نسبت ثبت تأسیس شرکت ها در ایران با امنیت حقوقی با نگاهی به فقه امامیه

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

هژیر تک ¹ (دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)
محمدرضا پاسبان ² (دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/10/18 تاریخ پذیرش : 1401/07/10 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: شرکت, ثبت شرکت ها, امنیت حقوقی, تأسیس شرکت,

چکیده مقاله :

مقررات ثبت شرکت ها در قوانین حوزه تجارت، با هدف حفظ حقوق شرکا و سهامداران نسبت به یکدیگر، تأمین امنیت حقوقی و قضایی اشخاص ثالث در روابط معاملاتی و اقتصادی و تسهیل کنترل فعالیت شرکت‎ها توسط دولت، تحت دو سیستم اعلامی و تأسیسی مطرح می باشند. بررسی مدارک نشان می دهد در روند عملی، ظاهراً مرجع ثبت شرکت‎ها، از نظام اعلامی پیروی می‎نماید، در حالی که در روند تئوری، ذیل مواد متعدد، به وظیفه نظارتی و تأسیسی مرجع ثبت شرکت‎ها اشاره شده است. عدم شفافیت سیستم منتخب در این زمینه، منجر به عدم مسئولیت نسبت به صحت مدارک و اظهارات متقاضیان گردیده و اگر شرکت مغایر با موازین قانونی، تشکیل و ثبت گردد، هر ذی‎نفعی می‎تواند ابطال را از محکمه طلب کند. این مقاله درصدد است، به روش توصیفی – تحلیلی و با روش گردآوری کتابخانه ای – اسنادی و بررسی رویه عملی محاکم و نگاه فقه امامیه به این جوانب این موضوع، مشخص نماید که با عنایت به ماهیت و آثار عقد شرکت در فقه و روح کلی مواد مربوطه در قوانین این حوزه و رویه قضایی جاری، ثبت شرکت‎ها و تغییرات آنها در مرجع ثبت شرکت‎ها جز در موارد منصوص معدود، اعلامی بوده و ثبت شرکت‎ها مسئول صحت موضوع ثبت شده نیستند و به نظر می رسد، توجه و اهتمام به نظام تأسیسی از راه های اصلاح روند حاضر است.

چکیده انگلیسی:

The regulations of registration of companies in the laws of the field of trade, with the aim of protecting the rights of partners and shareholders towards each other, providing legal and judicial security of third parties in trading and economic relations and facilitating the control of the activities of companies by the government, under the two established and announced systems. are Examining the documents shows that in the practical process, apparently, the company registration authority follows the announcement system, while in the theory process, under numerous articles, the supervisory and establishment duty of the company registration authority is mentioned. The lack of transparency of the chosen system in this field has led to the lack of responsibility for the accuracy of the documents and statements of the applicants, and if the company is formed and registered contrary to the legal standards, any beneficiary can request the cancellation from the court. This article tries to clarify, by descriptive-analytical method and library-documentary collection method and the practical procedure of the courts and the view of Imamiyyah jurisprudence on these aspects of this issue, that with regard to the nature and effects of the contract of participation in jurisprudence and the general spirit of the articles According to the laws of this area and the current judicial procedure, the registration of companies and their changes in the company registration authority are declarative except in the few specified cases, and the company registration is not responsible for the correctness of the registered matter, and it seems that attention And paying attention to the established system is one of the ways to correct the current process.

منابع و مأخذ:

• آیین‎نامه اجرایی قانون احداث پروژه‎های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانک‎ها و سایر منابع پولی و مالی کشور مصوب 7/2/1367.


• آیین‎نامه اجرایی قانون ممنوعیت به‎کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 19/2/1378.


• آیین‎نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی غیرمقیم در جمهوری اسلامی ایران در 19/9/1374 مصوب هیأت وزیران.


• آیین‎نامه نامگذاری شهرها، خیابان‎ها، اماکن و مؤسسات عمومی مصوب 6/9/1375 شورای عالی انقلاب فرهنگی.


• ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن على (1413)‌، من لا یحضره الفقیه. جلد3. قم: دفتر انتشارات اسلامی.


• ابن حمزه طوسى، محمد بن على ( 1408)، الوسیله الی نیل الفضیلة. قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره).


• ابن­رافعه، نجم الدین احمد بن محمد (1430)، کفایته التنبیه (شرح التنبیه). جلد10. بیروت: دارالکتب العلمیه.


• اسکینی، ربیعا، (1385)، حقوق تجارت: شرکت‎های تجاری. جلد 1. تهران: سمت.


• --------- (1386)، حقوق تجارت: کلیات، معاملات تجاری، تجار و ساماندهی فعالیت تجاری. تهران: سمت.


• اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین (1419)، حاشیه المکاسب. جلد 3. قم: دارالاحیاء.


