تحلیل آفرینش معماری مبتنی بر طبیعت برای تبیین ارتباط میان گیاه ریزوم و بازار تاریخی تبریز
محورهای موضوعی : معماری و شهرسازی
احد نژاد ابراهیمی
1
,
علی تخمچیان
2
1 - دکتری معماری، دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران
2 - کارشناس ارشد معماری اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران.
کلید واژه: طبیعت در بازار تبریز, زنده بازار, گیاه ریزوم, آفرینش مبتنی بر طبیعت,
چکیده مقاله :
هدف: بررسی متغیرهای مستخرج از طبیعت در رویکردهای بیونیک، بیومیمتیک، بیوفیلیک، ژنومیک، ارگانیک و غیره نشان می‌دهد که استفاده انتزاعی از طبیعت، توجه به مردمی‌بودن معماری، توجه به آسایش و آرامش، مشارکت در محیط‌زیست، احترام به طبیعت و همسو با نگرش‌های زیست‌محیطی، بهره‌جویی از معانی، قواعد و حتی فرآیند تولید موجود در طبیعت از مواردی بوده است که معماران ایرانی از آن در آفرینش معماری خود بهره گرفته اند و شناخت دقیق آنها می‌تواند حل مشکلات موجود معماری امروزی را به همراه داشته باشد. این موارد در معماری گذشته بر اساس فرهنگ و سنت‌های رایج بومی هر منطقه شکل گرفته بودند.روش تحقیق: از نظر هدف از پژوهش های توسعه ای می باشد که به روش توصیفی-تحلیلی پژوهش شده است و تحلیل های انجام یافته برای نتیجه گیری کیفی می باشد تا ارتباط بین بازارهای تاریخی ایران و بعنوان نمونه موردی بازار تاریخی تبریز و طبیعت بدست بیاید. تا به این سوال پاسخ داده شود: بر اساس مدل تحلیل زنده‌بازار، چه ارتباطی میان بازار تبریز و ارگانیسم گیاهی ریزوم‌ها وجود دارد؟یافته های تحقیق: بازارهای تاریخی در ایران به خصوص بازار تاریخی تبریز متناسب با طبیعت و نیاز شکل گرفته است و همواره توانسته است متناسب با نیاز خود را با محیط پیرامون تطبیق دهد از این جهت می‌توان آن را "زنده‌بازار" اطلاق کرد.نتایج تحقیق: آفرینش مبتنی بر طبیعت در 4 مؤلفه فرم، ساختار، معنا و طبیعت متجلی شده است و تحلیل مواردی همچون"ارتباط شبکه‌های ساختاری"، "سلسله مراتب اهمیتی و مرکزیتی-محوری"، "فرم و مسیر گسترش"، "فرم، قطر، ابعاد و رنگ"، "هویت‌بخشی و معنادهی"، "حضور، احترام و زندگی در طبیعت" در بازار تاریخی تبریز مشابهت این بازار با ساختار ارگانیسمی-گیاهی ریزوم‌ها را نشان می دهد.
چکیده انگلیسی:
منابع و مأخذ:
Gruber, P. and Imhof, B. 2017. “Patterns of Growth – Biomimetics and Architectural Design.” Buildings 7 (2): 32.
Xing, Y; Jones, P; Bosch, M; Donnison, I; Spear, M & Ormondroyd, G. 2017. “Exploring design principles of biological and living building envelopes: what can we learn from plant cell walls?” Intelligent Buildings International.
Beatley, Timothy. 2017. Handbook of Biophilic City Planning & Design. Island Press: USA.
Beatley, T. 2009. Biophilic Urbanism: Inviting Nature Back into our Communities and intoour Lives, William and Mary Environmental Law and Policy Review, 34: 209-238.
Agkathidis, A. 2017. Biomorphic Structures: Architecture Inspired by Nature. London: Laurence King Publishing.
Kellert S., and Calabrese, E. 2015. The Practice of Biophilic Design. www.biophilic-design.com.
Kellert, S; Heerwagen, J. & Mador, M., eds. 2008. Biophilic Design: the Theory, Science, and Practice of Bringing Buildings to Life. Hoboken, NJ: John Wiley.
Yurtkurana, S; Kırlı, G & Taneli, Y. 2013. “Learning from Nature: Biomimetic Design in Architectural Education”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, vol.89, 2013, pp.633 – 639, doi:10.1016/j.sbspro.2013.08.907).
