انتخاب ژنوتیپ‌های برتر گندم نان (L. Triticum aestivum) تحت تنش شوری

محورهای موضوعی : تنش

عباسعلی نوری نیا ¹

1 - مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

تاریخ دریافت : 1384/01/18 تاریخ پذیرش : 1385/04/18 تاریخ انتشار : 1385/06/01

کلید واژه: تجزیه کلاستر ـ تنش شوری ـ جوانه‌زنی ـ شاخص تحمل ـ گندم نان,

چکیده مقاله :

گندم (L. Triticum aestivum) که یکی از گیاهان خانواده Poaceae است نسبت به تنش شوری نیمه متحمل می‌باشد. امروز یکی از راه‌های بهره‌برداری از اراضی شور، کاشت ارقامی است که از تحمل بیشتری نسبت به تنش شوری برخوردار باشند. بدین منظور تحقیق حاضر، طی سال زراعی 83-1382 در مرکز تحقیقات کشاورزی استان گلستان اجرا گردید که در طی آن تحمل 25 ژنوتیپ گندم نان در دو مرحله رشد و در دو محیط، بدون تنش وتنش شوری مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله اول با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی (RCBD) واکنش ژنوتیپ‌ها به تنش شوری در محیط‌های غیرشور (آب مقطر) و تنش شوری (استفاده از محلول NaCl با هدایت الکتریکی dS/m10 معادل 5/6 گرم در لیتر) در سه تکرار بررسی شد. در این مرحله صفات مختلفی از جمله، طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، وزن خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه، یکنواختی، سرعت و درصد جوانه‌زنی اندازه‌گیری و محاسبه شد. آزمایشات مزرعه‌ای نیز در دو محیط بدون تنش و دارای تنش با استفاده از طرح بلوک‌های کامل تصادفی (RCBD) در سه تکرار انجام گردید. در این مرحله مقدار عناصر سدیم، پتاسیم و کلر اندازه‌گیری شد و شاخص‌های تحمل (STI)، حساسیت به تنش (SSI) و مقاومت (TOL) نیز بر اساس عملکرد دانه هر ژنوتیپ محاسبه شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌ها از نظر شاخص‌های تحمل (STI)، حساسیت به تنش (SSI)، مقاومت (TOL)، درصد جوانه‌زنی در شرایط غیرشور (Gc) و شور (GS)، سرعت جوانه‌زنی در شرایط تنش ) ERS) و غیرشور (ERc) تفاوت معنی‌داری (P<0.05) وجود داشت. نتایج محاسبه همبستگی صفات مشخص ساخت که بین شاخص‌های STI با YS و YP در سطح یک درصد همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود دارد. از مجموع نتایج به دست آمده با استفاده از نمودار سه طرفه فرناندز مشخص گردید که از نظر شاخص‌های STI، YS و YP ژنوتیپ‌های IAS58/4/KAL/BB//CJ71/3/ALD/5/CNR/6/ BAU/7/BAU/8/BR23/PF, TNMU/SKAUZ and SITE/ORL-9127 PRINIA//LIRA/TAN, OPATA85//VEE#5"S"/SARA, TAJAN نسبت به تنش شوری نسبت به ارقام مورد مطالعه دیگر متحمل‌تر هستند.

چکیده انگلیسی:

