سطح بندی شهرستان های استان آذربایجان شرقی از لحاظ شاخص های توسعه فرهنگی

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

میرنجف موسوی ¹ , ابراهیم معمری ² , مهدی خداداد ³

1 - دانشیارگروه جغرافیا، دانشگاه ارومیه
2 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گرگان
3 - دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه گلستان، گرگان

تاریخ دریافت : 1396/05/10 تاریخ پذیرش : 1396/11/15 تاریخ انتشار : 1397/02/01

کلید واژه: توسعه‌یافتگی, استان آذربایجان شرقی, توسعه‌ فرهنگی, TOPSIS و SAW,

چکیده مقاله :

بکارگیری روش‌هاى علمی به‌منظور بررسی و سطح-بندی مناطق از حیث توسعه‌یافتگى در جنبه‌هاى فرهنگی، منجر به شناخت میزان نابرابری‌‌ها گردیده است و معیاری برای تلاش در حوزه کاهش و رفع نابرابری‌هاى موجود میان آنها محسوب می‌شود. به همین دلیل در این پژوهش سعی شده به بررسی تفاوت‌ها و نابرابری‌ها بین شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی از نظر وضعیت و سطوح برخورداری از شاخص‌های فرهنگی پرداخته شود، تا در قالب برنامه‌ریزی توسعه‌ی ناحیه‌ای و از طریق تعیین درجه‌ی توسعه‌نیافتگی، تصویر روشن و شفافی از امکانات و خدمات فرهنگی در این استان ارائه گردد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی‌- تحلیلی و کمی بوده، جامعة‌آماری شامل کلیه شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی می‌باشد. آمار واطلاعات لازم از آمارنامه‌های سازمان برنامه و بودجه استانداری آذربایجان‌شرقی تهیه و با استفاده از داده‌های 10 شاخص فرهنگی سال 1394، انجام گرفته است. جهت بدست آوردن ضریب اهمیت شاخص‌ها از روش آنتروپی‌شانون و برای تجزیه و تحلیل، از مدل-های تصمیم‌گیری چند‌معیاره TOPSIS و SAW استفاده شده است. شاخص‌های بکار رفته در این پژوهش عبارتند از؛ X1 تعداد اعضای کانون پرورش فکری کودکان، X2 تعداد سینما، X3 تعداد کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، X4 تعداد کتابخانه‌های عمومی، X5 تعداد چاپخانه، X6 سالن نمایش، X7 تعداد تماشاگران، X8 تعداد صندلی سینما‌ها، X9 تعداد سالن نمایش سینما، X10 تعداد اعضای کتابخانه‌های‌عمومی. نتایج حاصل بیانگر عدم تعادل در توزیع شاخص‌های فرهنگی در سطح استان می‌باشد. لذا انتظار می‌رود با توجه خاص مسئولین‌فرهنگی استان، سیاستگزاری‌های مؤثرتر، هماهنگی بیشتر بین ارگان‌های فرهنگی و اقدامات مناسب جهت بهبود وضعیت‌فرهنگی استان آذربایجان ‌شرقی تحقق پیدا کند.

چکیده انگلیسی:

The use of scientific methods for studying and leveling the regions in terms of developing cultural aspects has led to the recognition of the level of inequalities and is a criterion for trying to reduce and eliminate existing inequalities among them. Therefore, in this research, we tried to study the differences and inequalities between the cities of East Azarbaijan province in terms of the status and levels of cultural indicators. To provide a clear and transparent picture of cultural facilities and services in the form of regional development planning and the determination of the degree of inadequacy. The present study is descriptive-analytical and quantitative. Statistical population includes all the cities of East Azarbaijan province. The statistics and information required from the statistics of the planning and budget organization of the East Azarbaijan governorate have been prepared using data from 10 cultural indicators of 1394. The Shannon entropy method was used to obtain the coefficient of importance of the indices and for analysis, multi-criteria decision making models TOPSIS and SAW were used. The indicators used in this study are: X1 Number of members of the Children's Intellectual Development Center, X2 Number of cinemas, X3 Number of centers for intellectual development of children and adolescents, X4 Number of public libraries, X5 Number of printers, X6 Showroom, X7 Number of spectators , X8 Number of seats for cinemas, X9 Number of cinema halls, X10 Number of members of public libraries. The results indicate an imbalance in the distribution of cultural indicators.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم­زاده، ع، رئیس­پور، ک. 1390. بررسی روند تغییرات درجه توسعه­یافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره­گیری از تاکسونومی عددی طی دهه­های 1385 و 1375، جغرافیا و توسعه، شماره 24، ­صص 76-51


2. ازکیا، م، غفاری، غ. 1384. جامعه­شناسی توسعه، انتشارات کیهان، چاپ پنجم، تهران.


3. استیونسون، د. 1388. شهرهای و فرهنگ­های شهری، ترجمه­ی؛ ­پناهی، ر، پوراحمد، ا، انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری، تهران.


4. حکمت­نیا،ح، طاوسیان، ع، الله­وردی، م.ع، رضایی، ح. 1394. تحلیل­فضایی توسعه­یافتگی فرهنگی شهرستان­های استان یزد، فصلنامه برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره سه، پاییز، صص 128-100


5. رهنمایی، م. ت؛ منوچهری­میاندوآب، ا، فرجی­ملائی، ا. 1390. تحلیل کیفیت زندگی شهری در بافت فرسوده شهری میاندوآب، مدیریت شهری، شماره 28،  صص223 - 240


6. سازمان برنامه و بودجه آذربایجان شرقی، نماگرهای آماری استان آذربایجان شرقی، 1394.


