند که در نهایت محدوده ای با مساحت 138 هکتار انتخاب شد. محدوده انتخاب در حدفاصل شهر بوکان و سیمینه و در سمت جنوب روستای کانی شقاق قراردارد. بحث و نتیجه گیری: به طور کلی، با توجه به نتایج پژوهش حاضر، می توان اظهار نمود که با تلفیق دو روش بولین و مدلAHP، تا حد قابل قبولی محدوده های اولویت دار برای مکان یابی تعیین می شوند.

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Population growth, industrial development and increase in quality and quantity of consumer products has led to the increase of waste generated. According to Department of Municipal Utilities of Bukan an average of 189 tons of waste is generated daily, that means per capita waste generation is about 640 to 820 grams per day, which is slightly higher than the country average (the equivalent of 600 to 800 grams per day).Therefore the selection of a municipal waste landfill is one of the most important steps and goals in management of municipal solid waste of Bukan. Method: This study is analytical-descriptive, therefore by full recognition of locating criteria such as communicational lines, distance between rural and urban areas, surface waters privacy, distance from fault, land usage, slope and the direction of slope which play critical rule in selecting the waste landfill site and utilizing Boolean Logic and weighting of layers using AHP model in GIS software, the best location for landfill waste is selected based on mentioned criteria. Findings: Results obtained from the poll of experts in the AHP model has showed that Hydrology criterion with a weight of 0/235 as the most important and land use with a weigh of 0/023 as the least important one have been known. Also after extracting the information layers of criteria from the maps and prioritizing locating ranges in 5 classes, it has been found that there are notable zones to landfill waste in the city of Bokan which ultimately a zone with the area of 138 Hectares is chosen. The selected are is located between Bokan and Simineh and to the south of Kani Shaqaq village. Discussion and Conclusion: Generally, considering the results of the presented research, it can be said that prioritised ranges for positioning can be determined by combining the Boolean logic method and AHP model, acceptably.

منابع و مأخذ:

1. شهابی. ه، علایی. م، حسینی. س و رحیمی. ع، 1389، ارزیابی روش‌های تحلیل سلسله مراتبی و ترکیب خطی وزنی در مکان یابی محل دفن مواد زاید شهری با تاکید بر عوامل ژئومورفیک مطالعه‌ی موردی: شهر سقز، فصل‌نامه آمایش محیط،10(3): صص 135-115


2. زیاری. ی و رضوانی. م، 1389، بررسی و مکان یابی مراکز خدمات پستی با استفاده از روش AHP در محیط ‌GIS، مطالعه‌ی موردی: شهر سمنان، فصل‌نامه آمایش محیط،10(3): صص 89-73

1. عبدلی. م، 1379، مدیریت دفع مواد زاید جامد شهری. چاپ اول، انتشارات سازمان شهرداری های کشور، 155 صفحه


2. زیاری. ک، موسی خانی.ک، اباذرلو. ش و اباذرلو. س، 1391، مکان یابی دفن مواد زاید جامد شهری با استفاده از مدل AHP (نمونه موردی شهرستان جلفا)، فصل‌نامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 3(1): صص 28-14


3. Sengtianthr, V, 2004, Solid Waste Management in Urban Areas of Vientiane Capital City using GIS, 30th WEDC International Conference, Vientiane, Lao PDR, 25-29 October. 137-140


4. نیرآبادی. ه و حاجی میر رحیمی. س، 1386، مدیریت مواد زاید شهری با استفاده از GIS، اولین کنفرانس GIS شهری، آمل، دانشگاه شمال، صص  787-778


5. فرهودی. ر، حبیبی. ک و زندی بختیاری. پ، 1384، مکان‌یابی محل دفن مواد زاید جامد شهری با استفاده از منطق فازی در محیط  GIS (مطالعه موردی شهر سنندج)، نشریه هنرهای زیبا، 23(1): صص24-15


6. پوراحمد. ا، حبیبی. ک، محمد زهرایی. س و نظری عدلی. س، 1386، استفاده از الگوریتم فازی و GIS برای مکان‌یابی تجهیزات شهری (مطالعه موردی: محل دفن زباله شهر بابلسر)، فصل‌نامه محیط شناسی، 42 (33): صص42-31.


7. Burrough, P,. Mc Donnell, R. 1998, principles of Geographic Information Systems. Second Edition. Oxford University Press. 356P


8. بارو. پ‌(نویسنده)، طاهر کیا. حسن،(مترجم)، 1376، سیستم های اطلاعات جغرافیایی، چاپ اول. انتشارات سمت، 367 صفحه


9. کارتر. ب، اف، گ(نویسنده)، گروه اطلاعات زمین مرجع سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور (مترجم)، 1379، مدل سازی با کمکGIS  برای دانش پژوهان علوم زمین، چاپ اول، انتشارات سازمان زمین شناسی کشور، 562 صفحه


10. Bertolini,M,. Braglia, M.(2006); Application of the AHP Methodology in Making a Proposal for a Public Work Contract,17 January, International Journal of  Project Management 24(5), 422- 430


11. قدسی پور. سید حسن، 1387، فرایند تحلیل سلسله مراتبی، چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر، 224 صفحه


12. عیسوی. و، کرمی. ج، علیمحمدی. ع و نیک نژاد. س،1391، مقایسه دو روش تصمیم گیریAHP وFuzzy-AHP در مکان یابی اولیه سدهای زیرزمینی در منطقه طالقان، فصلنامه علوم زمین، 85(22): صص 34-27


13. مرکز آمار ایران، 1390، سالنامه آماری استان آذربایجان غربی، www.amar.org.ir


14. احمدی. ع، موحد. ع و شجاعیان. ع،1390، ارائه الگوی بهینه مکان یابی فضای سبز شهری با استفاده از GIS و روش AHP(منطقه مورد مطالعه: منطقه 7 شهرداری اهواز)، فصل‌نامه آمایش محیط، 15(4): صص162-147


15. حیدرزاده. ن، 1382، معیارها و ضوابط مکان یابی محل های دفن مواد زاید جامد، چاپ دوم، سازمان شهرداری ها و دهیاری ها ، 37 صفحه


16. پناهنده. م، ارسطو. ب، قویدل. آ و قنبری. ف، 1388، مکان یابی جایگاه دفن پسماند در شهرستان سمنان با استفاده از مدل AHP و نرم افزار GIS، دوازدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران، تهران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی


17. زمردیان. م، 1386، کاربرد جغرافیایی طبیعی در برنامه‌ریزی شهری و روستایی، چاپ ششم، انتشارات دانشگاه پیام نور، 224 صفحه

5. Hendrix, W., Buckly, D. 1992. Use of GIS for selection of sites for land application of sewage waste. Journal of soil and water conservation, 47(3): 271-275


6. Tweed, C., Sutherland, M. 2007. Built cultural heritage and sustainable development.  Journal of landscape and urban planning, 83(1): 62-69

8. Contrerasa, F., Hanaki, K., Aramaki, T., Connors, S. 2008. Application of analytical hierarchy process to analyze stakeholders preferences for municipal solid waste management plans, Boston, USA. Journal of Resources, Conservation and Recycling, 7(52): 979-991

16. Saaty, T. 1994. Highlights and Critical Points in the Theory and Application of the Analytical Hierarchy Process. European Journal of Operational Research, 3(74): 426-447

19. Malczewki, j. (1999), GIS and Multi Criteria Decision Analysis, john wily & sons Inc. 392P