بررسی تاثیر سیاست های حمایتی دولت بر عرضه برنج در ایران

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی -پژوهشی تحقیقات اقتصاد کشاورزی

نسیم جعفری لیسار ¹ , علی کرامت زاده ² , رامتین جولایی ³

1 - دانش‌آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 - عضو هئیت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
3 - عضو هئیت علمی گروه اقتصاد کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

تاریخ دریافت : 1395/12/14 تاریخ پذیرش : 1397/10/18 تاریخ انتشار : 1398/01/01

کلید واژه: برنج, واردات برنج, سیاست‌های حمایتی, قیمت تضمینی, عرضه برنج,

چکیده مقاله :

    برنج از قدیمی­ترین گیاهانی است که پس از گندم بیشترین سطح زیرکشت اراضی کشاورزی را در جهان به خود اختصاص داده و کالایی استراتژیک در بسیاری از کشورهای جهان است. کشت این محصول در سال­های اخیر و در بسیاری از مناطق نسبتاً پرآب کشور توسعه یافته است. با توجه به اهمیت برنج در الگوی تغذیه­ای خانوارهای ایرانی و ایجاد اشتغال و درآمد برای قشری گسترده از تولیدکنندگان و با توجه به اهمیت امنیت غذایی این محصول، سیاست­های حمایتی گوناگونی در ایران برای برنج بکار گرفته شده است. از مهم­ترین سیاست­های حمایتی بخش کشاورزی در  ایران، خرید تضمینی محصولات است که در سال 1368 تصویب شده و دولت موظف است بمنظور حمایت از تولید محصولات اساسی کشاورزی همه ساله خرید این محصولات نظیر گندم و برنج را تضمین و نسبت به خرید آن‌ها اقدام کند.. در این راستا در این مطالعه با استفاده از آمار و داده‌های سری زمانی و تخمین تابع عرضه برنج، به بررسی و تاثیر سیاست­های حمایتی دولت بر عرضه برنج در دوره زمانی 91-1369 پرداخته شد. نتایج این مطالعه نشان می­دهند که قیمت تضمینی با یک وقفه اثری مثبت و معنادار بر عرضه برنج داشته و کشش تابع عرضه نسبت به این متغیر برابر 2/0 می­باشد. شاخص DRC به عنوان شاخص حمایت دولت از تولید این محصول تأثیر منفی و معنی‌داری بر عرضه برنج داشته است. افزون بر این متغیر نرخ تعرفه اثری منفی و معنی‌دار بر عرضه داخلی برنج دارد و کشش این تابع نسبت به تعرفه واردات برابر 08/0 بدست آمد. هم‌چنین، مقدار بارندگی در کشوراثر مثبت بر عرضه داخلی برنج داشته و کشش عرضه برنج نسبت به بارندگی نیز برابر با 5/0 می­باشد.

چکیده انگلیسی:

Rice is one of the most important crops and is considered as strategic commodity in many countries of the world, thus it seems necessary to be supported. Guaranteed purchase of crops is the most important policies of the agricultural sector in our country that has been approved in 1999. The government is obliged to support the production of basic agricultural crops by guarantying the purchase of crops including wheat, rice, barley and … every year. So this study investigates the impacts of government policies, such as import, the guaranteed price of rice and Domestic Resource Cost (DRC) on the supply of rice in the period of 1990-2013. The results show that guaranteed prices of rice with a lag has a significant positive effect on the supply of rice with elasticity of 0.2. Rice import also has a negative impact on rice supply and the elasticity this variable is equal to -0.7. DRC index as an indicator of government support for the production of the crops also had a negative impact on rice supply.

منابع و مأخذ:

 

- ابریشمی، ح. (1381). اقتصادسنجی کاربردی. انتشارات دانشگاه تهران.

- پاسبان، ف. (1376). بررسی سیاست­های حمایتی در ایران و برآورد نرخ تعرفه موثر در بخش کشاورزی. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.

- پژوهشکده اقتصاد. (1383).گزارش نهایی: ارائه­ها و سیاست­های حمایتی مناسب برای محصول اساسی برنج.

- پایگاه اطلاعاتی وزارت جهاد کشاورزی. (1391). سازمان جهاد کشاورزی کشور (www.maj.ir).

- حسینی، م. و حیدری، غ. (1388). برآورد تعرفه فصلی واردات منتخبی از محصولات کشاورزی ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. شماره 50. صص 121- 155.

- حسینی، س. ص. قربانی، م. خالدی، م. و حسن پور، ا. (1387). الگوی تجربی واکنش عرضه نسبت به هزینه­های مبادله (مطالعه موردی: تولیدکنندگان برنج). علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی. 12(43).

- حسینی یکانی، س.ع و نعمت الهی، ز و حسین زاده، م. (1396). آثار رفاهی افزایش قیمت برنج داخلی در میان خانوارهای مازندران. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی. جلد 31. شماره. پاییز 1396. ص. 239-228.

