باز نمایی استثناهای ذی نفعی ثالث در عقد
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
پرویز باقری
1
(دانشیار گروه حقوق دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.)
کلید واژه: ذی نفعی ثالث, اصل نسبی بودن قرارداد, توافق ائتلافی, اداره فضولی مال غیر,
چکیده مقاله :
اصل نسبی بودن قرارداد حاکی از آن است که عقد فقط نسبت به طرفین قرارداد و قائم مقام قانونی آنان مؤثر است. لذا اشخاصی غیر از طرفین و قائم مقام آنها حق دخالت در دعاوی راجع به آن قرارداد و توافق را ندارند. در مقابل استثنائاتی بر این اصل وارد است که حدود آن را بعضاً قانون و یا قرارداد با معیار ذی نفعی مشخص می نماید. اهلیت مدعی جزء شرایط اساسی می باشد که قانونگذار ما در تبیین آن با چالش مواجه گردیده است. از جمله چالش های نوین ذینفعی ثالث در عقد حوزه حقوق مالکیت فکری و مساله توافق ائتلافی حق اختراع و قرارداد لیسانس و فرند فن آوری است. سوال این است که چگونه می توان ذی نفعی ثالث در چنین قرادادهایی را تبیین نمود؟ در عین حال اداره فضولی مال غیر و فروش آن از جمله موضوعات دیگری است که در مساله ذی نفعی ثالث نیازمند تبیین و شرح و بسط است. سوال قابل طرح دیگر آن است که آیا ذی نفعی ثالث در عقودی همچون نفع ثالث در تعهد به نفع ثالث از اصل نسبی بودن قراردادها فاصله گرفته اند؟ این اصل اقتضای آن را دارد که اثر عقد به طرفین و قائم مقام آنان برسد و برای ثالث نمی توان چنین حقی متصور بود. مقاله حاضر تلاش می نماید تا با نگاهی نو و به مدد روش تحلیل انتقادی و تحلیلی-توصیفی ضمن بررسی استثناهای وارده بر ذی نفعی ثالث در عقد، چالش های حقوقی آن را مورد مداقه قرار داده و پاسخی در خور به پرسشهای فوق ارایه نماید.
Reciting of the Third Party Beneficiary Exceptions in the Contract The privity of contract principle, ascertains that the effect of the agreement only puts on the parties of that contract. In the other word, the effectiveness of the contract only goes to the parties and their legal representatives. However, there exist some exceptions to this principle which the scope will be determined by the contract itself or by the law on the ground of third party beneficiary. Beneficiary is among the conditions of the dispute submitted to the court. This condition and the capacity of the plaintiff are the fundamental conditions in which the Iranian legislator encounters with challenges. Among the new challenges of the third party beneficiary in contract, is the era of intellectual property of patent law pooland licence contract. The question here is that how can be possible to apply the third party beneficiary in such contracts? The fuduli (unauthorized) arrangement of the others’ property and its sale is the other issues that need to be more scrutinized in the matter of beneficiary. Another question is that is beneficiary in third party beneficiary distanced from the privity of contract principle? Such as; the beneficent of the third party in the case of third party obligation, because according to this principle this is a right for the parties and the third person does not have such a right. The present paper tries to open a new horizon to the beneficiary in the contract and discuss the existed challenges and find suitable answers to the mentioned questions
قران
1- السنهوری، عبدالرزاق، (1989 )، م.، مصادرالحق، چاپ مصر.
2- امامی، حسن، (1340 )، حقوق مدنی، انتشارات اسلامیه، قم.
3- انصاری، رضا، سلطان‌زاده، جواد (۱۳۹۱)، «ارائه چارچوب برای پیاده‌سازی مدیریت فناوری در بنگاه‌های فناوری محور»،فصلنامه تخصصی پارک‌ها و مراکز رشد، سال ۸، شماره ۳۲.
4- انصاری،مرتضی، (1434ق) ، المکاسب، مجمع الفکرالاسلامی، قم.
5- ایروانی،باقر،(1390 ش)، الدروس التمهیدیه فی قواعدالفقهیه، دارالفقه للطباعه والنشر، قم.
6- بهرامی، بهرام و بهرامی، زهرا، (1392 )، معامله فضولی و انتقال مال غیر، نشر نگاه بینه، تهران.
7- جبعی عاملی(شهیدثانی)زین الدین (1396ق)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه،تحقیق وتعلیق سیدمحمد کلانتر ،انتشارات علمیه،قم.
8- حرعاملی،محمدبن الحسن، (1399 ق)، وسائل الشیعه،تصحیح وتحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، المکتبه الاسلامیه، تهران.
9- حسنی، حسن، (1392 )، حقوق تجارت، بنیاد حقوقی میزان، ج 4، چ 2 ، تهران.
10- حسینی عاملی،سیدمحمدجواد،( بی تا)، مفتاح الکرامه، موسسه ال البت(ع)، قم.