Hernandez & Brebbia, C. A. 2012. Design and Nature VI: Comparing Design in Nature with Science and Engineering. WIT Press.
Nour ElDin, N.a; Abdou, A.b & ElGawad, I.c. 2016. Biomimetic Potentials for Building Envelope Adaptation in Egypt. Procedia Environmental Sciences 34 (2016): 375 – 386.
شرقی، علی و قنبران، عبدالحمید. آموزه‌هایی از طبیعت در طراحی معماری در سال 1391. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. شماره 3.
خاک‌زند، مهدی و احمدی، امیراحمد. نگاهی اجمالی به رویکرد میان طبیعت و معماری در سال 1386. باغ نظر دوره 4، شماره 8، بهمن 1386: 35-47.
Lawson, Brian. 2005. How Designers Think: The Design Process Demystified. Translated by Hamid Nadimi. Third Edition. Tehran: Shahid Beheshti University Press.
Broadbent, Geoffrey. 1973. Design in architecture: architecture and the human sciences. John Wiley & Sons: New York, USA.
Eliade, M. and Adams, Ch. 1987. The Encyclopedia of Religion. Macmillan, UK, Hobhouse, P., Hunningher, E., Harpur, J., 2004, “Gardens of Persia” Kales.
گلکار، کورش. "جعبه ابزار طراحی شهری - راهنمای تهیه چارچوب و طرح جامع سه بعدی طراحی شهری" در سال 1385. نشریه بن شماره 50-51: 28-33
برک‌پور، ناصر. دانشنامه مدیریت شهری در سال 1383. فصلنامه مدیریت شهری، شماره 17.
Zakharchuk, A. 2012. Bionics in architecture. Challenges of Modern Technology 3: 50-53.
Almusaed, A. 2011. Biophilic and bioclimatic architecture: Analytical therapy for the next generation of passive sustainable architecture. Sarasota, FL, USA: Springer London Dordrecht Heidelberg New York. https://doi.org/10.1007/978-1-84996-534-7
Vincent J.F.V. 2001. Stealing Ideas from Nature. In: Pellegrino S. (eds) Deployable Structures. International Centre for Mechanical Sciences (Courses and Lectures), vol 412. Springer, Vienna.
قارونی, فاطمه, عمرانی پور, علی, یزدی, محمد. طراحی معماری با رویکرد بیونیک، نمونه موردی طراحی پوسته های معماری با الهام از صدف آبالون. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 1392; 6(11): 127-140.
Benyus, Janine. 2002. Biomimicry: Innovation Inspired by Nature. New York: Perennial.
Lebedev, U. S. 1990. Architectural bionics. Moscow: Stroiizdat.
Wilson, E. O. 1984. Biophilia: The human bond with other species. Harvard University Press, 157. Retrieved from http://books.google.com/books?id=CrDqGKwMFAkC&pgis=1
Pedersen, Zari. 2007. BIOMIMETIC APPROACHES TO ARCHITECTURAL DESIGN FOR INCREASED. Auckland, New Zealand.
Ghiabaklou, Zahra. 2013. Biomimetic Auditorium Design Inspired by Seashells. Honar ha ye ziba 18(3): 17-24.
Cohen, Y. H., & Reich, Y. 2016. Biomimetic Design Method for Innovation and Sustainability. New York: Springer.
Snyder, James C. and Catanese, Anthony J. (Eds.). 1979. Introduction to architecture. Edited by James C.
Feuerstein, Günther. 2002. Biomorphic architecture: human and animal forms in architecture. Published Stuttgart; London: Axel Menges.
Lalvani, haresh. 2003. The organic approach to architecture, Wiley academy.
محمدزاده، مهدی و دیگران. تناسب، زیبایی و هندسه نهان در نقوش سفال نوع آقکند در سال 1393. فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، شماره اول، بهار 1393: 50-59.
Eves, Howard Whitley. 2004. An Introduction to the History of Mathematics. Translated by Mohammad Hadi Shafiha. Tehran: Elmi Farhangi Publishing Company.
