رفتار در فضاهای شهری: مرور نظام مند مطالعات با روش های تحقیق کیفی

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

ساجده مهرابی ¹ , افسون مهدوی ² , مهین اسلامی شهربابکی ³ , مهشید تجربه کار ⁴

1 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران
2 - گروه شهرسازی، دانشکده هنر، معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان، کرمان، ایران
3 - گروه روانپزشکی، دانشکده پزشکی مرکز آموزشی درمانی شهید بهشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران
4 - گروه روانشناسی دانشگاه باهنر کرمان/استادیار

تاریخ دریافت : 1402/04/20 تاریخ پذیرش : 1402/05/31 تاریخ انتشار : 1403/02/14

کلید واژه:

چکیده مقاله :

فضاهای شهری نقش اصلی و مهمی در زندگی شهری ایفا می‌کنند که محل برخورد رفتارها و افکارهای استفاده‌کنندگان فضا می‌باشد. انسان به عنوان یکی از عوامل تشکیل دهنده‌ی محیط هم از محیط تاثیر پذیرفته و هم آن را دست‌خوش تغییر می‌کند. باتوجه به اهمیت بالای عوامل تاثیرگذار فضاهای شهری بر رفتار استفاده‌کنندگان از آن فضا و برای پر کردن شکاف مطالعات موجود، این مقاله با روش فراترکیب کیفی از مطالعات کیفی مبتنی بر رفتار شهروندان در فضاهای شهری با استفاده از روش هفت‌گانه ساندوسکی و باروسو ارائه می‌شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر عوامل مختلف فضای شهری بر فرایند ادراک و رفتار افراد استفاده‌کنندگان از آن است. این تحقیق از روش فراترکیب کیفی بهره برده است، که این روش به ترکیب داده‌های کیفی و تحلیل آن‌ها با هدف بررسی یک پدیده پیچیده می‌پردازد. جامعه آماری این پژوهش مقالات و پژوهش‌های انجام شده در زمینه تاثیر فضاهای شهری بر ادراک و رفتار از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ می‌باشد. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار Atlas.ti تحلیل شده و با روش تحلیل محتوا، الگوها و ارتباطات موجود بین داده‌ها شناسایی شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که عوامل مختلفی از جمله عوامل کالبدی، عملکردی، اجتماعی، ادراکی و زیست‌محیطی فضاهای شهری بر فرایند ادراک و رفتار تأثیرگذار هستند.

منابع و مأخذ:

