واکاوی رفتارهای مدیریت آب در گندمکاران شهرستان اُرزوئیه بر مبنای تئوری شناخت اجتماعی

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

لیلی شرفی پور ¹ , مصطفی احمدوند ²

1 - کارشناسی ارشد ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه یاسوج
2 - دانشیار ترویج و توسعه‌ی کشاورزی، دانشکده‌ی کشاورزی، دانشگاه یاسوج

تاریخ دریافت : 1399/06/30 تاریخ پذیرش : 1399/06/30 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: تئوری شناخت اجتماعی, ترویج‌کشاورزی, توسعه‌کشاورزی, مدیریت آب کشاورزی, اُرزوئیه,

چکیده مقاله :

در شرایط بحران آب، رفتار صحیح با آب و مدیریت آن بسیار حائز اهمیت است. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی رفتارهای مدیریتی آب در بین گندم کاران شهرستان اُرزوئیه صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق 1350 نفر از گندم کاران آبی بخش مرکزی شهرستان اُرزوئیه بودند که تعداد 135 نفر از آن ها با استفاده از جدول نمونه گیری بارتلت و همکاران به عنوان نمونه برآورد و به صورت تصادفی ساده انتخاب و مطالعه شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بر مبنای مؤلفه های تئوری شناخت اجتماعی بود که روایی ظاهری آن توسط پانلی از متخصصان دانشگاهی و بخش اجرا مورد تأیید قرار گرفت و پایایی نیز با انجام مطالعه ای راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ (86/0 - 58/0) به دست آمد. یافته های حاصل از تحلیل همبستگی متغیرهای پژوهش نشان داد بین تمامی اجزاء این تئوری (عوامل ساختار اجتماعی، انتظار نتیجه، درک رفتار دیگران، خودکارآمدی و قصد رفتاری) و رفتار مدیریت آب کشاورزان رابطه ی مثبت و معناداری حاکم است. نتایج حاصل از رگرسیون چندگانه توأم نشان داد که متغیرهای این تئوری در مجموع 36 درصد از تغییرات رفتار مدیریت آب گندمکاران را پیش بینی می کنند. فزون بر آن، متغیرهای درک رفتار دیگران، خودکارآمدی و قصد رفتاری بر متغیر وابسته رفتار مدیرت آب اثرگذار بودند. در پایان پیشنهادهایی برای بهبود رفتار مدیریت آب کشاورزان ارائه گردیده است.

چکیده انگلیسی:

The present study was conducted to analyze wheat farmers’ behavior regarding water use and conservation in the Orzuiyeh County based on the theory of Social Cognition. The statistical population of the research was 1350 wheat farmers in the central district of the Orzuiyeh County that 135 of them were selected by using Bartlett et al. table of sample size. They were randomly selected. The data gathering tool was a researcher-made questionnaire based on social cognition theory whose face validity was confirmed by a panel of academic and performance experts. The reliability was also determined by conducting a study and calculating the Cronbach's alpha coefficients (0.58-0.86). The results of correlation analysis of the study variables showed that there is a positive and significant relationship between all the constructs of the theory (social structure factors, expectation of outcome, understanding of others behavior, self-efficacy and behavioral intention) and farmers' water management behavior. The results of multiple regression showed that the constructs of the theory predict a total of 36% of the variations of the management behavior of wheat farmers. In addition, the variables of understanding the behavior of others, self-efficacy and behavioral intention had significant influence on wheat farmers’ behavior of water use in the county. At the end, implications of the study for changing farmers’ behavior of water use are discussed.

منابع و مأخذ:

ابدی، ب.، و شاه‏ولی، م. (1394). شبیه‏سازی رفتار مصرف انرژی در نظام گلخانه‏ای شهرستان یزد. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد11 ، شماره 2 ، صفحات 83 – 99.

بابااوغلی، م. (1392). بررسی اجمالی بحران محیط‏زیست در ایران حول محور آلودگی هوا و تخریب منابع آب. مجله اقتصادی، جلد 13، شماره ( 5 و 6)، صفحات 59-77.

برومند، ز. (1390). مدیریت رفتار سازمانی (رشته مدیریت). انتشارات دانشگاه پیام‏نور، 344 صفحه.

حاجی‏زاده میمندی، م.، سیارخلج، ح.، و شکوهی‏فر، ک. (1393). بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای محیط‏زیستی. دو فصلنامه جامعه‏شناسی اقتصادی و توسعه، جلد 3، شماره 1، صفحات 83-107.