Cruz, Cesar A. 2012. “ Wright's Organic Architecture: From ›Form Follows Function‹ to ›Form and Function are One‹ “, Wolkenkuckucksheim, Cloud-Cuckoo-Land, 2012; 32: 27-36
Berkebile, B., & McLennan, J. 2004. The living building: biomimicry in architecture, integrating technology with nature. BioInspire Magazine, 18.
رستگار، نوشین. بررسی نقش حیاط مرکزی درپایداری زیست محیطی خانه های سنتی اقلیم بیابانی. همایش ملی بوم های بیابانی، گردشگری و هنرهای محیطی، نجف آباد: ۱۳۹۰. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
Moughtin, Cliff & Shirley, Peter. 2007. Urban Design: Green Dimensions. Translated by Kaveh Mehrabani, Pardazsho Urban Planning Co.
ملت پرست، محمد. معماری پایدار در شهرهای کویری ایران در سال 1388. آرمانشهر، شماره 3 پاییز و زمستان 1388: 121-128.
عمید، حسن. فرهنگ عمید. تهران: انتشارات جاویدان. 1342.
معین، محمد. فرهنگ لغات معین. تهران: انتشارات سپهر تهران. 1371.
دهخدا. علی اکبر. لغت نامه‌ی دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسه‌ی دهخدا. 1342.
In Cambridge Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http:// dictionary.cambridge.org
In Longman Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http://www. ldoceonline.com
In Oxford Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http://www. oxforddictionaries.com
Felix Alluntis, O.F.M. 2005. “Vitalism” in the Encyclopedia of Philosophy. vol9, Donald M. Borchert, Editor in Chief, 2nd Ed.
Goudge, T. A. 2005. “Bergson, Henri” in the Encyclopedia of Philosophy. vol1, Donald M. Borchert, Editor in Chief, 2nd Ed.
Ruskin, J. 1906. The Seven Lamps of Architecture. George Allan, London.
Levi, primo. 1986. The Periodic Table. Schocken publisher.
Collins, peter. 1998. Changing Ideals in Modern Architecture 1750-1950. McGill- Queen’s University Press.
From a Manuscript in Winsor library, 15th century.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. روان‌شناسی رشد. تهران: انتشارات اطلاعات. 1373.
شایگان، داریوش.افسون زدگی جدید هویت چهل تکه و تفکر سیار. ترجمه فاطمه ولیانی. ترهان: نشر پژوهش فرزان. 1380
Deleuze, Gilles & Guattari, Félix. 1983. A Thousand Plateaus. University of Minnesota Press.
Morris, Christopher G. 1992. Academic Press Dictionary of Science and Technology. Academic Press.
گلابچی، محمود و زینالی فرید، آیدا. معماری آرکی تایپی، کهن الگویی، الگوهای پایدار بنیادین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 1391.
شفیعیان، داریانی و دیگران. مفهوم ماندگاری در معماری اسلامی و مقایسه‌ی آن با مفهوم پایداری در معماری معاصر در سال 1393. پژوهشهای معماری اسلامی، زمستان 1393، سال دوم - شماره 5 :35 - 53.
نقره‌کار، عبدالحمید. انسان، طبیعت، معماری. تهران: دانشگاه علم و صنعت. 1392.
وزارت مسکن و شهرسازی. بازار ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران. 1388.
پیرنیا، محمدکریم. درباره شهرسازی و معماری سنتی ایران در سال 1370. مجله آبادی، سال اول، شماه اول. تابستان 1370.
بیگلری، اسفندیار. بازارهای ایران. 1375.
فلامکی، منصور. سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی. 1384.
قبادیان، وحید. مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب. تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ سوم. 1383
رجبی، آزیتا. ریخت شناسی بازار، تهران: نشر آگه، چاپ اول.
Slater, Don & Tonkiss, Fran. 2011. Society of Bazaar. Translated by Hossein Ghazian, Tehran: Nei Publishing, Second Edition.
مرصومی، نفیسه و خانی، محمد باقر. تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن در سال 1390. پژوهشهای جغرافیای انسانی، بهار 1390، شماره 75: 133-152.
Nejad Ebrahimi, Ahad Nejad, Pour Rahimian, Farzad and Sahraei Loron, Mehrdad. 2013. “Impacts of Urban Passages on Formation of Iranian Bazaars: Case Study of the Historic Bazaar of Tabriz.” ArchNet-IJAR: International Journal of Architectural Research, vol. 7, issue 2 (2013): 61-75.
