تحلیل نظری و تجربی شاخص توان خانوار در مواجهه با ریسک در ایران
محورهای موضوعی : دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی
فرزام سجادیه
1
(دکتری علوم اقتصادی)
مولود جعفری
2
(دکتری علوم اقتصادی)
کلید واژه: ریسک, تحلیل مؤلفه اصلی, خانوار,
چکیده مقاله :
در این مقاله به تحلیل و محاسبه شاخص توان خانوار در مواجهه با ریسک در ایران طی سال‌های 1400-1379 پرداخته شد. بدین منظور به پیروی از فوآ (2014) چهار مؤلفه اصلی تشکیل‌دهنده شاخص مذکور، شامل دسترسی خانوار به منابع مالی، حمایت اجتماعی، سرمایه انسانی و ظرفیت اقتصادی دولت در نظر گرفته شد. با توجه به شرایط ایران و داده‌های در دسترس، اعتبارات داخلی اعطاء شده به بخش خصوصی و شاخص استحکام حقوق قانونی به‌عنوان مؤلفه‌های دسترسی خانوار به منابع مالی، تعداد کارگران برخوردار از مزد و حقوق و میزان پرداخت‌های جبرانی به کارمندان به‌عنوان مؤلفه‌های حمایت اجتماعی، متوسط سال‌های تحصیل و نرخ واکسیناسیون سرخک به‌عنوان مؤلفه‌های سرمایه انسانی، بدهیهای دولتی و تضمین شده توسط دولت و میزان دسترسی به امکانات بهداشتی پیشرفته به عنوان مؤلفه‌های ظرفیت اقتصادی دولت در نظر گرفته شدند. برای وزن‌دهی به مولفه‌های تشکیل‌دهنده شاخص از روش تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که پرداخت‌های جبرانی به کارمندان بیشترین و کارگران برخوردار از مزد و حقوق کمترین وزن را در شکل‌دهی شاخص داشته‌اند. سایر متغیرهای موثر بر شاخص به ترتیب وزن برآوردی عبارت از اعتبارات داخلی اعطاء شده به بخش خصوصی، نرخ واکسیناسیون سرخک، میزان دسترسی به امکانات بهداشتی پیشرفته، بدهیهای دولتی و تضمین شده توسط دولت و استحکام حقوق قانونی هستند.
In this article, the analysis and calculation of the Household Risk Preparation in Iran during 2000-2021 was discussed. For this purpose, following Foa (2014), four main components of the said index, including the household's access to financial resources, social support, human capital, and the economic capacity of the government, were considered. According to the conditions of Iran and the available data, Domestic credit to private sector (% of GDP) and the index of Strength of Legal Rights as components of household access to financial resources, the number of workers with wages and salaries and the amount of compensation payments to employees as components of social protection, average year Education and measles vaccination rate were considered as components of human capital, government debts and access to advanced health facilities as components of economic capacity of the government.The principal component analysis (PCA) method was used to weight the constituent components of the index. The results indicated that compensation payments to employees had the most weight and the number of workers with wages and salaries had the least weight in forming the index. Other variables affecting the index, in order of estimated weight, are Domestic credit to private sector, measles vaccination rate, the level of access to advanced health facilities, government debts, and the strength of legal rights.
آقایی، م، رضاقلیزاده، م و باقری، ف. (1392). بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در استانهای ایران، فصلنامه پژوهش و برنامهریزی در آموزش عالی، شماره 67: 44-21.
رئیسپور، ع و پژویان، ج. (1392). آثار مخارج بهداشتی دولت بر رشد اقتصادی و بهرهوری در ایران: رویکرد منطقهای، فصلنامه برنامهریزی و بودجه، سال 18، شماره 4: 68-43.
سجادیه خواجوئی، ف، بختیاری، صادق و قبادی، س. (1400). ارزیابی تأثیر آمادگی خانوار در برابر ریسک بر رشد اقتصادی ایران، فصلنامه اقتصاد کاربردی، دوره 11، شماره 37: 124-93.
سجادیه خواجوئی، ف، بختیاری، صادق و قبادی، س. (1401). ارزیابی نقش مدیریت ریسک خانوار در رشد اقتصادی: شواهدی از کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی با تأکید بر ایران، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره 19، شماره 3: 124-93.
سرلک، ا و هژبرکیانی، ک. ( 1394). تأثیر مخارج بهداشتی بر رشد اقتصادی استانهای کشور، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال 4، شماره 13: 185-171.
شیرالی، غ، طهماسبی، ی، افشاری، د و محمدصلاحی، ل. (1399). ارائه الگویی برای ارزیابی کمی تابآوری سیستمهای فنی-اجتماعی با استفاده از مدلهای تصمیمگیری چند معیاره: مطالعه موردی در یکی از سایتهای نفتی، سلامت کار ایران: 57-17.
عطرکار روشن، ص، نوریان، م و شیرینبخش، ش. (1395). تأثیر مخارج اجتماعی دولتها بر توسعه اقتصادی زنان با تأکید بر آموزش و سلامت در منتخبی از کشورهای آسیایی، مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، سال 14، شماره 3: 60-37.
گوهری، ل، سلیمیفر، م و ابوترابی، م.ع. (1393). بررسی اثر توسعه مالی بر سرمایه انسانی، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال 16، شماره 3: 207-181.
_||_Foa, R. (2014). Household Risk Preparation Indices-Construction and Diagnostics.
Friedlander, LJ., Reid GJ., Shupak, N., Cribbie, R. (2007). Social support, self-esteem and stress as predictors of adjustment to university among first-year undergraduates. JCSD: 48(3): 259-274.
Heltberg, R., Oviedo, AM., Talukdar, F. (2014). What are the sources of risk and how do people cope? Insights from household surveys in 16 countries. World Development Report, Background paper, November 24.
Holton, GA. (2004). Defining risk. Financial Analysts Journal. 60(6): 19-25.
Hoogeveen, J., Tesliuc, E., Vakis, R., Stefan, D. (2004). A guide to the analysis of risk, vulnerability and vulnerable groups. Social Protection Unit, Human Development Network, The World Bank: 1-41 p.
Richman, JA., Rospenda, KM., Kelley, MA. (1995). Gender roles and alcohol abuse across the transition to parenthood. J Stud Alcohol, 56(5): 553-557.
Toma, SV., Chitita, M., Sarpe, D. (2012). Risk and uncertainty. Emerging Markets Queries in Finance and Business. Procedia Economics and Finance. (3): 975-980.
United Nations Development Programme. (2022). Human Development Reports (Data), Available from: http://hdr.undp.org/en/data# [Accessed 1 December 2022].
Woods, M., Linsley, P. (Eds.). (2017). The Routledge companion to accounting and risk, Taylor & Francis, London: Routledge. 310 p.
World Bank. (2022). World Bank Open Data, Available from: https://data.worldban.org [Accessed 1 December 2022].
World Develeopment Report. (2014). Part 2: The role of key social systems. chapter 3: Households are the first line of support to confront risk and pursue opportunity, World Bank. PP:109-135.