رتبهبندی مناطق حفاظت شده استان همدان بر اساس معیارهای حفاظتی
محورهای موضوعی :
اکوسیستم ها
صدیقه عبداللهی
1
,
علیرضا ایلدرمی
2
,
کامران شایسته
3
1 - دکتری محیطزیست- آمایش محیطزیست، دانشگاه ملایر
2 - دانشیار دانشکده منابع طبیعی و محیطزیست، دانشگاه ملایر، ملایر
3 - استادیار گروه محیطزیست، دانشگاه ملایر، ملایر
تاریخ دریافت : 1395/10/03
تاریخ پذیرش : 1400/07/22
تاریخ انتشار : 1400/04/01
کلید واژه:
فرایند تحلیل سلسله مراتبی,
معیارهای حفاظتی,
رتبه بندی,
مدیریت مناطق حفاظت شده,
چکیده مقاله :
زمینه و هدف : مناطق حفاظت شده، پهنه های گسترده با ارزش حفاظتی زیاد هستند که با هدف حفظ و بازسازی رویشگاه های گیاهی و زیستگاه های جانوری انتخاب می شوند. به منظور مدیریت موثر مناطق حفاظت شده، نیاز به بررسی این مناطق با توجه به معیارهای حفاظتی است.روش بررسی: در این مطالعه مناطق تحت حفاظت استان همدان با توجه به معیارهای حفاظتی تعریف شده برای حفاظت و با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی ارزیابی شدند. یک ساختار سلسله مراتبی برای هر یک از مناطق طراحی شد. نظر تعدادی از کارشناسان محیط طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان و استادان دانشگاه با استفاده از پرسش نامه ای شامل ماتریس مقایسات زوجی، جمع آوری و بر اساس آن وزن معیارها برای مناطق مختلف، بدست آمد، سپس با توجه به ضریب اهمیت به دست آمده برای معیارهای حفاظتی، مناطق حفاظت شده ی استان رتبه بندی گردید.یافته ها: با توجه به امتیاز نهایی مربوط به هریک از مناطق حفاظت شده،مشخص شد که مناطق حفاظت شده خانگرمز (378/0)، آلموبلاغ (250/0) و ملوسان (161/0) دارای اولویت بیشتری برای حفاظت هستند.بحث و نتیجه گیری: تعیین وزن نسبی معیارهای مختلف نشان داد که زیر معیارهای مربوط به معیاز زیستگاه دارای اهمیت بیشتری برای رتبهبندی مناطق حفاظت شده بر اساس معیارهای حفاظتی هستند که لازم است برای برنامه ریزی های حفاظتی، این معیارها به درستی مورد بررسی قرار گیرد. روش مورد استفاده در این مطالعه می تواند به عنوان یک بانک اطلاعاتی برای کارشناسان حفاظت، مدیران و برنامه ریزان مناطق حفاظت شده سودمند واقع شود.
چکیده انگلیسی:
Protected areas are extensive land with high conservation value that are selected with the aimed of preserving and restoring of vegetation sites and animals’ habitats.In order to effectiveness management of protected areas, we need to consider this area based on conservation criteria. In this study of protected area of the Hamedan province were evaluated regards to introduced conservation criteria for protection and using Analytical Hierarchy Process. A hierarchical structure was designed for each of the areas. The opinion of a number of experts of natural environment sector of Province Environmental Protection Administration and university professors were collected using a questionnaire including pairwise comparison matrix, and based on it, the weight of the criteria for different regions, was obtained. Then with regard to the obtained importance coefficient for conservation criteria protected areas of this province were ranked. The results showed that Khangormaz, Almobelagh and Malosan protected areas, are more important to protect. The method used in this study can be usful as a database for protection experts, managers and planners of protected areas.
منابع و مأخذ:
1994. Guidelines for protected area management categories. The World Conservation Union. Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
Rayfield, B. P., James, M. A., Fall, A. and Fortin, M. J. 2008. Comparing static versus dynamic protected areas on the Quebec boreal forest. Biological Conservation. 2008, 141: 438-449.
Lee, T. M. and Jetz, W. 2008. Future battlegrounds for conservation under global change. Proceedings of the Royal Society: Biological Sciences, 275: 1261-1270.
Xu, W., Li, X., Pimm, S. L., Hull, V., Zhang, J., Zhang, L., Xiao, Y., Zheng, H. and Ouyang, Z. 2016. The effectiveness of the zoning of China's protected areas, Biological Conservation. 204: 231- 236.