Chenaghlou, Mohammad Reza; Ebrahimi, Ahad NEJAD; Shahbazi, Yaser; Kheirollahi, Mohammad & Mohammadi, Amir Amjad. 2017. Structural Morphology of a Masonry Space Dome in Historical Tabriz Bazaar Complex. Proceedings of the IASS Annual Symposium 2017: “Interfaces: architectural engineering. Science” September 25 - 28th, 2017, Hamburg, Germany
خاماچی، بهروز. بازار تبریز در گذر زمان. انتشارات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن: تبریز. 1375.
مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی. گنجنامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: دفتر نهم بناهای بازار، بخش اول. تهران: انتشارات روزنه. 1383.
اسمعیلی سنگری، حسین و عمرانی، بهروز. تاریخ و معماری بازار تبریز. تبریز: انتشارات ستوده، چاپ اول. 1387.
Ziyari, Keramatollah; Zarghamfard, Moslem and Khademi, Amir Hossein. 2005. Urban Planning via the Biophilic Approach (The Nature-oriented City). Tehran: Arad Book.
“Rhizome.” The Gale Encyclopedia of Science. Retrieved January 04, 2018 from Encyclopedia.com: http://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/rhizome
Gruber, P. and Imhof, B. 2017. “Patterns of Growth – Biomimetics and Architectural Design.” Buildings 7 (2): 32.
Xing, Y; Jones, P; Bosch, M; Donnison, I; Spear, M & Ormondroyd, G. 2017. “Exploring design principles of biological and living building envelopes: what can we learn from plant cell walls?” Intelligent Buildings International.
Beatley, Timothy. 2017. Handbook of Biophilic City Planning & Design. Island Press: USA.
Beatley, T. 2009. Biophilic Urbanism: Inviting Nature Back into our Communities and intoour Lives, William and Mary Environmental Law and Policy Review, 34: 209-238.
Agkathidis, A. 2017. Biomorphic Structures: Architecture Inspired by Nature. London: Laurence King Publishing.
Kellert S., and Calabrese, E. 2015. The Practice of Biophilic Design. www.biophilic-design.com.
Kellert, S; Heerwagen, J. & Mador, M., eds. 2008. Biophilic Design: the Theory, Science, and Practice of Bringing Buildings to Life. Hoboken, NJ: John Wiley.
Yurtkurana, S; Kırlı, G & Taneli, Y. 2013. “Learning from Nature: Biomimetic Design in Architectural Education”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, vol.89, 2013, pp.633 – 639, doi:10.1016/j.sbspro.2013.08.907).
Hernandez & Brebbia, C. A. 2012. Design and Nature VI: Comparing Design in Nature with Science and Engineering. WIT Press.
Nour ElDin, N.a; Abdou, A.b & ElGawad, I.c. 2016. Biomimetic Potentials for Building Envelope Adaptation in Egypt. Procedia Environmental Sciences 34 (2016): 375 – 386.
شرقی، علی و قنبران، عبدالحمید. آموزه‌هایی از طبیعت در طراحی معماری در سال 1391. علوم و تکنولوژی محیط‌زیست. شماره 3.
خاک‌زند، مهدی و احمدی، امیراحمد. نگاهی اجمالی به رویکرد میان طبیعت و معماری در سال 1386. باغ نظر دوره 4، شماره 8، بهمن 1386: 35-47.
Lawson, Brian. 2005. How Designers Think: The Design Process Demystified. Translated by Hamid Nadimi. Third Edition. Tehran: Shahid Beheshti University Press.
Broadbent, Geoffrey. 1973. Design in architecture: architecture and the human sciences. John Wiley & Sons: New York, USA.
Eliade, M. and Adams, Ch. 1987. The Encyclopedia of Religion. Macmillan, UK, Hobhouse, P., Hunningher, E., Harpur, J., 2004, “Gardens of Persia” Kales.
گلکار، کورش. "جعبه ابزار طراحی شهری - راهنمای تهیه چارچوب و طرح جامع سه بعدی طراحی شهری" در سال 1385. نشریه بن شماره 50-51: 28-33
برک‌پور، ناصر. دانشنامه مدیریت شهری در سال 1383. فصلنامه مدیریت شهری، شماره 17.
Zakharchuk, A. 2012. Bionics in architecture. Challenges of Modern Technology 3: 50-53.
