ارزیابی و پهنه بندی تناسب سرزمین برای کاربری مرتع با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی- منطق فازی AHP-FUZZY (مطالعه ی موردی: حوضه ی آبخیز سقزچی چای، اردبیل)
محورهای موضوعی : آمایش سرزمین
داریوش ناصری
1
(
باشگاه پژوهشگران جوان، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.
)
علی اکبر شمسی پور
2
(
استادیار، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
)
محمد رضوانی
3
(
استادیار دانشگاه پیام نور-گروه علمی محیط زیست و منابع طبیعی
)
کلید واژه: ارزیابی چند معیاره, AHP, منطق فازی, مرتع, سقزچی چای,
چکیده مقاله :
حفاظت، بهرهبرداری و مدیریت پایدار از منابع آبخیز با هدف تأمین نیازهای نسل حاضر و حفظ این منابع برای نسلهای آتی، از اولویتهای اساسی است. هدف این پژوهش، تعیین درجه ی تناسب سرزمین برای کاربری مرتع با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) بر مبنای منطق فازی است. با در نظرگیری مدل اکولوژیک مخدوم برای کاربری مرتع، نه معیار بارش ، ارتفاع، شیب، بافت خاک، رسوب، خاک، گروه هیدرولوژیک خاک، عمق خاک، تراکم پوشش گیاهی و کاربری موجود زمین برای ارزیابی انتخاب و از سازمانها و ادارات مربوطه تهیه گردید. برای تعیین وزن هر معیار از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد و در نرم افزار Arc/GIS9.3 با استفاده از عمل گر ترکیب خطی وزنی (WLC) کلیه ی لایه های اطلاعاتی با همدیگر تلفیق شدند و نقشه ی رستری توان مرتعداری تهیه شد. تناسب نهایی منطقه برای مرتعداری به 5 طبقه ی بسیار خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف طبقهبندی شد و نقشه ی پهنهبندی آن تهیه شد. نتایج نشان داد که 1186 هکتار (6/15 %) از منطقه دارای توان بسیار خوب، 7/1667 هکتار (09/22 %) توان خوب، 5/1872 هکتار (66/24 %) توان متوسط، 2176 هکتار (63/28 %) توان ضعیف و 680 هکتار (9/8 %) بسیار ضعیف برای مرتع داری است. نتایج نشان میدهد که ترکیب سامانهی اطلاعاتی جغرافیایی و تصمیمگیریهای چند متغیره در ارزیابی تناسب سرزمین برای کاربری کشاورزی-مرتع داری بسیار کارآمد میباشد.
Conservation, exploitation sustainable management of watershed resources in order to meet the needs of the present generation and preserve these resources for future generations, are one of the main priorities. The purpose of this study is to determine the suitability of the land for rangeland using Multi Criteria Evaluation (MCE) based on fuzzy logic. Considering makhdoom ecological model for pasture land use nine factors include rainfall, elevation, slope, soil, sediment, soil hydrologic group, soil depth, vegetation density and current land use were evaluated and prepared from relevant agencies departments. To determine the weight of the factors analytical hierarchy process (AHP) was used and by ArcGIS9.3 software and using weighted linear combination (WLC) operator, all of the layers were overlaid and then, final raster map was created. Final suitability of the area for rangeland were categorized to very good, good, mediate, poor and very poor categories and zoning map was made. The results showed that 1186 ha (15.6%) of the area has a very good capability, 1677.7 ha (22.9%) has good capability, 1872.5 hectares (24.66%) has mediate capability, 2,176 hectares (28.63%) has poor capability and 680 ha (8.9%) has very weak capability for Range Management. The results show that the combination of geographic information system and multi criteria decision making in evaluation of the suitability of lands for agriculture and range land use is very efficient.
بیات، ناصر؛ رستگار، ابراهیم؛ عزیزی، فاطمه. 1390. حفاظت محیط زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران. فصلنامه برنامه ریزی منطقهای، سال اول، شماره 2، صص 63-78.
- عبدالامیر کرم. 1383. کاربرد مدل ترکیب خطی وزنی WLC در پهنه بندی وقوع زمین لغزش منطقه مطالعاتی؛ منطقه ی سرخون در استان چهارمحال و بختیاری. مجله ی جغرافیا و توسعه، صص 146-132.
- Saaty, T. 1980. The analytical hierarchical process: Planning, Priority setting, resource allocation. New York: McGraw-Hill.
- Malczewski, J. 2004.A GIS-based approach to multiple criteria group decision making. International Journal of Geographical Information Systems, 10 (8), 955–971.
- Triantaphyllou, E., Mann, S.H. 1995. Using the analytic hierarchy process for decision making in engineering applications: some challenges. nternational Journal of Industrial Engineering: Applications and Practice 2 (1), 35–44
- نصیری، حسین؛ علوی پناه، سید کاظم؛ متین فر، حمید رضا؛ عزیزی، علی؛ حمزه، محمد. 1391. پیاده سازی مدل اکولوژیک کشاورزی با رویکرد PROMETHEE II و FUZZY AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مرودشت). محیط شناسی، سال سی و هشتم، شمارة ۳، پاییز ۹۱ ، صفحة ۱۰۹ تا 122.
- مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ نصیری، حسین؛ عزیزی، علی؛ مصطفایی، ابوالفضل. 1391. مدل سازی توان اکولوژیک سرزمین از منظر کاربری های کشاورزی و مرتعداری با استفاده از روش FUZZY AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مرودشت). آمایش سرزمین، سال چهارم، بهار و تابستان 1391، صفحات 101 تا 124.
.
_||_بیات، ناصر؛ رستگار، ابراهیم؛ عزیزی، فاطمه. 1390. حفاظت محیط زیست و مدیریت منابع خاک روستایی در ایران. فصلنامه برنامه ریزی منطقهای، سال اول، شماره 2، صص 63-78.
- عبدالامیر کرم. 1383. کاربرد مدل ترکیب خطی وزنی WLC در پهنه بندی وقوع زمین لغزش منطقه مطالعاتی؛ منطقه ی سرخون در استان چهارمحال و بختیاری. مجله ی جغرافیا و توسعه، صص 146-132.
- Saaty, T. 1980. The analytical hierarchical process: Planning, Priority setting, resource allocation. New York: McGraw-Hill.
- Malczewski, J. 2004.A GIS-based approach to multiple criteria group decision making. International Journal of Geographical Information Systems, 10 (8), 955–971.
- Triantaphyllou, E., Mann, S.H. 1995. Using the analytic hierarchy process for decision making in engineering applications: some challenges. nternational Journal of Industrial Engineering: Applications and Practice 2 (1), 35–44
- نصیری، حسین؛ علوی پناه، سید کاظم؛ متین فر، حمید رضا؛ عزیزی، علی؛ حمزه، محمد. 1391. پیاده سازی مدل اکولوژیک کشاورزی با رویکرد PROMETHEE II و FUZZY AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مرودشت). محیط شناسی، سال سی و هشتم، شمارة ۳، پاییز ۹۱ ، صفحة ۱۰۹ تا 122.
- مطیعی لنگرودی، سید حسن؛ نصیری، حسین؛ عزیزی، علی؛ مصطفایی، ابوالفضل. 1391. مدل سازی توان اکولوژیک سرزمین از منظر کاربری های کشاورزی و مرتعداری با استفاده از روش FUZZY AHP در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مرودشت). آمایش سرزمین، سال چهارم، بهار و تابستان 1391، صفحات 101 تا 124.
.