• افتخاری، جواد، (1386)، حقوق تجارت، 2: شرکت‎های تجاری. تهران: ققنوس.


• انصاری، مرتضی (1419)، الرسائل (فرائد الاصول). قم: مجمع الفکر الاسلامی.


• حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة. جلد 25. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول.


• حسینی تهرانی، سید مرتضی (1365)، شرکت و مفاهیم آن و مختصات شرکت مدنی. فصلنامه حق، شماره 7.


• حسینی عاملی، سید محمدجواد (1391)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. جلد 20. قم: موسسه نشر اسلامی.


• حکمت­نیا، محمود (1382)، آرای عمومی (مبانی اعتبار و قلمرو). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلام.


• حمید، عبدالسلام (1393)، جزوه آموزشی ثبت شرکت‎ها. تهران.


• صدر، سید محمّد باقر (1429)، الدروس فی علم الاصول. جلد 1. قم: دار الصدر.


• طوسی، محمدبن حسن (1407)، الخلاف. جلد3. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.


• .......................، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیة. جلد2. تهران: المکتبة المرتضویة.


• عاملى (شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. جلد4. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول.


• عبادی، محمد علی، (1392)، حقوق تجارت. تهران: کتابخانه گنج دانش.


• عمید زنجانی، عباسعلی (1382)، موجبات ضمان. تهران: نشر میزان.


• عیسایی تفرشی، محمد، (1386)، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‎های تجاری. جلد 2. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.


• فخرالمحققین حلّى، محمد بن حسن بن یوسف (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. جلد2. قم: مؤسسه اسماعیلیان، اول.


• قانون اصلاح قانون نظام صنفی مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب مصوب 31/2/1386.


• قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب 24/6/1370 .


• قانون پولی و بانکی کشور مصوب 18/4/1351.


• قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‎گری مصوب 30/3/1350.


• قانون تجارت.


• قانون تشکیل شرکت پست جمهوری اسلامی ایران مصوب 3/8/1366.


• قانون راجع به اموال غیرمنقولاتباع خارجی مصوب 16 /3/1310 .


• قانون راجع به ثبت شرکت‎ها مصوب 2/3/1310.


• قانون مدنی.


• قانون ممنوعیت به‎کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 14/9/1375.


• قانون وظایف وزارت امور خارجه مصوب 20/1/1364.


• کاویانی، کورش، (1391)، حقوق تجارت (2): حقوق شرکت‎های تجارتی. تهران: نشر میزان.


• کرکـى عاملی (محقق ثانی)، علـى (1414)، جـامع المقاصـد فـی شـرح القواعـد. جلد 8. قم: مؤسـسه آل البیت (ع).


• کوه­کمره­ای، محمد (1409)، کتاب البیع. قم: دفترانتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه ق.


• لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347.


• محدث نوری، میرزا حسن (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. جلد 16. بیروت: موسسه آل البیت (ع).


• موسوی خمینی، سید روح الله (1372)، بدایع الدرر فى قاعده النفى الضرر. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).


• ....................... (1409)، البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).


• .......................(1392)، تحریر الوسیله. جلد1. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).


• نجفی (کاشف الغطاء)، محمدحسین (1359)، تحریرالمجله. تهران: مکتبه النجاح.


• نجفى، محمد (1409ق)، جواهر الکلام فی شـرح شـرائع الإسـلام. جلد26. لبنان: دارإحیـاءالتراث العربی.


• نیک نژاد، جواد (1390)، جایگاه حقوقی مدیران شرکت­های سهامی در فقه، حقوق ایران و انگلستان. فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، دوره 7، شماره 25، صفحات 200-169.

• The executive regulations of the law on the construction of construction projects in the road and transportation sector through the participation of banks and other monetary and financial resources of the country, approved on 2/7/1367.


• Executive regulations of the law prohibiting the use of foreign names, titles and terms approved on 2/19/1378.


• Regulations on how to acquire immovable property by non-resident foreigners in the Islamic Republic of Iran on 9/19/1374 approved by the Council of Ministers.


• Regulations on the naming of cities, streets, places and public institutions approved by the Supreme Council of Cultural Revolution on 9/6/1375.


• Ibn Babouyeh (Sheikh Saduq), Muhammad Ibn Ali (1413), Man La Yahdrah al-Faqih. Volume 3. Qom: Islamic Publications Office


• .Ibn Hamzah Tusi, Muhammad bin Ali (1408), al-Wasila to Nile al-Fadilah. Qom: Ayatollah Marashi Najafi Public Library.


• Ibn-Rafia, Najmuddin Ahmed bin Muhammad (1430), Kfayita al-Tanbiyah (Explanation of Al-Tanbiyah). Volume 10. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.


• Skini, Rabia, (2016), Business Law: Business Companies. Volume 1. Tehran: Samt.