Almusaed, A. 2011. Biophilic and bioclimatic architecture: Analytical therapy for the next generation of passive sustainable architecture. Sarasota, FL, USA: Springer London Dordrecht Heidelberg New York. https://doi.org/10.1007/978-1-84996-534-7
Vincent J.F.V. 2001. Stealing Ideas from Nature. In: Pellegrino S. (eds) Deployable Structures. International Centre for Mechanical Sciences (Courses and Lectures), vol 412. Springer, Vienna.
قارونی, فاطمه, عمرانی پور, علی, یزدی, محمد. طراحی معماری با رویکرد بیونیک، نمونه موردی طراحی پوسته های معماری با الهام از صدف آبالون. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 1392; 6(11): 127-140.
Benyus, Janine. 2002. Biomimicry: Innovation Inspired by Nature. New York: Perennial.
Lebedev, U. S. 1990. Architectural bionics. Moscow: Stroiizdat.
Wilson, E. O. 1984. Biophilia: The human bond with other species. Harvard University Press, 157. Retrieved from http://books.google.com/books?id=CrDqGKwMFAkC&pgis=1
Pedersen, Zari. 2007. BIOMIMETIC APPROACHES TO ARCHITECTURAL DESIGN FOR INCREASED. Auckland, New Zealand.
Ghiabaklou, Zahra. 2013. Biomimetic Auditorium Design Inspired by Seashells. Honar ha ye ziba 18(3): 17-24.
Cohen, Y. H., & Reich, Y. 2016. Biomimetic Design Method for Innovation and Sustainability. New York: Springer.
Snyder, James C. and Catanese, Anthony J. (Eds.). 1979. Introduction to architecture. Edited by James C.
Feuerstein, Günther. 2002. Biomorphic architecture: human and animal forms in architecture. Published Stuttgart; London: Axel Menges.
Lalvani, haresh. 2003. The organic approach to architecture, Wiley academy.
محمدزاده، مهدی و دیگران. تناسب، زیبایی و هندسه نهان در نقوش سفال نوع آقکند در سال 1393. فصلنامه علمی نگارینه هنر اسلامی، شماره اول، بهار 1393: 50-59.
Eves, Howard Whitley. 2004. An Introduction to the History of Mathematics. Translated by Mohammad Hadi Shafiha. Tehran: Elmi Farhangi Publishing Company.
Cruz, Cesar A. 2012. “ Wright's Organic Architecture: From ›Form Follows Function‹ to ›Form and Function are One‹ “, Wolkenkuckucksheim, Cloud-Cuckoo-Land, 2012; 32: 27-36
Berkebile, B., & McLennan, J. 2004. The living building: biomimicry in architecture, integrating technology with nature. BioInspire Magazine, 18.
رستگار، نوشین. بررسی نقش حیاط مرکزی درپایداری زیست محیطی خانه های سنتی اقلیم بیابانی. همایش ملی بوم های بیابانی، گردشگری و هنرهای محیطی، نجف آباد: ۱۳۹۰. دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.
Moughtin, Cliff & Shirley, Peter. 2007. Urban Design: Green Dimensions. Translated by Kaveh Mehrabani, Pardazsho Urban Planning Co.
ملت پرست، محمد. معماری پایدار در شهرهای کویری ایران در سال 1388. آرمانشهر، شماره 3 پاییز و زمستان 1388: 121-128.
عمید، حسن. فرهنگ عمید. تهران: انتشارات جاویدان. 1342.
معین، محمد. فرهنگ لغات معین. تهران: انتشارات سپهر تهران. 1371.
دهخدا. علی اکبر. لغت نامه‌ی دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، مؤسسه‌ی دهخدا. 1342.
In Cambridge Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http:// dictionary.cambridge.org
In Longman Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http://www. ldoceonline.com
In Oxford Dictionary Online, Retrieved Jan 17, 2018, from http://www. oxforddictionaries.com
Felix Alluntis, O.F.M. 2005. “Vitalism” in the Encyclopedia of Philosophy. vol9, Donald M. Borchert, Editor in Chief, 2nd Ed.
Goudge, T. A. 2005. “Bergson, Henri” in the Encyclopedia of Philosophy. vol1, Donald M. Borchert, Editor in Chief, 2nd Ed.
