جایگاه حقوقی مدیران شرکتهای سهامی در فقه، حقوق ایران و انگلستان
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
جواد نیک نژاد
1
(دانشجوی دکتری علوم و تحقیقات تهران)
کلید واژه: مدیران, جایگاه حقوقی, وکالت, شرکت سهامی, نمایندگی قانونی, مستخدم بودن,
چکیده مقاله :
تبیین جایگاه حقوقی مدیران در شرکت، برای تعیین حدود اختیارات مدیران شرکت های تجاری از اهمیت بسیاری برخوردار است. این اهمیت علاوه بر جنبه نظری از نقطه نظر عملی هم آثار گسترده ای را نه تنها بر شرکت و سهامداران بلکه بر اشخاص ثالث طرف معامله با شرکت به جای می گذارند. جایگاه حقوقی مدیران در شرکت سهامی همواره مورد اختلاف حقوقدانان بوده است. برطبق یک نظر مدیران شرکت تجاری وکیل آن شرکت هستند، طبق نظر دیگر مدیران شرکت، نمایندگان آن شرکت می باشند. برخی دیگر از حقوقدانان مدیران را مستخدم شرکت تلقی کرده اند. و بالأخره عده ای از حقوقدانان مدیران را به عنوان رکنی از ارکان شرکت محسوب کرده اند. در این پژوهش، با تبیین هر چهار دیدگاه در حقوق ایران با استناد به برخی مبانی حقوقی مواد 17، 118 و 135 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت 1347، ماده588 قانون تجارت در حقوق انگلیس با استناد به مواد 40 و 161 قانون شرکت های 2006 و رویه قضایی، جایگاه حقوقی مدیران به عنوان رکنی از ارکان شرکت سهامی و از دیدگاه فقهی هم اگرچه موضوع فاقد سابقه می باشد، با توجه به اصول و قواعد مسلم فقهی جایگاه حقوقی مدیران به طور نسبی به عنوان وکیل، نماینده، اجیر و رکن شرکت اثبات می گردد.
Recognizing the lawful status of directors in companies is important for determining of director’s choices of business companies. This importance not only affects on theoretical aspect but also has effect on third persons of transaction parties and companies. Lawyers and jurists always discuss about this issue. Based on an opinion, directors of business company are lawyers of that company but there is another opinion which says that company directors are deputy of that company and finally some jurists know directors as an element of company elements. In this article, the author analyses these opinions by referring to article 17,118,135,588 and etc and comparing them in Iran and England jurisprudence and law.
-اسکینی، ربیعا، حقوق تجارت، شرکتهای تجاری، جلد دوم ، انتشارات سازمان سمت، تهران ، زمستان 1377، چاپ اول .
2-اسکینی، ربیعا ، شریفی آل هاشم ، سید الهام الدین ، تحلیل اختیارات مدیران شرکت های سهامی با توجه به مبانی رابطه مدیران با شرکت در نظام های حقوقی ایران و انگلیس ، مجله مدرس ، دانشگاه تربیت مدرس ، شماره 4 ، 1379.
3-اصغری آقمشهدی، فخر الدین و عیسایی تفرشی، محمد ، ماهیت حقوقی رابطه مدیران شرکتهای سهامی با شرکت، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان ، شماره 2 ، 1385.
4-باقری، محمود ، نمایندگی تجاری ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه تهران، 1370.
5-پاسبان، محمد رضا ، حقوق شرکت های تجاری ، انتشارات سمت ، تهران ، 1385 ، چاپ اول.
6-ــــــــــــــــــ،اهلیت شرکتهایتجاری وحدود اختیارات مدیران شرکتهای تجاری، مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی ، شماره 51 ، 1389.
7- جنیدی، لعیا و نوروزی، محمد، شناخت دارندگان اطلاعات نهانی شرکتهای سهامی عام، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 101 ، 1389.
8-حسنی، حسن، حقوق تجارت، نشر میزان، تهران ، بهار 1387 ، چاپ ششم.
9-حسینی نژاد، حسنقلی، عقد وکالت، نشر حقوقدان، تهران، 1376، چاپ اول.
10-خردمندی، سعید ، وکالت در حقوق تجارت و تطبیق آن با فقه ،انتشارات بوستان کتاب قم ، 1383، چاپ اول.
11-ستوده تهرانی، حسن ، حقوق تجارت، جلد دوم ، نشر دادگستر، 1375، چاپ اول.
12- صفار، محمد جواد، شخصیت حقوقی، انتشارات نیل، چاپ اول، 1373، تهران.
13 - صفایی، سید حسین، قاسم زاده، سید مرتضی، حقوق مدنی، اشخاص و محجورین، تهران، انتشارات سازمان سمت، 1387، چاپ چهاردهم.
14- صقری، منصور، حقوق تجارت، نشر علمی،1343.
15-عبادی، محمد علی، حقوق تجارت، انتشارات گنج دانش، تهران، 1373، چاپ دهم .
16- عیسائی تفرشی، محمد، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکتهای تجاری، جلد اول دوم ، انتشارات دانشگاه تربیت مدرس، 1378، چاپ اول.
17- غلامی، جهانبخش، نظریه اصیل بودن طرف قرارداد در حقوق تجارت ،رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، 1386.
18 - فروحی، حمید، حقوق تجارت، شرکتهای سرمایهای، جلد اول، انتشارات روزبهان، تهران ، 1372، چاپ اول.
