قاعده درء در سنجه نظریه استراتژی دوگانه کیفرشناسی نوین

محورهای موضوعی : حقوق خصوصی

فاطمه احدی ¹ , بابک پورقهرمانی ²

1 - استادیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران
2 - دانشیار گروه حقوق کیفری و جرم شناسی، واحد مراغه، دانشگاه آزاد اسلامی، مراغه، ایران

تاریخ دریافت : 1399/02/01 تاریخ پذیرش : 1399/09/08 تاریخ انتشار : 1399/12/01

کلید واژه: قاعده درء, کیفر شناسی نوین, استراتژی دوگانه,

چکیده مقاله :

حقوق کیفری ماهوی برگرفته از قواعد ناب و پویای فقهی است. یکی از قواعدی که شاهدی از قابلیت آموزه‌های فقهی در انطباق و حتی تفوق بر آموزه‌های نوین کیفر شناسی بوده، قاعده درء می‌باشد. این مقاله با هدف تبیین راهبردهای قاعده طلایی درء و تحولات آن در راستای رفع انسداد حقوق کیفری، درصدد احراز هم سویی راهبردهای عملیاتی این قاعده، با استراتژی دوگانه کیفر شناسی نوین می‌باشد؛ با این پیش‌فرض که مقصد غایی همه علوم، فارغ از تعصبات، وحدت و روشنایی مطلق حقیقت است. این تحقیق با ماهیت توصیفی - تحلیلی به روش کتابخانه‌ای‌ با تحلیل راهبردها، به این قضیه دست ‌یافت که تحدید قلمرو شمول این قاعده حاکی از دوگانه و افتراقی بودن سیاست کیفری مطلوب آن، در تفکیک گروه مجرمین پرریسک و کم ریسک است که می‌تواند مستندی برای هم سویی و تعامل قاعده درء با نظریه استراتژی دو گانه در کیفر شناسی نوین باشد.

چکیده انگلیسی:

Substantive Criminal Law has its roots in the dynamic and fabulous regulations of Islamic Jurisprudence. One of the principles denoting the capacity of the Fiqh teachings in conformity and even priority over the teachings stipulated under New Penology is the ‘Daar Principle’. The present paper attempts at clarifying the strategies employed under Daar Principle and the related issues aiming to determine the harmony between reconsidered Daar Principle strategy and twin strategy in New Penology. Noting that the ultimate aim of all the sciences is to reach at unity and bright future without having any kind of prejudice in their ways. The present research employs descriptive- analytical method in order to analyse the strategies mentioned herein. The paper concludes that the restriction of the scope of Daar Principles denoting the duality of its criminal policy may be considered as a proof for its harmony with Twin Strategy in New Penalog.

منابع و مأخذ:

1. حاجی ده آبادی، احمد (۱۳۸۴). قاعدة درأ در فقه امامیه و حقوق ایران، فصلنامه حقوق اسلامی،ش۶،.

2. حبیب­زاده، محمدجعفر؛ زینالی، امیر حمزه (۱۳۸۴). درآمدی بر برخی محدودیت‌های عملی جرم‌انگاری، فصلنامه نامه مفید، سال یازدهم شماره 49.

3. الحرالعاملی، محمد بن الحسن (۱۴۰۱). وسائل الشیعه. جلد 8. تهران: المکتبه الاسلامیه.

4. حلی، جعفر بن حسن (۱۴۰۳). شرایع الاسلام فی الحلال والحرام. قم: لمهدی.

5. رضوانی، سودابه (۱۳۹۱). مدیریت انسان‌مدار ریسک جرم. تهران: نشر میزان.       

6. السیوطی، عبدالرحمن بن أبی بکر (۱۴۰۳).  الأشباه والنظائر. بیروت: دار الکتب العلمیه.

7. شاکری،ابوالحسن؛ شیرزادی­فر، فرشاد (1393). بررسی عدم پذیرش اعتبار احکام کیفری کشورهای خارجی در تعزیر در منصوص شرعی در ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 11، شماره38 ،117-134.

8. طاهری، سمانه (۱۳۹۲). سیاست کیفری سخت‌گیرانه. تهران: نشر میزان.

9. عوده، عبدالقادر (۱۴۰۲). التشریع الجنایی الاسلامی. تحقیق: السید محمد اسماعیل الصدر. تهران: موسسة البعثه.

10. قبله‌ای خویی، خلیل (۱۳۸۰). قواعد فقه جزایی. تهران: انتشارت سمت.

11. متقی اردکانی، امید؛ مجتهد سلیمانی، ابوالحسن (1398). استنباط حکم شرعی واثبات دعوی کیفری در برزخ تعارض ادله نقاط اشتراک و افتراق. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 15، شماره57، 179-202.