Ruskin, J. 1906. The Seven Lamps of Architecture. George Allan, London.
Levi, primo. 1986. The Periodic Table. Schocken publisher.
Collins, peter. 1998. Changing Ideals in Modern Architecture 1750-1950. McGill- Queen’s University Press.
From a Manuscript in Winsor library, 15th century.
شعاری‌نژاد، علی‌اکبر. روان‌شناسی رشد. تهران: انتشارات اطلاعات. 1373.
شایگان، داریوش.افسون زدگی جدید هویت چهل تکه و تفکر سیار. ترجمه فاطمه ولیانی. ترهان: نشر پژوهش فرزان. 1380
Deleuze, Gilles & Guattari, Félix. 1983. A Thousand Plateaus. University of Minnesota Press.
Morris, Christopher G. 1992. Academic Press Dictionary of Science and Technology. Academic Press.
گلابچی، محمود و زینالی فرید، آیدا. معماری آرکی تایپی، کهن الگویی، الگوهای پایدار بنیادین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. 1391.
شفیعیان، داریانی و دیگران. مفهوم ماندگاری در معماری اسلامی و مقایسه‌ی آن با مفهوم پایداری در معماری معاصر در سال 1393. پژوهشهای معماری اسلامی، زمستان 1393، سال دوم - شماره 5 :35 - 53.
نقره‌کار، عبدالحمید. انسان، طبیعت، معماری. تهران: دانشگاه علم و صنعت. 1392.
وزارت مسکن و شهرسازی. بازار ایران. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد تهران. 1388.
پیرنیا، محمدکریم. درباره شهرسازی و معماری سنتی ایران در سال 1370. مجله آبادی، سال اول، شماه اول. تابستان 1370.
بیگلری، اسفندیار. بازارهای ایران. 1375.
فلامکی، منصور. سیری در تجارب مرمت شهری از ونیز تا شیراز. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی. 1384.
قبادیان، وحید. مبانی و مفاهیم در معماری معاصر غرب. تهران: انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ سوم. 1383
رجبی، آزیتا. ریخت شناسی بازار، تهران: نشر آگه، چاپ اول.
Slater, Don & Tonkiss, Fran. 2011. Society of Bazaar. Translated by Hossein Ghazian, Tehran: Nei Publishing, Second Edition.
مرصومی، نفیسه و خانی، محمد باقر. تحلیل کارکردهای اقتصادی بازار تبریز و حوزه نفوذ آن در سال 1390. پژوهشهای جغرافیای انسانی، بهار 1390، شماره 75: 133-152.
Nejad Ebrahimi, Ahad Nejad, Pour Rahimian, Farzad and Sahraei Loron, Mehrdad. 2013. “Impacts of Urban Passages on Formation of Iranian Bazaars: Case Study of the Historic Bazaar of Tabriz.” ArchNet-IJAR: International Journal of Architectural Research, vol. 7, issue 2 (2013): 61-75.
Chenaghlou, Mohammad Reza; Ebrahimi, Ahad NEJAD; Shahbazi, Yaser; Kheirollahi, Mohammad & Mohammadi, Amir Amjad. 2017. Structural Morphology of a Masonry Space Dome in Historical Tabriz Bazaar Complex. Proceedings of the IASS Annual Symposium 2017: “Interfaces: architectural engineering. Science” September 25 - 28th, 2017, Hamburg, Germany
خاماچی، بهروز. بازار تبریز در گذر زمان. انتشارات اتاق بازرگانی و صنایع و معادن: تبریز. 1375.
مرکز اسناد و تحقیقات دانشکده معماری و شهرسازی. گنجنامه، فرهنگ آثار معماری اسلامی ایران: دفتر نهم بناهای بازار، بخش اول. تهران: انتشارات روزنه. 1383.
اسمعیلی سنگری، حسین و عمرانی، بهروز. تاریخ و معماری بازار تبریز. تبریز: انتشارات ستوده، چاپ اول. 1387.
Ziyari, Keramatollah; Zarghamfard, Moslem and Khademi, Amir Hossein. 2005. Urban Planning via the Biophilic Approach (The Nature-oriented City). Tehran: Arad Book.
“Rhizome.” The Gale Encyclopedia of Science. Retrieved January 04, 2018 from Encyclopedia.com: http://www.encyclopedia.com/science/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/rhizome
_||_