BONN, A. and GASTON, K. J. 2005. Capturing biodiversity: selecting priority areas for conservation using different criteria, Biodiversity and Conservation. 14: 1083–1100.
Cabeza, M. and Moilanen, A. 2001. Design of reserve networks and the persistence of biodiversity. Trends in Ecology and Evolution 16: 242–248.
Araujo, M. B., Williams, P. H. and Fuller, R. J. 2002. Dynamics of extinction and the selection of nature reserves. Proceedings of the Royal Society of London Series, 269: 1971–1980.
Bonn, A., Rodrigues, A. S. L. and Gaston, K. J. 2002. Threatened and endemic species: are they good indicators of patterns of biodiversity on a national scale? Ecology Letters, Vol, 5: 733–741.
Moore, J. L., Balmford, A., Brooks, T., Burgess, N. D., Hansen, L. A., Rahbek, C. and Williams, P. H. 2003. Performance of sub-Saharan vertebrates as indicator groups for identifying priority areas for conservation. Conservation Biology, 17: 207–218.
Wessels, K. J., Freitag, S. and Van Jaarsveld, A. S. 1999. The use of land facets as biodiversity surrogates during reserve selection at a local scale. Biological Conservation, 89: 21–38.
Pressey, R. L. and Taffs, K. H. 2001. Sampling of land types by protected areas: three measures of effectiveness applied to western New South Wales. Biological Conservation. 101: 105–117.
Nichols W. F., Killingbeck, K. T. and August, P. V. 1998. The influence of geomorphological heterogeneity on biodiversity. A landscape perspective. Conservation Biology, 12: 371–379.
Faith, D. P. and Walker, P. A. 1996. Environmental diversity: on the best possible use of surrogate data for assessing the relative biodiversity of areas. Biodiversity and Conservation, 5: 399–415.
Noss, R. F. 1996a. Ecosystems as conservation targets. Trends in Ecology and Evolution 11: 351-359
Noss, R. F., 1996b. Protected areas: how much is enough? In: Wright RG (ed) National Parks and Protected Areas: Their Role in Environmental Protection, pp, 91-120. Blackwell Science, Cambridge, Massachusetts.
ایرجی، فریدا و همامی، محمودرضا، 1394، رتبهبندی مناطق حفاظت شده از لحاظ قابلیت اکوتوریسم با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی، پژوهشهای محیطزیست، شماره 11: 62- 49.
M., and Braglia. M. 2006. Application of the AHP Methodology in Making a Propozal for a Public Work Contract, 17 January, International Journal of Project Management, 24: 422- 430.
Saaty, T. L, 2008, Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons Are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process, 02,251-318.
محمدی، جمال، ضرابی، اصغر و احمدیان، مهدی، 1391، اولویتسنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روشAHP، (نمونه موردی: شهر میاندوآب)، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره 2: 62- 41.
زبردست، اسفندیار، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسلهمراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10: 22- 13.
مخدوم، مجید. 1388. مدلهایی که نباید مدلسازی کرد یا مدلهایی که همیشه پاسخ منطقی ندارند. مجله علوم محیطی، 6، (3): 192- 185.
پورعرب، حسن، ملکی، نعمت، پاک مهر، علی، پاکدست، بهجت، بلوریان، رضا، آیینی، محمد و محمدی، حشمت الله، 1394. استانشناسی همدان (کتابهای درسی)، انتشارات شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، تهران.
درویش صفت، علی اصغر و تجویدی، مهدی، 1386، اطلس مناطق حفاظت شده ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
قدسیپور، حسن. 1388. فرایند تحلیل سلسلهمراتبی. انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر. تهران.
خورشید دوست، علی محمد و عادلی، زهرا، 1388: استفاده از فرایند تحلیل سلسلهمراتبی برای یافتن مکان بهینهی دفن زباله (مطالعة موردی شهر بناب)، مجله محیطشناسی شماره 50: 32- 27.
_||_
1994. Guidelines for protected area management categories. The World Conservation Union. Gland, Switzerland and Cambridge, UK.
Rayfield, B. P., James, M. A., Fall, A. and Fortin, M. J. 2008. Comparing static versus dynamic protected areas on the Quebec boreal forest. Biological Conservation. 2008, 141: 438-449.
Lee, T. M. and Jetz, W. 2008. Future battlegrounds for conservation under global change. Proceedings of the Royal Society: Biological Sciences, 275: 1261-1270.