سالاری، ف.، یزدان‏پناه، م.، یعقوبی، ج.، و فروزانی، م. (1394). مقایسه قدرت دو تئوری رفتار برنامه‏ریزی شده و تئوری شناخت اجتماعی در پیش‏بینی نیت و رفتار دامداران شهرستان سیرجان در رابطه با رفاه دام. مجله پژوهش ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8، شمار 3، صفحات 24-44.

سبزیان­ملایی، خ.، آجیلی، ع.، محمدزاده، س.، یزدان‏پناه، م.، و فروزانی، م. (1394). بررسی تمایل و رفتار کشاورزان نسبت به بکارگیری مدیریت تلفیقی آفات با استفاده از تئوری توسعه یافته رفتار برنامه‏ریزی شده. مجله پژوهش‏های ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8، شماره 2، صفحات 57-70.

سیف، ع. ا.، و کیان‏ارثی، ف. (1390). نورون‏های آیینه‏ای و یادگیری مشاهده‏ای. فصلنامه روانشناسی تربیتی،  جلد 19، شماره 6، صفحات 89-114.

شاهرودی، ع.ا.، و چیذری، م. (1387). تحلیل حیطه‏های رفتاری کشاورزان استان خراسان رضوی در زمینۀ مدیریت بهینه آب کشاورزی: مقایسه مشارکت‏کنندگان و غیر مشارکت‏کنندگان در تعاونی آب‏بران. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 4 (2): 81-99.

شاهرودی، ع. ا.، و چیذری، م. (1387). عوامل تاثیرگذار بر مشارکت کشاورزان در مدیریت شبکه‏های آبیاری (مطالعه موردی در استان خراسان رضوی). مجله تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران، جلد 39، شماره 1، صفحات 63-75.

شفیعی، ل. (1390). بررسی تابع تقاضای آب و تعیین آب‏بها در استان کرمان. مجله پژوهش آب ایران، جلد 5، شماره 8، صفحات 99-106.

صادقی‏گوغری، ب.، و احمدپور برازجانی، م. (1395). تعیین الگوی بهینه زراعی با تأکید بر پایداری منابع طبیعی و محیط‏زیست در منطقه ارزوئیه. نشریه دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 26، شماره 4، صفحات 185- 195.

طاووسی، م.، حیدرنیا، ع. ر.، منتظری، ع.، طارمیان، ف.، اکبری، ح.، و حائری، ع. ا. (1388). تمایز بین دو سازه‏ی کنترلی: کاربردی از نظریه‏ی رفتار برنامه‏ریزی شده برای پرهیز از سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان. افق دانش: فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی گناباد،  جلد 15، شماره 3، صفحات 36-45.

عزیزی‏خالخیلی، ط.، و زمانی، غ. ح. (1389). سازه‏های مؤثر بر مشارکت کشاورزان در مدیریت آبیاری: کاربرد تحلیل مسیر. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)، 24جلد 24، شماره 1، صفحات 83-90.

عمانی، ا. ر. (1389). بررسی عوامل مؤثر در مدیریت پایدار منابع آب زراعی در بخش شمالی حوزه آبخیز مدرس، استان خوزستان. پژوهش‏های آبخیزداری (پژوهش و سازندگی)، شماره 88، صفحات 27-34.

عمانی، ا.، و چیذری، م. (1390). شناسایی مدل پیش‏بینی پذیرش مدیریت پایدار منابع آب زراعی در بین گندمکاران شهرستان اهواز. اقتصاد کشاورزی و توسعه، جلد 19، شماره 73، صفحات 77-100.

فال سلیمان، م.، و چکشی، ب. (1390). نقش مدیریت بهینه مصرف آب کشاورزی جهت افزایش بهره‏وری و پایداری منابع آب دشت‏های بحرانی در نواحی خشک و کم آب کشور. مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‏ای، جلد 9، شماره 16، صفحات 199-218.

کریمی، م.، و حداد، م. ر. (1392). بررسی تغییرات کمّی و کیفی منابع آب زیرزمینی دشت مه ولات. اولین کنفرانس ملی الکترونیکی علوم کشاورزی و محیط‏زیست، www. Agriconf.ir

محمدی، س. ز.، محمد‏زاده، س.، و یزدان‏پناه، م. (1394). بررسی عوامل مؤثر بر نیت و رفتار حفاظت از آب توسط باغداران شهرستان دشتستان؛ آزمونی از تئوری رفتار برنامه‏ریزی شده. مجله پژوهش‏های ترویج و آموزش کشاورزی، جلد 8، شماره 32، صفحات 75-89.

مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ارزوئیه. (1395). مصاحبه حضوری با کارشناسان مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان ارزوئیه.

