اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و بر اقتصاد ایران (رویکرد ماتریس حسابداری اجتماعی)

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

سعیده خالقی ¹ , فاطمه بزازان ² , شیما مدنی ³

1 - کارشناس ارشد رشته توسعه اقتصادی و برنامه‌ریزی.
2 - دانشیار دانشگاه الزهرا(س).
3 - استادیار، پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1393/12/06 تاریخ پذیرش : 1393/12/06 تاریخ انتشار : 1394/03/01

کلید واژه: تغییر اقلیم, روش خودتوزیع با وقفه‌های گسترده, ماتریس حسابداری اجتماعی, الگوی عرضه محور,

چکیده مقاله :

هدف از این مطالعه، سنجش اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی و سایر بخش­ها و تولید ملی در ایران است. بدین منظور تابع تولید بخش کشاورزی که در آن اقلیم(دما و بارش) به­عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار است، با استفاده از روش خودتوزیع با وقفه­های گسترده(ARDL) برآورد شد. سپس اثر تغییر اقلیم بر تولید بخش کشاورزی در قالب چارچوب مدل SAM با محدودیت عرضه بخشی ارزیابی گردید. با توجه به اینکه در شرایط وجود محدودیت عرضه در برخی از بخش­های اقتصادی، به­کارگیری الگوی تقاضا محور SAM برای سنجش آثار اقتصادی و اجتماعی با     کاستی­هایی همراه است، در این مطالعه از الگوی اصلاح شده تقاضا محور در قالب الگوی مختلط SAM و ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1385 استفاده شد. نتایج نشان داد که در اثر تغییر اقلیم پیش­بینی شده برای ایران در دوره 2000 تا 2025، تولید کشاورزی 37/5-% کاهش می­یابد. با توجه به روابط متقابل بخش­های اقتصادی با بخش کشاورزی این اثر به صورت کاهش تولید بخش ساختمان(27/2-%) و خدمات(64/1-%) برآورد شده است. کاهش تولید ملی متناظر آن  5/9-%، کاهش درآمد عوامل تولید 54/25-% برآورد شده است که قابل توجه می­باشد. همچنین نتایج نشان می­دهند که در دهک­های پایین­تر، خانوارهای روستایی و شهری درآمدشان کاهش  می­یابد.
طبقه­بندیJEL : Q54، Q11، E16

چکیده انگلیسی:

The aim of this study is to assess impact of climate change on agriculture sector, production of the other sectors and national production in Iranian economy.To this end, farm production function considering climate factors (temperature and precipitation) estimated using the ARDL (Auto Regressive Distributed Lag) approach. Then, Social Accounting Matrix with sector supply limitation analysis framework was applied to calculate production impact on the other sectors. For this purpose the adjusted demand side model, in form of mixed model of SAM on the base of 2006 SAM for Iran at the national level is used.The results indicated that agriculture production decreased by -5.37percent, construction   by -2.27percent and services by -1.64 percent. The result also showed that  decreases in the national production and income of production factors due to this shock would be  -9.5 and -25.54 percent respectively. Decrease in  the production of agriculture sector affected  low-deciles of  rural and high-deciles of urban households more than other income groups.

منابع و مأخذ:

1. اسلامی پ. 1390.  نقش گازهای گلخانه­ای ناشی از احتراق سوختهای فسیلی در رابطه با تغییر اقلیم. همایش ملی تغییر اقلیم و تاثیر آن بر کشاورزی و محیط زیست. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی.

http://www.civilica.com/Paper-NCCCIAE01-NCCCIAE01_066.html.

2. امینی ع. نشاط ح. اصلاحچی م. 1386. بازنگری برآورد سری زمانی جمعیت شاغل به تفکیک بخش­های اقتصادی ایران (1335-1385). مجله برنامه و بودجه. شماره 102. ص 47- 97.


3. امینی ع. نشاط ح. 1384.  برآورد سری زمانی موجودی سرمایه در اقتصاد ایران (1338-1381). مجله برنامه و بودجه. شماره 90. ص 53-86.


4. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. 1385. حسابهای ملی ایران. اداره حسابهای اقتصادی.


5. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران. شهریور 1386. فصلنامه حسابهای اقتصادی ایران. سال دوم. شماره3.


6. تشکینی ا. 1384. اقتصادسنجی کاربردی به کمک MICROFIT. انتشارات موسسه فرهنگی و هنری دیباگران.


7. سوری ع. 1391. اقتصادسنجی همراه با کاربرد Eviews7 در اقتصادسنجی. انتشارات نشر فرهنگ شناسی.


8. شیرین بخش ش. حسن خونساری ز. 1384. کاربرد Eviews در اقتصادسنجی. انتشارات پژوهشکده امور اقتصادی.


