تغییر موازنه¬ی اقتصادی قراردادهای نفتی و اعاده¬ی آن در نتیجه¬ی بَرهم خوردن ثبات قراردادها با تأکید بر تغییرات بنیادین اوضاع و احوال قراردادی

محورهای موضوعی :

ادهم حق گزار ¹ , علی رستمی فر ² , نجادعلی الماسی ³

1 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران.
2 - استاد گروه حقوق، واحد قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران
3 - استاد گروه حقوق، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/11/01 تاریخ پذیرش : 1403/06/11 تاریخ انتشار : 1403/06/30

کلید واژه: تعادل قراردادی, ثبات قراردادهای نفتی, موازنه اقتصادی قراردادهای نفتی.,

چکیده مقاله :

ماهیت برگشت ناپذیر سرمایه¬گذاری در بخش نفت، دوره¬ی طولانی بازپرداخت در قراردادهای نفتی و خطرات سیاسی و تجاریِ ذاتی طرح و برنامه¬های نفتی، ثبات را در طول مدّت قرارداد، برای دستیابی به منافع اقتصادی بازیگران اصلی، شرطی ضروری می¬سازد. ثبات یک قرارداد نفتی، شامل تعامل پیچیده¬ای از محیط حقوقی، اقتصادی و سیاسی در کشور میزبان است که در آن، فعالیت اقتصادی انجام می-شود و عمیقاً، تعامل بین عوامل داخلی و خارجی حاکم بر صنعت نفت، آن را مدیریت می¬کند. کشورهای تولیدکننده¬ی نفت، به دلیل نداشتن تخصص و سرمایه برای ارتقای سطح تولید میادین نفتی خود، با سرمایه¬گذاران خارجی، قراردادهای سرمایه¬گذاری منعقد می¬کنند. با توجه به ماهیت قراردادهای نفتی، خطر موجود و میزان بودجه¬ی مورد نیاز برای انجام اکتشاف و بهره برداری از یک میدان نفتی خاص، سرمایه¬گذاران خارجی، به شدّت، مراقب خطرات ناشی از سرمایه¬گذاری خویش هستند. در این حالت، درجه¬ی ثبات، برای سرمایه¬گذار خارجی، مهم است؛ چه اینکه هر مقدار سرمایه¬گذار، ثبات کمتری در طرح و برنامه¬های نفتی پیش¬بینی کند، علاقه¬ی کمتری به عقد قرارداد بلند مدت دارد؛ خصوصاً، در اوضاع کنونی، تقریباً، همه¬ی کشورهای میزبان، برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، بندهای تثبیت ‌کننده، در نظر می¬گیرند؛ زیرا معتقد هستند: بین ثبات و ارزش ویژه¬ی سرمایه¬گذاری، رابطه¬ی قوّی وجود دارد. پژوهش گزارش شده در نوشتار پیش-رو، به بررسی وضعیت حقوقیِ اعاده¬ی ثبات از دست رفته قراردادهای نفتی است که به دنبال تغییرات بنیادین اوضاع و احوال قراردادی از بین رفته است.

چکیده انگلیسی:

The irrecoverable nature of investment in the oil sector, the long payback period in oil contracts and the inherent political and commercial dangers of oil projects, make stability over the duration of the contract a necessary condition to achieve economic benefits for the main players. The stability of an oil contract involves a complex interaction of the legal, economic and political environment in the host country in which economic activity is carried out and is deeply managed by the interaction between internal and external factors governing the oil industry. Oil producing countries conclude investment contracts with foreign investors due to lack of expertise and capital to improve the production level of their oil fields. Due to the nature of oil contracts, the existing risk and the amount of funds needed to explore and exploit a particular oil square, foreign investors are very careful about the risks of their investment. In this case, the degree of stability is important for the foreign investor, because the less stability the investor anticipates in the oil project, the less interested he has in entering into a long-term contract. Especially in the current situation, almost all host countries have considered stabilization clauses to attract foreign investors, because they believe that there is a strong relationship between stability and the specific value of investment. The reported research in this article, inquire the legal situation of restoring the lost stability of oil contracts, due to the fundamental changes in the lost contractual conditions.