Wheat is a moderately tolerant plant to salinity stress, but its genotypes have difference in tolerance range in saline circumstance. In order to evaluate of breed wheat (Triticum aestivum L.) genotypes under saline and normal conditions, an experiment was conducted in 2004 in Golestan agriculture research center. In this research 25 genotypes were evaluated in lab and farm. In lab phase, germination test was arranged in randomized complete block design with three replication in two environments (saline by NaCl with 10dS/m and distilled water with 0 dS/m) and some seed and seedling characteristica as well as root and shoot length, root and shoot dry weight, germination percent were evaluated. In filed experiment seed yield, Cl-, Na+and K+ ions accumulation were measured and some parameters were consist of Stress Tolerance Index (STI), Sensitive Index (SSI) and TOL were calculated. Results indicated that there were significant difference in germination traits among genotype (P<0.05). It was shown that STI is the best parameters for tolerance in genotype selection. IAS58/4/KAL/BB//CJ71/3/ALD/5/CNR/6/BAU/7/BAU/8/BR23/PF, TNMU/SKAUZ SITE/ORL-9127 PRINIA//LIRA/TAN, OPATA85//VEE#5"S"/SARA, TAJAN genotypes have higher tolerance in saline condition and then it could be selected as superior genotypes.

منابع و مأخذ:

امداد، م.ر. و فرداد، ح. (1379) اثر تنش شوری (NaCl) و رطوبتی بر عملکرد ذرت. مجله علوم کشاورزی ایران جلد سی و یکم، شماره3، صفحات 641-654.

قربانی، م.ح.، زینلی، ا.، سلطانی، ا. و گالشی، س. (1381) تاثیر تنش شوری بر رشد، عملکرد و اجزای عملکرد دانه دو رقم گندم هفتمین کنگره زراعت و اصلاح نباتات ایران-کرج، صفحه.587.

کافی، م. و استوارت، دابلیو.اس. (1377) اثرات شوری و تجمع کاتیون‌ها در اندام‌های هوایی. ریشه ارقام گندم مقاوم و حساس به شوری. مجله علوم زراعی ایران جلد یکم، شماره2، صفحات21-9.

میر محمدی میبدی، س.ع. و قره یاضی، ب. (1381) جنبه‌های فیزیولوژیک و بهنژادی تنش شوری گیاهان. انتشارات دانشگاه صنعتی اصفهان. 274 صفحه.

Carden, D.E., D.J. Walker, T.J., Flowers, A.J., Miller (2003) Single-cell measurements of contributions of cytosolic Na+ and K+ to salt tolerance. Plant Physiol. 131:676-683.

Chhipa, B.R. and P. Lal (1995) Na/K ratios as the basis of salt tolerance in wheat. Aust. J. Agric. Res., 46:533-539.

 

 

Fernandez, G.C.J. (1992) Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. In: Adaptation of food crop temperature and water stress. Proceeding of 4^th international symposium. Ed. Kus, E.G. pp 257-270. Asian Vegetable Research and Department Center, Shanhua, Taiwan.

Munns, R. 1993. Physiological process limiting plant growth in saline soils some damage and hypotheses. Plant, Cell & J.Plant Physiol., 22:561-569.

Munns, R., S. Husain, A.R. Rivelli, R. A. James, A.G. Condon, M. P. Lindsay, E. S. Lagudah, D.P. Schachman and R.A. Hare (2002) Avenuse for increasing salt tolerance of drops, and the role of physiologically based selection traits. Plant and Soil. 247:93-105.

Postini,K. and A. Siosemared (2004) Ion distribution in wheat cultivars in response to salinity stress. Field crop Res., 85: 125-133.

Shanon, M.C. and C.L. Noble (1995) Variation in salt tolerance and ion accumulation among subteranean clover cultivars. Crop Sci., 35:798-804.

Soltani, A., S.Galeshi, E. Zeinali, and N. Latifi, (2002) Germination seed reserve utilization and seedling soybean seed. Agron. J., 72: 749-753.

Soltani, A., M.H. Ghorbani, S. Galeshi and E. Zeinali (2004) Salinity effects on germ inability and vigor of harvested seeds in wheat. Seed Sci. & Technol., 32:583-592.

Tanji, K.K. (1996) Agricultural salinity assessment and management. American Society of Civil Engineers.619 p.

Volkmar, K.M., y. Hu and H.Stepphun (1997) Physiological responses of plants to salinity: A review. Can. J. Plant Sci., 78:19-27.