درآمدی بر «مفهوم مخالف» در تفسیر گزاره های حقوقی
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
حمید مسجدسرایی
1
(سمنان)
زهرا فیض
2
(پیام نور)
کلید واژه: تفسیر قانون, مفهوم مخالف, مفهوم شرط, مفهوم وصف,
چکیده مقاله :
گذشته از این که قواعد علم اصول فقه در خدمت مجتهد به منظور استنباط فقهی و کشف حکم شرعی است به منظور کشف حکم حقوقی و مراد واقعی قانونگذار و به تعبیری کشف روح قانون نیز در خدمت دادرس و حقوقدان است. صرفنظر از استدلال هایی که موافقین و مخالفین مفهوم در علم اصول بیان کرده اند همواره این سؤال مطرح است که معیار و ضابطه وجود و عدم وجود مفهوم مخالف در متون قانونی و گزاره های حقوقی چیست؟ بدون شک یافتن پاسخ مناسبی برای این سؤال، راه هرگونه تفسیر را در برداشت های حقوقی و قانونی خواهد بست. نوشتار حاضر با تتبع در مواد قانونی متعدد به این نتیجه رسیده است که ملاک و مناط تشخیص مفهوم در قوانین موضوعه، در جایی که قرینه خارجی وجود نداشته باشد علاوه بر رعایت اصول و قواعد مسلّم حقوقی، از راه ذوق سلیم و موازین لغوی است به شرطی که بر مفهوم نامعقولی دلالت نداشته باشد، لذا هرگونه قیاس، تشبیه، مصلحت سنجی و تعمیم بی دلیل و غیرمستند با استناد به روح و مفاد قانون ممنوع است و این همان یافته اصلی تحقیق محسوب می شود.
Moreover, that the rules of jurisprudence principles science serve Islamic jurists in inferring and finding religious judgments, they can help judges and lawyers in finding real object of legislation and in the other words, the spirit of laws. Regardless of reasoning made by acceptors and opponents of concept in principles science, this question is always posed that what is the criteria of existence or absence of negative concept in legal texts? Without doubt, finding an appropriate answer to this question will block the way of any interpretation in respect of laws and legal texts. This research has led, through considering different articles of laws that the criteria for distinguishing concept in legal texts, where there are no presumptions, is based, in addition to considering undisputed legal principles and rules, on common sense and literal regulations provided do not lead to an unreasonable meaning. Thus any unjustified and unproved analogy, comparison or generalization, is forbidden and this is the main result of this study.