7. سرخ­کمال، ک، بیرانوند­زاده، م، زنجیر­چی، س. م. 1390. سطح­بندی شهرستان­های استان خراسان­رضوی از لحاظ مؤلفه­های توسعه یافتگی فرهنگی، مجله برنامه­ریزی فضایی، سال اول، شماره دوم، 95-108


8. شیخ­بگلو، ر، تقوایی، م، وارثی، ح.ر. 1391. تحلیل­فضایی محرومیت و نابرابری­های توسعه در شهرستانهای ایران، فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، سال 12، شماره 46، صص 184-214


9. صالحی­امیری، س. ر. 1386. مفاهیم و نظریه­های فرهنگی، انتشارات ققنوس، تهران.


10. صالحی­میلانی، س، محمدی، م. 1389. اهداف و شاخص­های تحقق پایداری فرهنگی، دو فصلنامه­ی دانشگاه هنر (نامه­ی معماری و شهرسازی)، شماره­ی پنجم، صص98-81.


11. صفایی‌پور، م، شنبه­پور مادوان، ف. 1395. سطح­بندی شهرستانهای استان خوزستان بر اساس شاخص­های توسعه­فرهنگی با استفاده از روش تحلیل روابط خاکستری، مجله مطالعات توسعه­اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره سوم، تابستان.


12. عربشاهی­کریزی، ا. 1394. بررسی و رتبه­بندی شهرستانهای استان هرمزگان براساس شاخص­های فرهنگی با استفاده از روش تصمیم­گیری چند­شاخصه، پژوهشنامه فرهنگی هرمزگان، دو فصلنامه علمی ترویجی، سال پنجم، شماره 10، پاییز و زمستان، صص 17-1


13. فاضل­نیا، غ. 1389. ارزیابی برنامه­های توسعه­فرهنگی در مناطق روستایی بخش­مرکزی شهرستان­رستم، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره سه.


14. کلانتری، خ. 1391. مدل­های کمی در برنامه­ریزی شهری-­منطقه­ای، انتشارات فرهنگ صبا، تهران.


15. محبوب، س، قشقایی، ع. 1388. رتبه­بندی کتابخانه­های عمومی جهان مبتنی بر عملکرد کمی با استفاده از رویکرد MADMT ، پیام کتابخانه­ای، صص 32-48


16. مشکینی، ا، قاسمی، ا. 1391. سطح­بندی شهرستان­های استان زنجان بر اساس شاخص­های توسعه فرهنگی با استفاده از مدل TOPSIS، فصلنمه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال دوم، شماره 7، صص 11-1


17. مصلی­نژاد، غ.1384. دولت و توسعه اقتصادی در ایران، چاپ اول، انتشارات قومس،تهران.


18. منتظرالحجه، م، شریف­نژاد، م، امیدی، ا. 1393. ارزیابی میزان توسعه­یافتگی فرهنگی شهرستانهای استان یزد از سال 1381 تا 1390، فصلنامه­ی مطالعات توسعه­ی اجتماعی- فرهنگی، دوره­ی سوم، شماره­ی دو، پاییز، صص 183-167


19. موحد، ع، فیروزی، م،ع، روزبه، ح. 1390. تحلیل درجه توسعه­یافتگی شهرستان‌های استان­خوزستان با استفاده از روش تحلیل عاملی و تحلیل خوشه‌ای، پژوهش و برنامه­ریزی شهری، تابستان 1390، سال دوم، شماره پنجم، صص 43-56


20. مؤمنی، م، صابر، ا. 1391. تعیین توسعه­یافتگی شهر نائین در استان­اصفهان، مجله جغرافیا و برنامه‎ریزی محیطی، سال بیست و سوم، شماره یک، اصفهان، صص200-185


21. نظم­فر، ح، یزدانی، م،ح، علی­بخشی، آ. 1392. سنجش درجه توسعه­یافتگی شهرستانهای استان خوزستان از لحاظ شاخص فرهنگی، اولین همایش­ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، انجمن محیط زیست کومش, دانشگاه صنعت هوایی، تهران.


22. وحید، م. 1386. بحثی در سیاست­گذاری فرهنگی، فصلنامه­سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 37، شماره سوم.


23. ویسیان، م، حسینی، م، ربانی، ط، موحد، ع. 1395. سنجش نابرابری فضایی شاخص­های فرهنگی بین شهرستانی با استفاده از مدل ویکور (مطالعه­موردی: شهرستان­های کرمانشاه)، نشریه مطالعات نواحی شهری، سال سوم، شماره هفت، تابستان.


24. Bagstad Kenneth J, Shammin Md Rumi, Can the Genuine Progress Indicator better inform sustainable regional progress? A case study for Northeast Ohio, Ecological Indicators 18, 2012: 330–341.


25. James, Al and et al., The Rise of Cultural Economic Geography in Critical Concepts in Economic Geography: Volume IV, Cultural Economy (eds), London: Routledge.2006.


26. Kankala, Erja., culture in development cooperatin, Publications of the Ministry on Education and Culture, Helsinki.2011.


27. Krugman P., the role of geography in development, International Regional Science Review, No. 22 (2), 1999: 142–161.


28. Li Y. and Wei Y. H. D., The spatialtemporal hierarchy of regional inequality of China, Applied Geography, Volume 30, Issue 3, 2010: 303-316.


29. Martic´, M. and Savic´, G., An application of DEA for comparative analysis and ranking of regions in Serbia with regards to social-economic development, European Journal of Operational Research, No. 132, 2001: 343-356.


30. Shen,G., Huang, X., Advanced Research on Computer Science and Information Engineering, Wuhan, China.2011.  

World Conference on Cultural Policies., Mexico City Declaration on Culture policy: Mexico city.1982.