- خسروی نژاد، ع.ا. (1394). ارزیابی آثار سیاست­های تنطیم بازار کالاهای اساسی بر شاخص رفاهی هزینه زندگی خانوارهای شهری ایران. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی. شماره 77. زمستان 1394. ص. 29-1.

- سازمان خوار و بار جهانی. فائو .( 2012). آمار واردات ایران.

- شاه آبادی، ا. و اسمعیل بیگی، م. (1390). تعیین­کننده­های عرضه و تقاضای برنج در ایران. تحقیقات اقتصاد کشاورزی.4(1): 160- 1390.

- شاهنوسی، ن. دهقانیان، س. قربانی، م. دانش­مسگران، م و گیلان پور، ا. (1383). بررسی عوامل موثر بر عرضه گندم استان خراسان. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه. 47، 102-91.

- عزیزان. ع. (1384). بررسی آثار رفاهی کاهش یارانه شیر در ایران ( با استفاده از توابع عرضه و تقاضای شیر). تهران: دانشگاه تهران. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصادکشاورزی. 131 ص.

- صدرالاشرافی، م. شادان، ع. (1374). مقدمه­ای بر روند سیاست قیمت­گذاری محصولات کشاورزی در ایران و برخی کشورهای دیگر. فصلنامه اقتصاد کشاورزی. 3 (12)، 103-87.

- فخرایی، ا. نوروزی، ف. (1386). مدل تصحیح خطا در تقاضا برای گونه­های مختلف برنج وارداتی و برنج محلی در ایران. فصلنامه تحقیقات اقتصاد ایران. 9(30). 135-119.

- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. (1380).

- کاظم نژاد، م. و مهرابی، ح. (1378). تحلیل قیمت انواع برنج. فصلنامه اقتصادکشاورزی و توسعه. شماره 25.

- مرکز آمار ایران. (1391). سالنامه آماری کشور. تهران.

- موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصادکشاورزی. (1383). کشاورزی در کشورهای عضو اکو (ECO). تهران، موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصادکشاورزی.

- موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصادکشاورزی. (1387). فرایند تحول سیاست­های کشاورزی در ایران ( به انضمام تجارت سایر کشورها). تهران. موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی.

- مهربانیان، ا. (1387)، تحلیل سیاست قیمت­گذاری محصولات زراعی در سال 1386. بررسی هزینه تولید محصولات زراعی در سال زراعی 84-85 و پیشنهاد قیمت­های خرید تضمینی در سال 1386. تهران. موسسه پژوهش­های برنامه­ریزی و اقتصاد کشاورزی.

- موسوی. س. قرقانی. ف. طاهری. ف و محمدی. ح (1387). بررسی عوامل موثر بر عرضه چغندر در استان فارس. مجله چغندر. 24(1). 119-107.

- نوری، ک. (1384). بررسی سیاست­های حمایتی برنج در ایران. فصلنامه اقتصادکشاورزی و توسعه. سال سیزدهم. (52): 107-87.

Refrences

- David, D. V. Bandeira, A. L. Silva, O. M. & Da-Sliva, O. (1993). Rice Supply in Rio Grane Do Sul and Maranha: a comparative study. Revista ceres. 40: 370-82.

- FAO. (1987). Agricultural price policies, Issues and proposals.

- Kofi Ocran, M. and Biekpe, N. (2008). Agricultural commodity supply response in Ghana. Journal of Economic Studies, 35(3): 224 – 235.

- Molua, E. (2010). Risponse of Rice Yield in Cameron Some Implication for Agricultural Price Policy. Libyan Agriculture Research Center Journal International, 1(3): 182-19.

- Muchapondowa, E. (2009). Supply Response of Zimbabwean Agriculture 1970-1999. Journal of Afjare, 3(1): 28-42.

- Nessabian, S. & Moghaddasi, R. (2010). Production and Supportive Polices in Iran (case study of Wheat, rice and barley). Journal of Gricultural science, 47(1): 37-44.

- Nerlove. M. (1956). Estimates of the elasticity of  supply of Selected agricultural commodities, Journal of Farm Economics, 38: 496- 509.

- Rahji, M. A. Y. & Adewumi, M. O. (2008). Market Supply response and demand for local rice in Nigeria: implications for Self-Sufficiency Policy. Journal of Central European agriculture, Vol 9, No 3.

- Renan, Z. & Philip, A. (2007). Price elasticity of Key agricultural commodities in China. China Economic Review 18: 155- 169.

- Syed, A. H. (2016). The impact of the 2005–2010 rice price increase on consumption in rural Bangladesh, Agricultural Economics 47 (2016) 423–433.

- Takahashi, D. (2012). The distributional effect of the rice Policy in japan, 1986-2010. Food Policy, no 37, 679-689. www. Elsevier.com/locate/foodpol.

- Thanh, D. V. (2007). The Role of prices in stimulating Vietnamese rice economy, CAS Discussion paper, 52.

- Baharumshah, A. (1991). A model for the rice and wheat economy in Malaysia An emperical assessment of alternative specifications. Journal of Pert Anika, 14(3): 383-391.