تحلیل ساختاری شکوفایی شهری با رویکرد آینده نگاری (مطالعۀ موردی: کلانشهر اهواز)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
محمدعلی فیروزی
1
(استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران)
فرشته شنبه پور
2
(دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه شهید چمران، اهواز، اهواز، ایران)
کلید واژه: کلانشهر اهواز, تحلیل ساختاری, آینده نگاری, میک مک, شکوفایی شهری,
چکیده مقاله :
شکوفایی شهری مفهومی است در ارتباط با توسعه ی متعادل و هماهنگ در محیط که با عدالت مطرح می باشد و به عنوان نوعی ساخت و ساز اجتماعی به فعالیت های انسانی کالبد می بخشد. امروزه نگاه متفاوت به آینده باعث شده که انسان به دنبال یافتن آینده نباشد، بلکه با بهره گیری از ابزارهای گوناگون آیندۀ مطلوب خود را بسازد. از طرفی چالش های زندگی نوین شهری و مشکلات محیطی و اجتماعی موجب روی آوردن به رویکرد آینده پژوهی در برنامه ریزی شهری و بهره گیری از ابزارهای گوناگون برای ساختن آینده مطلوب شده است. پژوهش حاضر با بهره گیری از تکنیک تحلیل اثرات متقاطع که یکی از روش های متداول در آینده نگاری است و با استفاده از نرم افزار میک مک به تحلیل مؤلفه های شکوفایی شهری در کلان شهر اهواز پرداخته است. در ادامه با استفاده از روش دلفی 30 مؤلفه در پنج حوزه (بهره وری، زیرساخت ها، کیفیت زندگی، برابری و مشارکت اجتماعی و پایداری محیط زیست) به عنوان شاخص های شکوفایی شهری استخراج شد. نتایج حاکی از این است که در صفحه پراکندگی پنج دسته (عوامل تأثیرگذار، عوامل دووجهی، عوامل تنظیمی، عوامل تأثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند. در نهایت از میان 30 عامل یاد شده، پس از بررسی میزان تأثیرگذاری این عوامل بر یکدیگر و بر وضعیت آینده کلان شهر اهواز با روش های مستقیم و غیرمستقیم، 7 عامل کلیدی (میزان سواد، خانوارهای زاغه نشین، آلودگی هوا، نرخ بیکاری، مراکز فرهنگی، امید به زندگی در بدو تولد و نرخ فقر) که بیشترین نقش را در وضعیت آینده شکوفایی شهری اهواز دارند، انتخاب شدند. در ادامه نتایج نشان می دهد که هیچکدام از مؤلفه های شکوفایی شهری در اهواز از نگاه کارشناسان، به عنوان عامل هدف قابل تعریف نمی باشد و این مسئله نشان از چندجانبه بودن مسئله شکوفایی کلان شهر اهواز است.
Urban prosperity is a concept related to balanced development and harmonized in the environment is committed to justice and embodies human activity as a kind of social construction. Nowadays a different view of the future has caused man not to seek the future, but to build his desired future by using various tools. On the other hand, the challenge of new urban life, environmental and social problems lead to future research approach in urban planning and using various devices to build a favorable future. The present study uses the technique of cross-impact analysis, which is one of the common methods in futurism by using MicMac software, which it has analyzed the components of urban prosperity in Ahvaz metropolis. In the following using the Delphi method which 30 components in five areas such as (productivity, infrastructure, quality of life, equality and social participation, and environmental sustainability) extracted as indicators of urban prosperity. The results indicate that there are five categories in the scattering pages like (influencing factors, bilateral factors, regulatory factors, influential factors and independent factors) are identifiable. Finally among the 30 mentioned factors after examining the effectiveness of these factors on each other and on the future situation of the metropolis of Ahvaz by direct and indirect methods, 7 key factors in (literacy rate, slum families, air pollution, unemployment rate, cultural centers, life expectancy at birth and poverty rates) have been selected to play the crucial role in the future situation of urban prosperity in Ahvaz. The results show that none of the components of urban prosperity in Ahvaz can be defined by experts as a target factor. This issue indicates the multifaceted issue of prosperity of Ahvaz metropolis.
احدنژاد، محسن، حاضری، صفیه، مشکینی، ابوالفضل و عیسی پیری (1397): «شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر شکوفایی شهری با رویکرد آیندهنگاری، مطالعه موردی: کلانشهر تبریز»، نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری، سال 9، شماره پیاپی 32، بهار 1397.