مظفری، م. م. (1394). تعیین برنامه سیاستی مناسب برای حفاظت منابع آب در دشت قزوین. نشریه حفاظت منابع آب و خاک، جلد 5، شماره 2، صفحات 29-46.

یعقوبی، ا.، چیذری، م.، فعلی، س.، و پزشکی‏راد، غ. ر. (1389). عوامل مؤثر بر مدیریت ریسک در بین کشاورزان گندم‏کار دیم شهرستان تفرش. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 6، شماره 1، صفحات 91-101.

Bamberg, S., and Möser, G. (2007). Twenty Years after Hines, Hungerford, and Tomera: A New Meta-Analysis of Psycho-Social Determinants of Pro-environmental Behavior. Journal of Environmental Psychology, 27(1): 14-25.

Bandura, A. (2004). Health Promotion by Social Cognitive Means. Health Education & Behavior, 31(2): 143-164.

Bartlett, J. E., Kotrlik, J. W., and Higgins, C. C. (2001). Organizational Research: Determining Appropriate Sample Size in Survey Research. Information Technology, Learning, and Performance Journal, 19(1): 43- 50.

Bastable, S. B. (2008). Nurse as Educator: Principles of Teaching and Learning for Nursing Practice, Second Edition, Jones and Bartlett Publishers, 1-571.

Chiu, C.M., Hsu, M. H., and Wang, E.T. (2006). Understanding Knowledge Sharing in Virtual communities: An Integration of Social Capital and Social Cognitive Theories. Decision Support Systems, 2(3): 1872-1888.

Clark, W. A., and Finley, J. C. (2007). Determinants of Water Conservation Intention in Blagoevgrad, Bulgaria. Society and Natural Resources: 20(7): 613-627.

Hargreaves, T. (2011). Pro-environmental Interaction: Engaging Goffman on Pro- Environmental Behavior Change (No. 2011-04). CSERGE Working Paper.

Jex, S.M. and Bliese, P.D. (1999). Efficacy Beliefs as a Moderator of the Impact of Work-Related Stressors: A Multilevel Study. Journal of Applied Psychology, 84(3): 349-361.

Jimenez, M., Rodringuez, C., Santamarria, M., and Abad, G. (2011). Environmental Behavior Water Spanish in Spanish Housing. International Journal of Environmental Research, 5(1): 1-10.

Kaiser, F. G. (2006). A moral Extension of The Theory of Planned Behavior: Norms and Anticipated Feelings of Regret in Conservationism. Personality and Individual Differences, 41: 71-81.

Kaiser, F. G., and Scheuthle, H. (2003). Two Challenges to a Moral Extension of the Theory of Planned Behavior: Moral Norms and Just World Beliefs in Conservationism. Personality and Individual Differences, 35(5): 1033-1048.

Lam, S. P. (2006). Predicting Intention to Save Water: Theory of Planned Behavior, Response Efficacy, Vulnerability, and Perceived Efficiency of Alternative Solutions. Journal of Applied Social Psychology, 36(11): 2803-2824.

Panahi, F. Malekmohammadi, I. Chizari, M. and Samani, J. (2009). The Role of Optimizing Agricultural Water Resource Management to Livelihood Poverty Abolition Rural Iran. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3(4): 3841-3849.

Panda, R. K. Behera, S. K. and Kashyap, P. S. (2003). Effective Management of Irrigation Water for Wheat Crop under Stressed Conditions Using Simulation Modeling. Seventh International Water Technology Conference Egypt 1-3 April 2003. 35-62.

Ramirez, E., Kulinna, P. H., and Cothran, D. (2012). Constructs of Physical Activity in Children: The Usefulness of Social Cognitive Theory. Psychology of Sport and Exercise, 13: 303-310.

Russell, S., and Fielding, K. (2010). Water Demand Management Research: A Psychological Perspective. Water Resources Research, 46 (5): 1-12.

37- Walker, G., and Posner, A. (2003). Using Social Cognitive Theory to Predict Behavior. Journal of Undergraduate Research at Minnesota State University Mankato, 3 (7): 1-12.

Yazdanpanah, M., Hayati, D., Hochrainer-Stigler, S., and Zamani, G.H. (2014). Understanding Farmers’ Intention and Behavior Regarding Water Conservation in the Middle-East and North Africa: A Case Study in Iran. Journal of Environmental Management, 135 (2014): 63-72.

Yazdanpanah, M., Rahimi Feyzabad, F., Forouzani, M., Mohammadzadeh, S., and Burton, R. (2015). Predicting Farmers’ Water Conservation Goals and Behavior in Iran: A test of Social Cognitive Theory. Land Use Policy, 47 (2015): 401-407.