• ………………..(1386), business law: generalities, business transactions, merchants and organization of business activity. Tehran: Side.


• Esfahani (Kampani), Mohammad Hossein (1419), the margin of Al Makasab. Volume 3. Qom: Darulahia.


• Iftikhari, Javad, (2006), Business Law, 2: Business Companies. Tehran: Phoenix.


• Ansari, Morteza (1419), Al-Rashee (Fareed al-Asul). Qom: Jamal al-Fikr al-Islami.


• Harr Aamili, Muhammad bin Hassan (1409), Shiite means. Volume 25. Qom: Al-Bayt Institute, peace be upon them, first.


• Hosseini Tehrani, Seyed Morteza (1365), Company and its concepts and coordinates of civil company. Haq Quarterly, No. 7.


• Hosseini Ameli, Seyyed Mohammad Javad (2011), Miftah al-Karamah fi Sharh Qa'aa al-Allamah. Volume 20. Qom: Islamic Publishing Institute.


• Hekmat-Niya, Mahmoud (2012), Public Opinions (Basics of Validity and Territory). Tehran: Research Institute of Islamic Culture and Thought.


• Hamid, Abdus Salam (2013), Company Registration Training Booklet. Tehran.


• Sadr, Seyyed Muhammad Baqir (1429), Al-Dros fi ilm al-usul. Volume 1. Qom: Dar al-Sadr.


• Tusi, Muhammad bin Hassan (1407), Al-Khalaf. Volume 3. Qom: Islamic publishing office affiliated with the teachers community of Qom seminary.


• ………………..(1387), al-Mabasut fi fiqh al-Umamiyah. Volume 2. Tehran: Al-Muktaba al-Mortazawieh.


• Aamily (the second martyr), Zain al-Din bin Ali (1413), Masalak al-Afham to the revision of the laws of Islam. Volume 4. Qom: Islamic Encyclopaedia Foundation, I.


• Ebadi, Mohammad Ali, (2012), Business Law. Tehran: Ganj Danesh Library.


• Omid Zanjani, Abbas Ali (1382), the causes of guarantee. Tehran: Mizan Publishing.


• Issai Tafarshi, Mohammad, (2006), Analytical discussions of commercial company law. Volume 2. Tehran: Tarbiat Modares University.


• Fakhr al-Muhaqqeen Hali, Muhammad bin Hasan bin Youssef (1387), explanation of the benefits in the description of the rules of the rules. Volume 2. Qom: Ismailian Institute, first.


• Law amending the trade union system law approved 4/13/1359 by the Revolutionary Council approved 2/31/1386.


• Law on the cooperative sector of the economy of the Islamic Republic of Iran approved on 6/24/1370.


• Monetary and banking law of the country approved on 4/18/1351.


• The Law on the Establishment of the Central Insurance of Iran and Insurers approved on 30/3/1350.


• Trade Law.


• The Law on Establishment of the Post Company of the Islamic Republic of Iran approved on 3/8/1366.


• Law on immovable property of foreign nationals approved on 3/16/1310.


• Law on company registration approved 2/3/1310.


• Civil law.


• Law prohibiting the use of foreign names, titles and terms approved on 9/14/1375.


• The law on duties of the Ministry of Foreign Affairs approved on 1/20/1364.


• Kaviani, Koresh, (2012), Business Laws (2): Laws of commercial companies. Tehran: Mizan Publishing.


• Karki Aamili (second researcher), Ali (1414), Jama al-Maqsad in the explanation of al-Qawad. Volume 8. Qom: Al-Bayt Foundation (AS).


• Kouh-Kamre-ai, Muhammad (1409), Kitab al-Bay. Qom: Islamic Publishing House affiliated with the seminary of A.


• Bill to amend a part of the Trade Law approved on 24/12/1347.


• Muhaddith Nouri, Mirza Hassan (1408), Mustadrak al-Wasail and Mustanbat al-Masal. Volume 16. Beirut: Al-Al-Bayt Institute (AS).


• Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah (1372), Bada'i al-Darr in the rule of negation of harm. Tehran: Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini (RA).


• ………………..(1409), Al-Bay. Tehran: Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini (RA).


• ………………..(1392), Tahrir al-Wasila. volume 1. Tehran: Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini (RA).


• Najafi (Kashif al-Ghita), Mohammad Hossein (1359 AH), Tahrir al-Magalla. Tehran: An-Najah School.


• Najafi, Muhammad (1409 AH), Jawaharlal Kalam in the Explanation of Islamic Laws. Volume 26. Lebanon: Dar Ehiya Altrath Arabi.


• Niknejad, Javad (1390), the legal position of directors of joint-stock companies in jurisprudence, Iranian and English law. Islamic Jurisprudence and Law Research Quarterly, Volume 7, Number 25, Pages 169-200