11- حسینی مراغه ای، میرعبدالفتاح، (1417)، العناوین، مؤسسه نشراسلامی، ج 2، قم.
12- حلی جمال الدین حسن بن یوسف (معروف به علامه حلی)، (بی تا)، تذکره الفقها، منشورات مکتبه المرتضویه الاحیاء الآثار الجعفریه تهران.
13- خوئی،سیدابوالقاسم، (1414ق)، مبانی العروه الوثقی، المطبعه العلمیه، قم.
14- شریعت، محسن، (1385)، عقد فضولی، انتشارات بهینه، چ 1، تهران.
15- صادقی، محسن (۱۳۹۰)، «نقش حقوق مالکیت فکری در کاهش قیمت تمام‌شده کالاها و خدمات»، مجله حقوق تطبیقی، دوره ۲، شماره ۲.
16- صفر، محمد، (1386)، ورشکستگی، شرکت سهامی انتشار، ج 1، تهران.
17- فرحناکیان، فرشید. (1391). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر میزان.
18- فلاح، علی،( 1389)، کمک حافظه آیین دادرسی مدنی، نشر دوراندیشان، ج1، تهران.
19- کاتوزیان، ناصر،( 1374)، الزامات خارج از قرارداد، دانشگاه تهران، ج 2، تهران.
20- کاتوزیان، ناصر، (1389)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، (اموال و مالکیت)، بنیاد حقوقی میزان، چ13، تهران.
21- کاتوزیان، ناصر،( 1390)، قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی،نشرمیزان، چ 28 ، تهران.
22- کاتوزیان، ناصر،( 1391)، قواعد عمومی قراردادها، شرکت سهامی انتشار، ج 3، چ 7، تهران.
23- کرکی، علی بن الحسین،( 1408ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد.
24- گیلانی قمی، میرزا ابوالقاسم، (بی تا)، رساله خطی حکم شیربها، مجله فقه اهل بیت.
25- محقق حلی، ابوالقاسم جعفر بن حسن حلی،( 1360)، شرایع الاسلام، نشر دارالهدی، ج 1، قم.
26- محقق اصفهانی، محمدحسین (1418 ق )، حاشیه المکاسب، قم.
27- مکی عاملی(شهیداول)محمد، ( 1414ق)، الدروس الشرعیه، موسسه النشرالاسلامی، قم.
28- مکی عاملی(شهیداول)،محمد،( 1979م )، القواعدوالفوائد، تحقیق دکترعبدالهادی حکیم، منشورات مکتبه المفید، قم.
29- موسوی خمینی، روح الله، ( 1381ق)، المکاسب، المحرمه، چاپ مهر، ج 2 ، قم.
30- موسویان، ابوالفضل،( 1382)، ماهیت حق، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چ 1، تهران.
31- نائینی،میرزامحمدحسین،( 1423ق) منیه الطالب،مقررموسی نجفی خوانساری، موسه النشرالاسلامی، قم.
32- یزدی،سیدمحمدکاظم،(بی تا)، حاشیه المکاسب، مکتب الشمس، قم.
منابع انگلیسی
مقاله ها و پایان نامه ها
روحی زاده، علی ومجید عباس تبار، )1396(، رای اعلامی پیشگیرانه و حمایت از ناقضان بالقوه حق اختراع، دو فصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، ش. 77و 78، صص 113-131
رهبری، ابراهیم و فاطمه یزدان دوست،( 1397)، نقش لیسانس فرند فن آوری در تسهیل فرآیند تعیین استانداردهای فنی، مجله حقوق خصوصی، دوره 15، شماره 2، ، ، صص373-394
شاهنده, وحیید و ایزدی فرد, علی اکبر. (1401). بررسی فقهی و حقوقی فاکتورینگ (عاملیت) با حق رجوع. مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی, 18(68), 75-100. doi: 10.22034/ijrj.2022.694910
علی محمدی، مهین،( 1392)، پایان نامه "بررسی جایگاه مفاهیم نفع و سمت در دعاوی مدنی"، دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات استان ایلام.
عیسائئ تفرشی، محمد، کبیری شاه‌آبادی، حمید (۱۳۹۳)، «تحلیل حقوقی ماده ۱۰۷ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران: شرایط تشکیل گروه اقتصادی با منافع مشترک» پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره ۱۸، شماره ۲.
محقق داماد، مصطفی و صادقی، محمود،( 1379)، مقاله تعهد به نفع شخص ثالث در فقه امامیه، مجله مدرس، دوره 4، ش .4
_||_Quran
1- Al-Sanhouri, Abd al-Razzaq, (1989), M., Mushar al-Haq, Misr.
2- Emami, Hassan, (1340), Civil Rights, Islamic Publications, Qom.