 

چکیده تصویری:

ماهیت برگشت ناپذیر سرمایه­گذاری در بخش نفت، دوره­ی طولانی بازپرداخت در قراردادهای نفتی و خطرات سیاسی و تجاریِ ذاتی طرح و برنامه­های نفتی، ثبات را در طول مدّت قرارداد، برای دستیابی به منافع اقتصادی بازیگران اصلی، شرطی ضروری می­سازد. ثبات یک قرارداد نفتی، شامل تعامل پیچیده­ای از محیط حقوقی، اقتصادی و سیاسی در کشور میزبان است که در آن، فعالیت اقتصادی انجام می­شود و عمیقاً، تعامل بین عوامل داخلی و خارجی حاکم بر صنعت نفت، آن را مدیریت می­کند. کشورهای تولیدکننده­ی نفت، به دلیل نداشتن تخصص و سرمایه برای ارتقای سطح تولید میادین نفتی خود، با سرمایه­گذاران خارجی، قراردادهای سرمایه­گذاری منعقد می­کنند. با توجه به ماهیت قراردادهای نفتی، خطر موجود و میزان بودجه­ی مورد نیاز برای انجام اکتشاف و بهره برداری از یک میدان نفتی خاص، سرمایه­گذاران خارجی، به شدّت، مراقب خطرات ناشی از سرمایه­گذاری خویش هستند. در این حالت، درجه­ی ثبات، برای سرمایه­گذار خارجی، مهم است؛ چه اینکه هر مقدار سرمایه­گذار، ثبات کمتری در طرح و برنامه­های نفتی پیش­بینی کند، علاقه­ی کمتری به عقد قرارداد بلند مدت دارد؛ خصوصاً، در اوضاع کنونی، تقریباً، همه­ی کشورهای میزبان، برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی، بندهای تثبیت ‌کننده، در نظر می­گیرند؛ زیرا معتقد هستند: بین ثبات و ارزش ویژه­ی سرمایه­گذاری، رابطه­ی قوّی وجود دارد. پژوهش گزارش شده در نوشتار پیش­رو، به بررسی وضعیت حقوقیِ اعاده­ی ثبات از دست رفته قراردادهای نفتی است که به دنبال تغییرات بنیادین اوضاع و احوال قراردادی از بین رفته است.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیمی، سید نصرالله؛ فرخانی، هدایت؛ حمزه نهاد، ساحله، (1400)، تغییر بنیادین اوضاع و احوال در قراردادهای بالادستی صنعت نفت و گاز: مطالعه موردی حقوق ایران و کامن لا، فصلنامه پژوهش¬های نوین حقوق اداری، سال سوم، شماره: 8، ص65ـ90.
2. انصاری، ولی الله، (1392)، کلیات حقوق قراردادهای اداری، تهران، انتشارات حقوقدان، چاپ دوم.
3. ایرانپور، فرهاد، (1401)، تحلیل حقوقی قراردادهای نفتی، بازکاوی تحلیلی در قراردادهای بالا دستی نفتی، تهران، انتشارات مجد، چاپ اول.
4. بابایی، داریوش؛ رستگار، عباس، (1396)، تبیین شرط ثبات در قراردادهای نفتی، فصلنامه پژوهش ملل، شماره: 20، ص35ـ55.
5. پیران، حسین، (1389)، مسائل حقوقی سرمایه گذاری خارجی، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ اول.
6. حسینی، سید مرتضی؛ تقی پور، راحله؛ عباسی، بهرام؛ سرمدی، مهدی؛ امیری، فاطمه، (1397)، مذاکره مجدد در قراردادهای بالا دستی صنعت نفت و گاز از منظر حقوق و اخلاق، فصلنامه پژوهش¬های اخلاقی، دوره 9، شماره: 2، ص123ـ144.
7. حق گزار، ادهم، (1402)، تعادل اقتصادی قراردادهای بین المللی در پرتو مذاکره¬ی مجدد با تأکید بر قراردادهای نفتی، فصلنامه تحقیقات حقوق خصوصی و کیفری، شماره: 55، ص11ـ31.
8. رستمی فر، علی، (1400)، تحلیل اقتصادی تعادل قراردادها، تهران، انتشارات فرهیختگان دانشگاه، چاپ اول.
9. زارعی، محمد حسین؛ مولائی، آیت، (1392)، آسیب شناسی ویژگی¬های قرارداد اداری ایران در مقایسه با حقوق فرانسه و انگلستان، فصلنامه دیدگاه¬های حقوق قضایی، شماره: 63، ص169ـ208.
10. زین الدین، سید مصطفی؛ شاهمرادی، عصمت، (1394)، بررسی تطبیقی ملاحظات زیست محیطی در قراردادهای بین المللی نفت، فصلنامه مطالعات حقوق انرژی، دوره: 1، شماره: 2، ص217ـ235.
11. شمسایی، محمد، (1396)، شرط ثبات در قراردادهای دولتی، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، دوره: 5، شماره: 18، ص103ـ130.
12. شیروی، عبدالحسین، (1393)، حقوق نفت و گاز، تهران، نشر بنیاد حقوقی میزان، چاپ چهارم.
13. شیروی، عبدالحسین؛ شعبانی جهرمی، فریده، (1391)، مذاکره¬ی مجدد در قراردادهای سرمایه¬گذاری نفتی، فصلنامه مطالعات اقتصاد انرژی، شماره: 34، ص161ـ184.