12. محدثی، زهرا؛ سلطانی، عباسعلی (1396). نگرشی بر مجازات تشهیر در فقه شیعه با نگاهی به قوانین موضوعه ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره13،شماره49،صص71-102.

13. محقق داماد، سیدمصطفی (۱۳۷۹). قواعد فقه (بخش جزایی). تهران: انتشارات مرکز نشر علوم اسلامی.

14. محمودی جانکی، فیروز؛ مرادی حسن‌آبادی، محسن (۱۳۹۰). افکار عمومی و کیفرگرایی، مجله مطالعات حقوقی، ش2 سال 1390.

15. محمودی، فیروز (۱۳۷۸). قاعده درء و تطبیق آن با تفسیر شک به نفع متهم در حقوق موضوعه. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، شماره 9، صص۱۵۹-۱۲۳

16. مسجد سرایی، حمید ؛فیض، زهرا (1395). درآمدی بر مفهوم مخالف در تفسیر گزاره­های حقوقی. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 12، شماره45، صص115-136.

17. مسجدسرایی، حمید؛ نبی­نیا، خالد؛ باقری، احمد؛ صدری، سیدمحمد (1397). اصل صرفه­جویی کیفری مبنای تفسیر احکام و قوانین جزایی اسلام. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دوره 14، شماره51، صص169-190.

18. موسوی خمینی، روح الله (۱۴۰۴). تحریر الوسیله. قم: موسسه نشر اسلامی.

19. مهرا، نسرین (۱۳۸۷). حقوق کیفری در کشورهای  کامن لا. تقریرات دوره دکتری. دانشگاه شهید بهشتی.

20. نجفی ابرندآبادی، علی­حسین (۱۳۸۸). کیفرشناسی نو- جرم­شناسی نو (درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطردار)، تازه‌های علوم جنایی(مجموعه مقالات). تهران: انتشارات میزان.

Abdolghader, O. (1981). Islamic penal code. Tehran: Al-besaa Publication.

Al-Horr, M. (1980). Wasa'il al-Shia. Tehran: Islamic Books Publication.

Al-Sayouti, A. & Abi Bakar, A. (1982). Alashbah Walnazayir. Beirut: Dar-al Kotob Alelmiyeh Publication.

Ghebleikhoi, Kh. (2001). Islamic penal code, Tehran: Al-besaa Publication.

Habibzadeh, M., & Zeynali, A. (2005). Introduction to some of the practical restrictions of criminalization, Mofid Quarterly, 49, 111-123.

Hajidehabadi, A. (2005). Daar principle in Imamiyah Fiqh and law of Iran. Islamic Law Quarterly, 6, 25-35.

Helli, J. (1982). Islamic law on Halal and Haram. Qom: Al-Mahdi Publication.

Mahmoudi, F. (1999). Daar principle and its conformity with interpretation of doubt in the Interest of the accused under statute law.  Imam Sadegh University Research Journal, 9, 123-159.

Mahmoudijanaki, F., & Moradihassanabadi, M. (2013). Public opinion and criminalization. Legal Studies Journal, 2, 22-32.

Masjedsarayi, H., & Feiz, Z. (2016). An introduction to the concept of opposition in interpretation of the legal obligations. Islamic Jurisprudence and Islamic Law Research Quarterly, 12, 115-136.

Masjedsarayi, H., Nabinia, Bagheri, A., Sadri, & Seyyedmohammad, A. (2019). The principle of penal economy as the basis for interpretation of the penal law and regulations in Islam. Islamic Jurisprudence and Islamic Law Research Quarterly, 14, 169-190.

Mohaddesi, Z., & Soltani, A. (2018). A study of the punishment for scandal disclosure under Shiite Islamic jurisprudence withand emphasis on statute law of Iran , Islamic Jurisprudence and Islamic Law Research Quarterly, 49, 71-102.

Mohagheghdamad, S.M. (2000). Principles of Islamic jurisprudence (Penal section), Tehran: Islamic Sciences Publication Center.

Mottaghiardekani, O., & Mojtehed Soleimani, A. (2020). Understanding of the religious order and proving of the criminal case with a focus on conflict of evidence, Similarities and differences. Islamic Jurisprudence and Islamic Law Research Quarterly, 57, 179-202.

Mousavi, Khomeini. (1985). Tahrir al-Wasilah, Qom: Islamic Sciences Publication Center.

Najafiabarandabadi, A. (2009). New criminology- new penology, Recent issues in criminal sciences (Paper Collection). Tehran: Mizan Publications

Rezvani, S. (2012). Human-centered management of crime risk. Tehran: Mizan Publication.

Shakeri, A. & Shirzadifar, F. (2014). Study of the non-admissibility of the credit of the criminal verdicts issued by foreign countries in Islamic Taazir laws of Iran, Islamic Jurisprudence and Islamic Law quarterly, 38, 117-134.

Taheri, S. (2013). Tough penal policy. Tehran: Mizan Publication