تقوایی، مسعود و حسین حسینیخواه (1396): «برنامهریزی توسعه صنعت گردشگری مبتنی بر روش آیندهپژوهی و سناریونویسی، مطالعه موردی: شهر یاسوج»، مجله برنامهریزی و توسعه گردشگری، سال ششم، شماره 33، زمستان 1396
جوکار، سجاد (1394): «بررسی الگوهای مراکز خرید و مجتمعهای تجاری در شهر اهواز»، پایاننامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سعید امانپور، دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
خیرگو، منصور و زینب شکری (1390): «توسعۀ فرآیند سیاستگذاری با استفاده از راهبرد آیندهنگاری»، مدیریت نظامی، دوره 11، شماره 42، تابستان 1390.
دانشپور، حمیدرضا، سعیدیرضوانی، نوید و محمدرضا بذرگر (1397): «ارزیابی مناطق یازدهگانه شهر شیراز به لحاظ شاخص شکوفایی شهری با استفاده از مدل FAHP، نشریه پژوهش و برنامهریزی شهری، سال 9، شماره پیاپی 33، تابستان 1397.
زالی، نادر (1388): «آیندهنگاری توسعه منطقهای با رویکرد برنامهریزی سناریو مبنا نمونه موردی: استان آذربایجان شرقی»، استاد راهنما: محمدرضا پورمحمدی، رساله دکتری رشته جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه تبریز.
زالی، نادر و فروغ عطریان (1395): «تدوین سناریوهای توسعۀ گردشگری منطقهای بر اساس اصول آیندهپژوهی مورد مطالعه: استان همدان»، مجله آمایش سرزمین، دوره هشتم، شماره اول، بهار و تابستان 1395.
سلیمانیراد، اسماعیل (1393): «طبقهبندی پویش زمین شهری مبتنی بر هوش مصنوعی با استفاده از تصاویر سنجش از دور (مطالعة موردی: محلّة کیانپارس اهواز)»، پایاننامة کارشناسی ارشد، استاد راهنما: سعید ملکی، دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
محتشمی، نگار، مهدوینژاد، محمدجواد و محمدرضا بمانیان (1395): «بسترها و چالشهای اعمال سیاست رشد هوشمند شهری، نمونه موردی: خرمآباد لرستان»، فصلنامه جغرافیا و برنامهریزی شهری چشمانداز زاگرس، ساال ششم، شماره 19.
ملکزاده، ندا، بزاززاده، مهدی و مجتبی رفیعیان (1395): «شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی موثر بر توسعه شهری با رویکرد آیندهنگاری (مطالعه موردی: کلان شهر کرج)»، جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم.
ملکی، سعید و مسعود مدانلو جویباری (1395): «شکوفایی شهری»، انتشارات جهاد دانشگاهی.
یارزاده، سجادمحمد و بهنوش شمسالهی (1397): «نقش فضاهای عمومی در تحقق شکوفایی شهری و توسعه پایدار»، اقتصاد و مدیریت شهری، دوره 6، شماره 23، تابستان 1397.
Dufva, M., Könnölä, T., & Koivisto, R. (2015): Multi-layered foresight: Lessons from regional foresight in Chile. Futures, 73, 100-111.
Goodwin, P. & Wright, G., (2001), “Enhancing strategy evaluation in scenario planning: a role for decision analysis”, Journal of management studies,Vol 38(1), pp. 1- 16.
Jackson, Tim. 2009. Prosperity without Growth: Economics for a Finite Planet. London: Earthscan.
Jones, S. Tefe, M., & Appiah-Opoku, S. (2015): Incorporating stakeholder input into transport project selection–A step towards urban prosperity in developing countries?. Habitat International, 45, 20-28.
Joss, S. (2015). Sustainable cities: Governing for urban innovation. Macmillan International Higher Education.
Sasaki, Ryuei. 2014. “Urban Prosperity without Growth? Sustainable City Development with Focus on Human Flourishing.” M.Sc. Thesis of Environmental Studies and Sustainability Science, Lund University.
Habitat. 2012. State of the World’s Cities Report 2012/2013: Prosperity of Cities. United Nations Human Settlements Programme (UNHSP).
_||_