منابع
1. پاک‌نژاد، نوید، لطیفی، غلامرضا، ۱۳۹۷، تبیین و ارزیابی تاثیرات مولفه‌های محیطی بر شکل‌گیری الگوهای رفتاری در فضاهای شهری (از نظریه تا عمل : مطالعه میدان تجریش)، ماهنامه باغ نظر، 15 (69): 66-5
2. پوردهقان، حافظه، خستو، مریم، ۱۴۰۰، تحلیل رابطه کیفیت نفوذپذیری و الگوهای رفتاری در فضاهای تجاری، دوفصلنامه اندیشه معماری، نشریه علمی، سال ششم، شمارة یازدهم، بهار و تابستان 4104، صص 411-4
3. پاک‌نژاد، نوید و طبیبیان منوچهر، و لطیفی غلامرضا، ۱۳۹۹، تعیین چارچوب تاثیر سازمان فضایی بر الگوهای رفتاری شهروندان (مطالعه تطبیقی محلات زرگنده و دروس با استفاده از روش تحلیل شبکه شهری UNA)
4. حاتمی‌نژاد، حجت و دیگران،‌۱۴۰۱، تبیین الگوهای رفتار جمعی و تاثیر آن بر رشد و شکوفایی کودکان در فضاهای عمومی کلانشهر مشهد ، فصلنامه شهر پایدار، دوره 5، شماره 1، بهار 1401 صص. 115-99
5. حیدری تمرآبادی، مینا، کرمی، تاج‌الدین، ۱۴۰۱، تحلیل نقش مولفه‌های منظر شهری بر کیفیت محیط زیست شهری و رفتارزیست محیطی شهروندان (مطالعه موردی: مناطق دهگانه کرج)، فصلنامه پژوهشهای مکانی فضایی، سال هفتم، شماره چهارم، پیاپی 24، پاییز 1401، صص 117 – 131.
6. جوانمردی، محمدحسین و همکاران،۱۳۹۹، ارزیابی تاثیرات مولفه‌های فضا بر سازماندهی رفتار محیطی شهروندان در فضاهای ورودی شهرها (نمونه موردی: دروازه قرآن شیراز) ، مجله منظر، 12(52)، 46-57 / پاییز 1399
7. رسول‌پور، هژیر و دیگران، ۱۳۹۹، ارزیابی میزان تاثیر ارتباط فرم بنا و خیابان بر الگوهای رفتاری انسان در فضاهای فیزیکی شهری، مورد مطالعاتی: خیابان ولیعصر (عج) شهر تهران ، معماری‌و‌شهرسازی ‌آرمان‌شهر، شماره۳۲، پاییز ۱۳۹۹، شماره صفحه مقاله: 130-113
8. فقیرنواز و همکاران، ۱۴۰۰،‌ طراحی فضای شهری سرزنده با رویکرد ارتقا قرارگاه رفتاری (مطالعه موردی: خیابان میرابوالقاسمی رشت)، دانش شهرسازی، دوره 5، شماره 1، 74-55، بهار ۱۴۰۰.
9. سلیمانی، علیرضا و دیگران، ۱۳۹۶، بررسی تاثیر طراحی شهری بر رفتار و اخلاق شهروندان (مطالعة موردی: خیابانهای امام، مدرس و کاشانی ارومیه)، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دورة 5، شمارة 2، تابستان 1396 ص 289-314 .
10. صادقی، علیرضا و دیگران، ۱۳۹۹، ارتقاء کیفیت فضاهای عمومی شهری بر اساس تحلیل قرارگاههای رفتاری و شیوه مشاهده رفتاری (مورد پژوهی: فضای جلوخان مسجد وکیل شیراز)، معماری و شهر پایدار، سال نهم-شماره اول بهار و تابستان 1400 .
11. صحراکار، ندا، ذاکر حقیقی کیانوش، ۱۳۹۸، تحلیلی بر اثرگذاری کیفیت محیط کالبدی بر الگوهای رفتاری شهروندان (نمونه موردی: میدان بابا طاهر همدان)، فصلنامه علمی پژوهش و برنامهریزی شهری سال 10، شماره پیاپی 39، زمستان 1398 .
12. منصوری، سیما، ۱۳۹۷، مدلیابی ادارک محیط کالبدی مبتلایان به دمانس از نوع آلزهایمر مبتنی بر عصب روانشناختی در معماری رساله دکتری، دانشگاه علم و صنعت
13. نصیری هنده خاله اسماعیل، محمدی بالین پرستو، ۱۳۹۹، بررسی مولفه های کالبدی برالگوها ی رفتاری شهروندان خیابان سی تیر شهر تهران، نشريه علمي و پژوهشي جغرافيا و برنامهريزي، سال 52، شماره 52، فصل بهار سال 0011، صفحات595-559

14. Ahmadi, Sara , Bahreyni, Hossein, 2021, The effect of sub-climatic characteristics on urban behavior patterns based on two case studies: Yazd (hot and arid climate) and Fooman (moderate and humid climate) urban spaces, research square.
15. Ahmadi,Fereshte, Khaje, Omid,2015, Urban landscape impact on the social behavior of citizens (Case study of Julfa and Zainabieyeh districts of Isfahan), OIDA International Journal of Sustainable Development 08:07 (2015) .
16. Ahmadnia, Hourakhsh , Alpar Atun, Resmiye, 2015, Aesthetic design thinking model for urban environments: A survey based on a review of the literature,URBAN DESIGN International 1–18 .
17. Carmona, M., Heath, T., Oc, T., & Tiesdell, S. (2010). Public Places-Urban Spaces: The Dimensions.
18. Gehl, J. (2010). Cities for people. Island Press.
19. Hamzeieha, sepide, Tabibian, manuchehr, 2016, Redesigning Urban Spaces with an Emphasis on the Relationship Between the Physical Environment of the City and the Behavior of Citizens (Case study: Adl Street in Qazvin), Space Ontology International Journal, Vol 7, Issue 2, Spring 2018, 1-14 .
20. JalalKamali, Aida, Doratli, Naciye,2020, Public Space Behaviors and Intentions: The Role of Gender through the Window of Culture, Case of Kerman, Behav. Sci. 2022, 12, 388.
21. Kabisch, N., & Haase, D. (2014). Green spaces of European cities revisited for 1990–2006. Landscape and Urban Planning, 94, 148-158
22. Madanipour, A. (2003). Public and private spaces of the city. Routledge
23. Mansouri, Elham, Majidi, Hamid, Exploring the Meaning of Quality from Urban Space Users’ Viewpoint by Analyzing Conceptual Environment Codes,2017, Armanshahr Architecture & Urban Development, 10(20), 63-77, Autumn.
24. McLeod, S. A. (2018). What is behavior? [online] Available at: www.simplypsychology.org/what-is-behaviour.html.
25. Shuyan, Han and others,2022, Behaviour in public open spaces: A systematic review of studies with quantitative research methods, Building and Environment,volume 223.
26. Wu, Shengzhen and others, 2020, Study on the Influence of Urban Built Environment Factors on the Social Behavior of ASD Children, Journal of Environmental and Public Health ,7 pages.