19-کاتبی، حسین قلی، حقوق تجارت ، انتشارات گنج دانش، 1380 ، چاپ پنجم.
20- کاتوزیان، ناصر، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم ، انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1388، چاپ اول.
21-کاشانی، سید محمود، شرکت مدنی، نشریه دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره 2 ، 1365.
22-ــــــــــــــــــ ، حقوق مدنی، قراردادهای ویژه، نشر میزان، تهران، تابستان 1388 ، چاپ اول.
23- کامیار، محمد رضا، گزیده آرای دادگاههای حقوقی، مجموعه سوم، نشر حقوقدان، تهران، پاییز 1376 ، چاپ اول.
24- مطهری، مرتضی، مقدمهای بر جهان بینی اسلامی، دفتر انتشارات اسلامی، بی جا ، 1359.
25- مهاجریان، عباس ، مدیران در شرکتهای سهامی، مجله کانون وکلا ، ش 133، 1354 .
26 - نصیری، مرتضی، حقوق چند ملیتی، نشر دانش امروز، تهران، 1370، چاپ اول.
27- نصیری، مرتضی، حقوقتجارتبینالمللیدرنظامحقوقایران ، انتشارات امیر کبیر ، تهران ، 1383 ، چاپ اول.
ب – منابع عربی
28- زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، جلد 5 ، نشر احسان، تهران ، 2006 م،چاپ سوم.
29- سنهوری، عبد الرزاق احمد، الوسیط، جلد 7 ، دار احیا التراث العربی، بیروت ، 1970 م .
30– شهید اول، شمس الدین محمد بن جمال الدین مکی العاملی،المعه الدمشقیه ، انتشارات دار العلم، تهران ،1377ش، چاپ اول.
31 – شهید ثانی، زین الدین عاملی، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، جلدهای 2و 4 ، موسسه الا علمی للمطبوعات ، بیروت ، بی تا.
32 – شهیدثانی، زین الدین عاملی ، مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلدهای 1و 5 ، مؤسسه المعارف الاسلامیه، الطبعه الثانی، قم ،1424ق.
33- طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، سؤال و جواب، به اهتمام سید مصطفی محقق داماد ، مرکز نشر علوم اسلامی ، 1376 ، چاپ اول.
34 -علامه حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، قواعد الاحکام، جلد2 ، مؤسسه النشر الاسلامی ، قم ، 1418ق، الطبع الاولی.
35- علامه حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر اسدی، تذکره الفقهاء ، جلد2، المکتب المرتضویه لاحیاء آثار الجعفریه، بی تا ، بی جا .
36- کاسانی، علاءالدین ابی بکربن مسعود، بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع ، تحقیق محمد خیر طعمه حلبی ، جلد 6 ، دار المعرفه ، بیروت ، 2000 م، چاپ اول.
37 – محقق حلی ، مختصر نافع ، موسسه بعثه قم ، 1416 ق، چاپ دوم.
38 - محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین محمد بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیق و شرح: سید عبد الزهراء الحسینی، جلدهای 2و 4 ، بیروت، دار الزهراء، الطبع الاولی، 1991م .
39 - مغنیه، محمد جواد، فقه الامام جعفر الصادق، جلد 4 ، موسسه السبطین العالمیه، قم ، 1383، الطبع الثانی.
40 – نجفی ، سید محمد حسن، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام ، جلد های 16، 26 و 27 ، دار الکتب اسلامیه ، 1394.
ج – منابع انگلیسی
41- Ashok k . Bagrial , Company Law , 9 Ed , 1995.
42-A .Martin , Elizabeth , " Dictionary of Law " , 4Th Ed , London, Oxford University Press , 1997
43 - Alan Dignam , John Lowry , Company Law , 1Ed , London, Oxford University Press , 2006.
44- Andrew Borrowdale, Duties and Responsibilities of Directors and Company Secretaries in New Zealand 2 Ed, CCH NEW ZEALAND LIMITED,2003.
45- Ann Ridley , Company Law , 2 Ed, London, Oxford University Press,2007.
46- Ben Pettet , Company Law , 1 Ed , Longman , 2001.
47- Davies, paual L, Gowers Principles of Modern Company law,6th ed., London, Sweet and Maxwell,1997.
48- Farrar , John H. The Personal Liability of Directors For Corporate Torts, Bond University , 1997- http: //epublications. Bond. Edu.au /bir/vol9 / iss1/6.
49- Fridman , G.H.L , " The Law of Agency " 6Th Ed , London , Butter worths , 1990
50- Francis Rose , Company Law in a Nutshell , 6 Ed , London , Sweet & Maxwell , 2004.
51 - Hodder, Arnold, Company Law, First Edition, Publication Data, 2008.
52 -Mayson, Stephen and other, Company Law, Eleventh Edition, London, Blackston press, 1994.
53 - Morse, Geoffrey, Charlesworth and Morse Company Law, Fifteenth Edition, London, Sweet and Maxwell, 1996.
54- Mayson, Stephen W. et al, Company Law,11th ed., London , Blackstone, 1999.
55- Reynolds , F.M.B , " Bowstead and Reynolds Agency " , Sixteenth Ed , Sweet & Maxwell , 1996.
56- R . C . Chawla , Company Law and Auditing , 2 Ed , 2000.
57-.Sealy, L.S, Cases and Material in Company Law, Eighth Edition, New York, Oxford University Press, 2008.
_||_