3- Ansari, Reza, Sultanzadeh, Javad (2019), "Providing a framework for the implementation of technology management in technology-oriented enterprises", specialized quarterly magazine of parks and growth centers, year 8, number 32.
4- Ansari, Morteza, (1434 AH), al-Makasab, Jamal al-Fikr al-Islami, Qom.
5- Irvani, Baqir, (2013), Al-Dros al-Tamhidiyah fi Qa'aa al-Fiqhiyyah, Dar al-Fiqh for printing and publishing, Qom.
6- Bahrami, Bahram and Bahrami, Zahra, (1392), Noisy transaction and transfer of other's property, Negah Bineh Publishing House, Tehran.
7- Jabai Ameli (the second martyr), Zain al-Din (1396 AH), al-Rawza al-Bahiyya fi Sharh al-Lamaa al-Damashqiyya, research and commentary by Sayyed Muhammad Kalantar, Scientific Publications, Qom.
8- Haramali, Mohammad bin Al-Hassan, (1399 AH), Wasal al-Shia, revised and researched by Abdul Rahim Rabbani Shirazi, Al-Maktabeh al-Islamiya, Tehran.
9- Hosni, Hassan, (2012), Business Law, Mizan Legal Foundation, Vol. 4, Ch. 2, Tehran.
10- Hosseini Ameli, Seyed Mohammad Javad, (BTA), Miftah Al-Karamah, Al-Albat Institute, Qom.
11- Hosseini Maragheh, Mir Abd al-Fattah, (1417), Al-Anawin, Nashr-Islami Institute, Volume 2, Qom.
12- Hali Jamal al-Din Hasan bin Yusuf (known as Allameh Hali), (Bita), Tazkira al-Fiqaha, pamphlets of Al-Murtazawieh School of Al-Ahya al-Aqti al-Jaafarieh, Tehran.
13- Khoi, Saida al-Qasim, (1414 A.H.), The Basics of Al-Arwa Al-Waghti, Al-Mattabah Al-Alamiya, Qom.
14- Shariat, Mohsen, (1385), Eqd Fazuli, Optih Publications, Ch 1, Tehran.
15- Sadeghi, Mohsen (2019), "The role of intellectual property rights in reducing the cost of goods and services", Journal of Comparative Law, Volume 2, Number 2.
16- Safar, Mohammad, (1386), Bankruptcy, Publishing Company, Volume 1, Tehran.
17- Farhanakian, Farshid. (2011). Commercial law in the current legal order. Tehran: Mizan Publishing.
18- Fallah, Ali, (1389), memory aid for civil procedure, Durandishan Publishing House, Vol. 1, Tehran.
19- Katouzian, Nasser, (1374), requirements outside the contract, University of Tehran, Volume 2, Tehran.
20- Katouzian, Nasser, (2009), Civil Laws Introductory Course, (Property and Ownership), Mizan Legal Foundation, 13th Street, Tehran.
21- Katouzian, Nasser, (2013), Civil Law in the current legal system, Nahrmizan, Ch 28, Tehran.
22- Katouzian, Nasser, (2013), General Rules of Contracts, Publishing Company, Volume 3, Chapter 7, Tehran.
23- Karki, Ali ibn al-Husain, (1408 AH), Jami al-Maqasad fi Sharh al-Qasas.
24- Gilani Qomi, Mirza Abu al-Qasim, (Beita), a manuscript treatise on the rule of Shirba, Fiqh Ahl al-Bayt magazine.
25- Mohagheq Hali, Abu al-Qasim Jafar bin Hasan Hali, (1360), Sharia al-Islam, Dar al-Hadi Publishing House, vol. 1, Qom.
26- Mohaghegh Esfahani, Mohammad Hossein (1418 A.H.), Marzih al-Makasab, Qom.
27- Makki Ameli (Shahidawl) Muhammad, (1414 AH), al-Dros al-Sharia, Al-Nashr al-Islami Institute, Qom.
28- Makki Ameli (Shahidavel), Mohammad, (1979), Al-Qaseer and benefits, Dr. Abdul Hadi Hakim's research, Maktaba al-Mafid School pamphlets, Qom.
29- Mousavi Khomeini, Ruhollah, (1381 AH), Al-Makasab, Muharram, Mehr printing, vol. 2, Qom.
30- Mousaviyan, Abolfazl, (1382), the nature of right, Arouj publishing house, room 1, Tehran.
31- Naini, Mirza Mohammad Hossein, (1423 AH) Muniyeh al-Talib, Moqarir Musa Najafi Khansari, Musa al-Nashar al-Islami, Qom.
32- Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem, (B.T.A.), Marzih al-Makasab, Al-Shams school, Qom.
33.Rohizadeh, Ali and Majid Abbas Tabar, (2016), preventive declaratory judgment and protection of potential patent infringers, Two Quarterly Journals of Judicial Law Perspectives, Vol. 77 and 78, pp. 113-131