بررسی آثار جانبی اضافه برداشت آب های زیرزمینی بر عرضه محصولات کشاورزی: مطالعه موردی گندم در شهرستان مرودشت

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

ریحانه ریاحی زمین ¹ , جواد ترکمانی ² , شاهرخ شجری ³

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
2 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت
3 - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس

تاریخ دریافت : 1394/10/22 تاریخ پذیرش : 1397/10/18 تاریخ انتشار : 1398/01/01

کلید واژه: تاثیرات جانبی بر هزینه آبکشی, تاثیرات جانبی بر درآمد, عرضه گندم,

چکیده مقاله :

    اضافه برداشت از آب­های زیرزمینی در دشت مرودشت باعث افت سطح این آب‌ها و هم‌چنین، شوری آب در این منطقه شده است. در این پژوهش ابتدا برآورد تابع عرضه مناسب برای گندم آبی بدون لحاظ کردن اثرهای جانبی مد نظر قرار گرفت. سپس، آثار جانبی استفاده از منابع آب زیر زمینی بر درآمد، هزینه و سود کشاورزان در چارچوب تابع عرضه گندم بررسی شد. نتایج بدست آمده نشان دادند که با وارد کردن اثرهای جانبی بر درآمد، به علت بالا رفتن عملکرد محصول و در نتیجه درآمد کشاورزان، عرضه گندم افزایش یافته است. در این رابطه، افزایش یک درصدی درآمد کشاورزان به دلیل اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی موجب افزایشی معادل 36/0 درصد در عرضه گندم می شود. وارد کردن تاثیرات جانبی بهره برداری از منابع آب زیرزمینی بر هزینه آبکشی در تابع عرضه، موجب کاهش عرضه گندم شد. به گونه‌ای که با افزایش یک درصدی در هزینه آبکشی کشاورزان ناشی از اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی، عرضه گندم حدود 03/0 درصد کاهش می یابد. هم‌چنین، وارد کردن تاثیرات جانبی بهره برداری از منابع آب زیرزمینی بر سود گندم کاران، موجب کاهش عرضه شد. به گونه‌ای که افزایش یک درصدی در سود منفی (زیان) گندم کاران مورد بررسی ناشی از اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی، عرضه گندم را حدود 1/0 درصد کاهش می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Overdraft of groundwater in Marvdasht city reduces the salinity and level of water in this area. In this study, the results of the suitable wheat supply function are provided regardless of externalities. The externalities of using groundwater resources on income, expenses and profits of farmers in the context of wheat supply function have been studied. The results of this study showed that by applying the externalities on income, due to increase in product performance and therefore farmer's income, wheat supply has been increased. In this regard, increase in farmer’s income for one percent because of the overdraft of groundwater resources, increased wheat supply percentage by 0.36. Inclusion of the externalities of exploitation of groundwater resources on the cost of pumping in the supply function, reduced wheat supply. So that a one percent increases in costs resulting from the overdraft of groundwater resources caused, about 0.03 percent decrease in wheat supply. Also, importing the externalities of the exploitation of groundwater resources on wheat farmer's profit decreased about 0.1 percent of the supply.

منابع و مأخذ:

 

- باقری، م. و بخشوده، م. 1387. هزینه­های جنبی برداشت بی­رویه از منابع آب زیرزمینی و تعیین عوامل موثر بر آن در شهرستان ممسنی، اقتصاد کشاورزی، 4 (1): 79- 99.

- بریم نژاد، و. و پیکانی، غ. (1383). تاثیر بهبود بازده آبیاری در بخش کشاورزی بر افزایش سطح آب­های زیرزمینی، مجله اقتصاد کشاورزی و توسعه، (47): 69-95. 

- بی­نام، (1390). گزارش نهایی مطالعات گشت و بازرسی و خدمات جنبی شهرستان مرودشت، جلد اول، مشخصات عمومی منطقه، شرکت سهامی آب منطقه­ای فارس. 

- تهامی پور، م.، مهرابی بشرآبادی، ح. و کرباسی، ع. (1384). تاثیر کاهش سطح آب زیرزمینی در رفاه اجتماعی تولیدکنندگان: مطالعه موردی پسته­کاران شهرستان زرند، اقتصاد کشاورزی و توسعه، سال سیزدهم، 97: 49- 115. 

- حیات غیبی، ف.، شاهنوشی، ن. و آذین فرد، ی. (1388). مطالعه الگوی واکنش عرضه گندم در ایران، مجله پژوهشات اقتصاد کشاورزی، 1(2): 105-91.

- زیبایی، م.، سلطانی، غ. ر. و بخشوده، م. (1384). مدیریت تقاضای آب کشاورزی در سطح مزرعه، مطالعه موردی: دشت فیروزآباد، پنجمین کنفرانس دوسالانه اقتصاد کشاورزی ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.

- صفری، ح. ر.، نوایی نیا، ب. و شریفی، م. ب. (1383). تعیین عمق بهینه چاه­ها جهت کف­شکنی با استفاده از برنامه­ریزی خطی، مجله­ی آب و فاضلاب، 15: 35- 41.

- غزالی، س. و اسماعیلی، ع. (1390). بررسی آثار جانبی اضافه برداشت آب­های زیرزمینی بر عرضه گندم در دشت پریشان، اقتصاد کشاورزی، 5 (4): 107- 129.

- فرج زاده، ز.، ترکمانی، ج. و نجاتی، ع. (1388). مطالعه تبادل میان اهداف بهره­برداران و سیاست­گذاران در مصرف آب، مطالعه موردی: فسا، مجله اقتصاد کشاورزی، 9.

- محمدی، ح. و بوستانی، ف. (1388). کاربرد برنامه­ریزی چند هدفی در تعیین الگوی بهینه کشت در شهرستان مرودشت با تاکید بر محدودیت آب، پژوهشات اقتصاد کشاورزی، 1 (3): 25- 46.

- محمدی، م. و محمدرضا زاده، ن. (1390). دومین کنفرانس ملی پژوهش­های کاربردی منابع آب ایران، وزارت نیرو.

- محمدی، ح. و نقشینه فرد، م. (1385). اثرهای آزاد سازی تجاری بر عرضه، تقاضا، واردات و صادرات گندم و پسته در ایران، مجله علوم کشاورزی، 12(1): 32-27.

- منوچهری، غ. (1372). مسایل مربوط به الگوی مصرف آب، بولتن کمیسیون شورای پژوهش­های علمی کشور، 6.

Refrences

- Barry, C. F. (1994). Environmental Economics: An Introduction, McGrawـ Hill, USA.

- Chen, Y. H., Lee, W. C., Chen, C. C., Chen, Y. H. & Liao, I. C. (2006). Impact of externality on the optimal production of eel (Anguilla Japonica) aquaculture in Taiwan, Aquaculture, 257: 18- 29.

- Schengold, K., & Zilberman, D.( 2005). The economics of water, irrigation, and development, Working Paper, 23. U. C. Berkley.