واکاوی نقش ترویج کشاورزی در حفاظت از منابع آب کشاورزی: یک پژوهش کیفی در شهرستان کرمانشاه

محورهای موضوعی : پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی

مریم شیرخانی ^{1 *} , رضا موحدی ² , موسی اعظمی ³ , حمید بلالی ⁴

1 - دانشگاه بوعلی سینا
2 - گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان
3 - عضو هیات علمی/دانشگاه بوعلی سینا
4 - دانشگاه بوعلی سینا همدان

تاریخ دریافت : 1399/08/19 تاریخ پذیرش : 1400/06/29 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: ترویج کشاورزی, حفاظت از منابع آب کشاورزی, تحلیل محتوای کیفی,

چکیده مقاله :

هدف از انجام این پژوهش، واکاوی نقش ترویج کشاورزی در حفاظت از منابع آب کشاورزی در دشت ماهیدشت شهرستان کرمانشاه بود؛ که با استفاده از تحلیل محتوای کیفی به شیوه قراردادی به انجام رسید. روش نمونه‌گیری در پژوهش حاضر از نوع نمونه‌گیری هدفمند بوده و به شیوه گلوله برفی اجرا شد. گردآوری داده‌ها نیز به روش مصاحبه عمیق و نیمه-ساختارمند با مطلعان کلیدی از 10 سازمان مرتبط با بخش منابع آب کشاورزی در 4 گروه شغلی مدیران، کارشناسان، محققان و اساتید دانشگاه انجام گردید (51=N). تحلیل داده‌ها همزمان با گردآوری آن‌ها و با کمک نرم‌افزار MAXQDA-10 انجام شد. همچنین تحلیل محتوای اسناد مرتبط با موضوع پژوهش نیز صورت پذیرفت. بر اساس نتایج فرآیند تحلیل محتوای کیفی، 347 کد اولیه، 5 مقوله اصلی و 11 مقوله فرعی استخراج شد. این مقوله‌ها که معرف نقش ترویج کشاورزی در حفاظت از منابع آب کشاورزی هستند؛ عبارت از بهبود وضعیت فرهنگی-اجتماعی شامل فرهنگ‌سازی مصرف بهینه (39 کد)، افزایش مشارکت (29 کد) و ایجاد فرصت‌های اشتغال (22 کد)، بهبود وضعیت اقتصادی شامل افزایش تولید و بهره‌وری کشاورزی (26 کد) و افزایش درآمد (24 کد)، بهبود سیاست‌گذاری‌ها در زمینه توسعه کشاورزی (28 کد) و آب (37 کد)، بهبود تعاملات سازمانی و نهادی شامل سازمان‌های تحقیقات کشاورزی و دانشگاه‌ها (33 کد) و سازمان‌های غیردولتی و خصوصی (28 کد) و تغییر رفتارها در زمینه بهره‌برداری از منابع بنیادی تولید (42 کد) و روش‌های تولید ناپایدار در منطقه (28 کد) است. ایفای این نقش‌های کلیدی توسط ترویج کشاورزی، به منظور کمک به حل بحران آب، ضروری است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study was to analyze the role of agricultural extension on conservation of agricultural water resources in the Mahidasht Plain of Kermanshah County, Iran. A qualitative study was adopted with a conventional content analysis approach. The purposive sampling method was conducted using snowball method. Data collection was done through in-depth and semi-structured interviews with four groups of key informants, including managers, experts, researchers, and university lecturers from 10 organizations related to agricultural water resources (N=51). Data were analyzed using the MAXQDA-10 software concurrently with data collection. Also content analysis of documents related to the research subject was conducted. 347 primary codes, 5 main categories, and 11 sub- categories emerged as the results of qualitative content analysis process. These categories as the role of agricultural extension on conservation of agricultural water resources, include: Improving cultural and social situation including, making culture for optimal consumption of resources (39 codes), increasing participation (29 codes), and creating employment opportunities (22 codes); improving economic situation of stakeholders including, increasing agricultural production and productivity (26 codes) and increasing income (24 codes); improving policy-making including, agricultural development (28 codes) and water resources policies (37 codes); improving organizational and institutional interactions between agricultural extension and research organizations and universities (33 codes) and the Non-governmental and private organization (28 codes); and modifying behaviors toward exploitation of fundamental production resources (42 codes) and unsustainable production practices (28 codes). These key roles for agricultural extension is essential to help solving the water crisis.