14. شیروی، عبد الحسین؛ کاظمی، محمد جواد، (1397)، بررسی شرط مذاکره در حل و فصل اختلافات تجاری با توجه به رویه قضایی بین المللی، فصلنامه حقوقی دادگستری، شماره: 104، ص215ـ238.
15. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر، (1400)، حقوق اداری، تهران، انتشارات سمت، چاپ هشتم.
16. عباسی، بیژن؛ سهرابلو، علی، (1399)، شرط ثبات در قراردادهای سرمایه¬گذاری خارجی از منظر حقوق اداری، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، شماره: 68، ص111ـ140.
17. علیخانی، محمد، (1397)، راهکارهای برون رفت از بن بست¬های مذاکراتی و حل تعارض مسائل نفتی، فصلنامه پژوهش¬های حقوقی، شماره: 35، ص263ـ285.
18. فایز محمد حسین، محمد، (2009 م)، المنهجة القانونیة، رساله دکترای حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه بیروت.
19. قیصریان، فرزاد؛ امینی، منصور، (1401)، ارزیابی شرط موازنه¬ی اقتصادی به عنوان گونه¬ی نوین شروط تثبیت در قراردادهای سرمایه¬گذاری خارجی به مثابه قراردادی اداری، فصلنامه پژوهش¬های نوین حقوق اداری، سال چهارم، دوره: 4، شماره: 13، ص61ـ86.
20. مافی، همایون؛ تقی پور، محمد حسین، (1392)، تأملاتی در باب شرط ثبات در قراردادهای نفتی، فصلنامه فقه و تاریخ تمدن، شماره: 37، ص61ـ86.
21. منتظر ظهور، محمود، (1381)، اقتصاد (اقتصاد خرد و اقتصاد کلان)، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول.
22. منصوری نیا، زینب، (1400)، اصل حاکمیت قانون در سازمان¬های اداری در پرتو آرای دیوان عدالت اداری، فصلنامه قانون یار، سال پنجم، شماره: 17، ص873ـ895.
23. نقیب زاده، ندا؛ ملکی زاده، امیرحسین، (1396)، بررسی شرط تثبیت در قراردادهای نفتی بین المللی، فصلنامه فقه و تمدّن، سال سیزدهم، شماره: 54، ص35ـ55.
24. نیکبخت، حمید رضا، (1384)، مروری بر قراردادهای دولتی در حقوق تجارت بین الملل، فصلنامه الهیات و حقوق، شماره: 15ـ16، ص17ـ50.
25. Bernardini, Piero, (2008), Stabilization and Adaptation in Oil and Gas Investments, Journal of World Energy Law & Business, 1(1).
26. Berthiaux, D, (1997), Le Principe de Egalite et le Droit Civil de Contrats, Th. Paris II, no. 670.
27. Cameron, P, (2010), International Energy Investment Law: The Pursuit of Stability, Oxford Press.
28. De Kwant, M, (2011), Emerginge Oil and Gas Economies: Mitigating Legal, Political and Economic Risks of Foreign Investors in the Russian Federation (Part A), 14 int l Trade & BUS. L. REV. 174.
29. Horn, N, (2022), Changes in Circumstance and the Revision of Contracts in Some European Law and International Law, Diversity and Uniformity Norbert.
30. Larroument, Christian, (1998), Droit Civil, Tom III Obligation (Francais), Relin, n. 446.
31. Langrod, A, (1955), Administrative Contracts: A Comparative Study, The American Journal of Comparative Law, vol. 4, Issue. 3.
32. Momberg Uribe, R, (2011), The Effect of Change of Circumstances on the Force of Contracts, Nertherland: Intersentina.
33. Salacuse, J. W, (2000), Reneotiating International Project Agreements, Fordham International Law Journal, Volume 24, Issue 4.
34. Smith, E, Dzienkowski, J, Anderson, O, Conine, G, Lowe, J, Kramer, B, (2000), International Petroluem Transcation, Rocky Moutain Mineral Law Foundation.
35. Sornarajah, M, (2004), The International Law on Foreign Investment, United Kingdom, Cambridge: Cambridge University Press.
36. Umirdinov, A, (2018), The End of Hibernation of Stabilization Clause in Investment.
37. Walde, T.W, (2008), Renegotiating Acquired Rights in the Oil and Gas Industries: Industry and Political Cycles meet the Rule of Law, Journal of World Energy Law & Business, vol. 1, no. 1.