9. عزیزی ق. کریمی م. سبک خیز ز، 1383. روند دمایی چند دهه ایران و افزایش CO2 جو. نشریه علوم جغرافیایی. جلد 4. شماره 5.


10.  فریدزاده ع. بانویی ع. مومنی ف. آماده ح. 1391.  بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی محدودیت عرضه فرآورده های نفتی با استفاده از الگوی مختلط ماتریس حسابداری اجتماعی. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی. شماره 10.


11. فلاحی ا. خلیلیان ص. 1388. مقایسه اهمیت فرآورده­های نفتی و برق با سایر عوامل تولید در بخش کشاورزی ایران. فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی. جلد1. شماره2. ص1-19.


12. کوچکی ع. 1389. اثر تغییر اقلیم بر کشاورزی و منابع طبیعی ایران. روزنامه اطلاعات.


13. کیانی ک. رنجبری ب. 1380. بررسی رابطه درازمدت بین نهاده­های انرژی،کار و سرمایه در بخش کشاورزی. مجله اقتصادکشاورزی و توسعه. شماره 35. ص39-63.


14. ماتریس حسابداری اجتماعی اقتصاد ایران. 1378. معاونت اقتصادی اداره حسابهای اقتصادی ایران. بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.


15. محمدی ح. مقبل م. رنجبر ف. تابستان1389. مطالعه تغییرات بارش و دمای ایران با استفاده از مدل MAGICC SCENGEN. فصلنامه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیای ایران. سال هشتم. شماره 25.


16. مرکز پژوهشهای مجلس. 1391. ماتریس حسابداری اجتماعی سال 1385 ایران.


17. مقدم ف. رضایی ح. 1388.  نقد روش اقلیم بندی دومارتن برای بارش حداکثر روزانه در ایران به کمک روش گشتاورهای خطی. مجله فنی مهندسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد. دوره دوم. شماره دوم. ص93-103.


18. نصیری محلاتی م. کوچکی ع. کمالی غ. مرعشی ح. 1385. بررسی اثرات تغییر اقلیم بر شاخص­های اقلیمی کشاورزی ایران. مجله علوم و صنایع کشاورزی. جلد 2. شماره7 .


19. نوفرستی م. 1378. ریشه واحد و همجمعی در اقتصادسنجی. انتشارات موسسه خدمات فرهنگی رسا.


20. واثقی ا. اسماعیلی ع. پاییز 1387. بررسی اثر اقتصادی تغییر اقلیم بر بخش کشاورزی ایران: روش ریکاردین (مطالعه موردی:گندم). مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. سال دوازدهم. شماره چهل و پنجم (ب). ص 685-696.


21. Deschenes  O and Greenstone M,  2006, The Economic Impacts of Climate Change:Evidence from Agricultural Profits and Random Fluctuations of Weather, MIT Joint Program on the Science and Policy of Global Change.


22. Hortono D and Resosudarmo B. P, 2008, The Economy-Wide Impact of Controlling energy Consumption in Indonesia: An Analysis Using a Social Accounting Matrix Framework", Energy Policy, Vo.36, pp: 1404-1419.


23. IPCC, 2007, Technical Guidelines for Assessing Climate Change Impacts and Adaptations, Middle East Water Commission, http://www.scidev.net/en/climate-change-and energy/greenhouse-gases/news/un-climatedanger-for middle-east-north-africa.html, Word bank


24. Leichenko  R, Major C. D, Johnson  K, Patrick  L, and O’Grady M,  2011, An Economic Analysis of Climate Change Impacts and Adaptations in New York State, ClimAID.


25. M. Arthur  L and Abizadeh  F, 1998,  Potential Effect of Climate Change on Agriculture in the Praire Region of Canada, Western Journal of Agriculture Economics, 13 (2): p 216-224.


26. Miller R.E. and Blair P. D.  2009, Input-Output Analysis, Foundations and Extensions, Second edition, Cambridge University Press, UK.


27. M Molua. E  and M Lambi C,  2007, The Economic Impact of Climate Change on Agriculture in Cameroon, Policy Research Working Paper 4364.


28. Ouedraogo M, Some L and Dembele Y,  2006, Economic Impact Assessment of Climate Change on Agriculture  in  Burkinafaso: A Ricardian Approach, Centre for Environmental Economics and Policy in Africa  (CEEPA).


29. Pesaran   H and Shaun V, 2000, Introduction to Microfit 4.0 for windows, INMFW.DOC. paper 5.


30. Reid H, Sahlen L, MacGregor J, Stage J, 2007, The Economic Impact of Climate Change in Namibia, International Institute for Environment and Development, Discussion Paper 07-02.


31. Thurlow J, Zhu T, Diao X, 2009, The Impact of Climate Variability and Change on Economic Growth and Poverty in Zamibia,International Food Policy Research Institute, IFPRI Discussion Paper 00890, 1-72.