ارزیابی میزان تاثیر معیارهای اقلیم و آب در شدت بیابانزایی منطقه ابوغویر دهلران با استفاده از مدل IMDPA
محورهای موضوعی : GISزاهده حیدری زادی 1 , حاجی کریمی 2 , سید عبدالحسین آرامی 3 , فرزاد آزادنیا 4
1 - کارشناسی ارشد، بیابان زدایی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
2 - دانشیار، گروه منابع طبیعی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران
3 - دانشجوی دکترای، بیابان‌زدایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
4 - کارشناسی ارشد، بیابان‌زدایی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
کلید واژه: اقلیم, خشکی, شدت بیابانزایی, معیار, دشت ابوغویر,
چکیده مقاله :
بیابانزایی، حاصل فشار بی‌رویه و بهره‌برداری‌های نادرست انسان بر سامانه‌های محیطی بیابانی است. ارزیابی و تعیین شدت و وضعیت بیابانزایی، نقش مهمی در تدوین برنامه مدیریتی و احیایی مناطق تخریب یافته دارد. از این-رو هدف از پژوهش حاضر ارزیابی شدت بیابانزایی در دشت ابوغویر استان ایلام با استفاده از دو معیار اقلیم و آب و 7 شاخص مدل IMDPA و تعیین مهمترین عوامل موثر بر بیابانزایی منطقه صورت گرفته است. برای این منظور از شاخصهای مختلف دو معیار استفاده شد و برای هر شاخص با توجه به وزن دهی انجام شده، یک نقشه تهیه گردید، به طوری که از میانگین هندسی شاخصهای هر معیار، نقشه کیفی معیار مورد نظر به دست آمد. سپس با تلفیق و تعیین میانگین هندسی لایه‌های حاصل از معیارها و با طبقه‌بندی نقشه به دست آمده، نقشه وضعیت فعلی بیابانزایی منطقه حاصل گردید. نتایج بدست آمده نشان داد منطقه در کلاس متوسط بیابانزایی با میانگین ارزش کمی 78/1 قرار دارد. بررسی‌های صوت گرفته بر روی شاخصهای مورد ارزیابی نیز حاکی از آن بود که شاخص مقدار بارش سالانه در معیار اقلیم با متوسط ارزش کمی 24/2 و شاخص هدایت الکتریکی آب زیرزمینی با متوسط ارزش کمی 04/3 موثرترین شاخص‌ها در بیابانزایی منطقه می‌باشند.
Desertification is a global phenomenon that is the outcome of natural factors and improper human exploits. Therefore, classification and generation of desertification intensity map, as an efficient tool, plays a significant role in evaluation of the environmental capabilities, prevention of desertification, and restoration and rehabilitation of degraded areas. The present study aims to evaluate the desertification hazard and determine the effective criteria affecting desertification in Abu-Ghuyer Plain in Ilam Province, using the IMDPA model. To this end, different indices of climate and water criteria were used and a map was generated for each index according to assigned weights, such that the qualitative map of the desired criteria were obtained using the geometric mean of indicators. Then, through integration and determining the geometric mean of layers obtained from criteria and finally classification of the obtained maps, map of the current status of desertification in the studied area was prepared. The obtained results indicated. Also, among the evaluated indices, amount of annual rainfall in climate criterion and the electrical conductivity in water criterion had the highest impact, with weighted averages of 2.24 and 3.04, respectively. Also, the quantitative value of severity of desertification was calculated to be 1.78 for the entire area, which was in the medium class.
1- احمدی، ح. و همکاران. (1383)، گزارش نهایی تدوین شرح خدمات و متدولوژی تعیین معیارها و شاخصهای بیابانزایی در ایران، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
2- راهداری، غ، خسروی, ح، فخیره، ا، شهریاری ع، راهدارای، م. (1393)، پایش روند بیابانزایی با تجزیه و تحلیل اطلاعات کمی و کیفی معیارهای آب و اقلیم (بیابانهای ساحلی جنوب شرق ایران)، نشریه مدیریت بیابان، شماره 4، 30-17.
3- ممبنی، م، کرمشاهی، ع، گرایی، پ، آزادنیا، ف، خسروی، ح. (1394)، ارزیابی وضعیت بالفعل بیابانزایی، با تاکید بر معیار آب، اقلیم و خاک با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردی: دشت عباس)، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال 19، شماره 72. 359-349.
4- ولی، ع، موسوی، س، احمدی، س.م، (1394). ارزیابی شدت بیابانزایی حوضه مسجد سلیمان با استفاده از مدل IMDPA، مهندسی اکوسیستم بیابان، سال4، شماره 9. 56-43.
5- جعفری‌زاده، م. (1389). ارزیابی شدت بیابانزایی با استفاده از مدل IMDPA. پایان‌نامه کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.181ص.
6- اختصاصی، م. سپهر، ع، (1390)، روش‌ها و مدل‌های ارزیابی و تهیه نقشۀ بیابانزایی. انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول. 286 ص.
7- دولتشاهی، ر. (1386). تهیه نقشه شدت بیابانزایی بر اساس مدل IMDPA با تاکید بر سه معیار آب، خاک و پوشش گیاهی (مطالعه موردی: جنوب گرمسار). پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه تهران. 187 ص.
8- عبدی، ژ. (1386). بررسی و تهیه نقشه شدت بیابانزایی بر اساس مدل IMDPA با تکیه بر دو معیار آب و خاک در منطقه ابوزید آباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران. 124 ص.
9- Goudie, A.S. (2011). Desertification. Encyclopedia of Environmental Hhealth: 30-35.
10- Kosmas,C. ;Kirkby,M and Geeson,N.(1999), The Medalus project Mediterranean desertification and land use. Manual on key indicators of desertification and mapping Enironmentally sensitive areas to desertification. Science, Research and Development. EUR 18882
11- Khosravi.H,. Zehtabian. Gh, Ahmadi. H., Azarnivand. H , (2011). Determination of Desertification Severity in Kashan Region Using IMDPA Model, 6TH International GIAN Symposium-cum- workshop protection and utilizatiom, university of Tehran.
Mohamed., Elsayed Said. 2013. Spatial assessment of desertification in north Sinai using modified MEDALUs model. Arab J GeoSci. No6. Page: 4647-4659
_||_