Xu, W., Li, X., Pimm, S. L., Hull, V., Zhang, J., Zhang, L., Xiao, Y., Zheng, H. and Ouyang, Z. 2016. The effectiveness of the zoning of China's protected areas, Biological Conservation. 204: 231- 236.
BONN, A. and GASTON, K. J. 2005. Capturing biodiversity: selecting priority areas for conservation using different criteria, Biodiversity and Conservation. 14: 1083–1100.
Cabeza, M. and Moilanen, A. 2001. Design of reserve networks and the persistence of biodiversity. Trends in Ecology and Evolution 16: 242–248.
Araujo, M. B., Williams, P. H. and Fuller, R. J. 2002. Dynamics of extinction and the selection of nature reserves. Proceedings of the Royal Society of London Series, 269: 1971–1980.
Bonn, A., Rodrigues, A. S. L. and Gaston, K. J. 2002. Threatened and endemic species: are they good indicators of patterns of biodiversity on a national scale? Ecology Letters, Vol, 5: 733–741.
Moore, J. L., Balmford, A., Brooks, T., Burgess, N. D., Hansen, L. A., Rahbek, C. and Williams, P. H. 2003. Performance of sub-Saharan vertebrates as indicator groups for identifying priority areas for conservation. Conservation Biology, 17: 207–218.
Wessels, K. J., Freitag, S. and Van Jaarsveld, A. S. 1999. The use of land facets as biodiversity surrogates during reserve selection at a local scale. Biological Conservation, 89: 21–38.
Pressey, R. L. and Taffs, K. H. 2001. Sampling of land types by protected areas: three measures of effectiveness applied to western New South Wales. Biological Conservation. 101: 105–117.
Nichols W. F., Killingbeck, K. T. and August, P. V. 1998. The influence of geomorphological heterogeneity on biodiversity. A landscape perspective. Conservation Biology, 12: 371–379.
Faith, D. P. and Walker, P. A. 1996. Environmental diversity: on the best possible use of surrogate data for assessing the relative biodiversity of areas. Biodiversity and Conservation, 5: 399–415.
Noss, R. F. 1996a. Ecosystems as conservation targets. Trends in Ecology and Evolution 11: 351-359
Noss, R. F., 1996b. Protected areas: how much is enough? In: Wright RG (ed) National Parks and Protected Areas: Their Role in Environmental Protection, pp, 91-120. Blackwell Science, Cambridge, Massachusetts.
ایرجی، فریدا و همامی، محمودرضا، 1394، رتبهبندی مناطق حفاظت شده از لحاظ قابلیت اکوتوریسم با استفاده از روش تحلیل سلسلهمراتبی، پژوهشهای محیطزیست، شماره 11: 62- 49.
M., and Braglia. M. 2006. Application of the AHP Methodology in Making a Propozal for a Public Work Contract, 17 January, International Journal of Project Management, 24: 422- 430.
Saaty, T. L, 2008, Relative Measurement and its Generalization in Decision Making: Why Pairwise Comparisons Are Central in Mathematics for the Measurement of Intangible Factors, The Analytic Hierarchy/Network Process, 02,251-318.
محمدی، جمال، ضرابی، اصغر و احمدیان، مهدی، 1391، اولویتسنجی مکانی توسعه فضاهای سبز و پارکهای شهری با استفاده از روشAHP، (نمونه موردی: شهر میاندوآب)، فصلنامه علمی- پژوهشی نگرشهای نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره 2: 62- 41.
زبردست، اسفندیار، 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسلهمراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، مجله هنرهای زیبا، شماره 10: 22- 13.
مخدوم، مجید. 1388. مدلهایی که نباید مدلسازی کرد یا مدلهایی که همیشه پاسخ منطقی ندارند. مجله علوم محیطی، 6، (3): 192- 185.
پورعرب، حسن، ملکی، نعمت، پاک مهر، علی، پاکدست، بهجت، بلوریان، رضا، آیینی، محمد و محمدی، حشمت الله، 1394. استانشناسی همدان (کتابهای درسی)، انتشارات شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران، تهران.
درویش صفت، علی اصغر و تجویدی، مهدی، 1386، اطلس مناطق حفاظت شده ایران، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
قدسیپور، حسن. 1388. فرایند تحلیل سلسلهمراتبی. انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر. تهران.
خورشید دوست، علی محمد و عادلی، زهرا، 1388: استفاده از فرایند تحلیل سلسلهمراتبی برای یافتن مکان بهینهی دفن زباله (مطالعة موردی شهر بناب)، مجله محیطشناسی شماره 50: 32- 27.
