ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات سطحی رودخانه گاماسیاب نهاوند

محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

مریم صالح ¹ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زمین‌شناسی زیست‌محیطی دانشگاه خوارزمی تهران)
محسن رضایی ² (دانشیار گروه زمین‌شناسی کاربردی، دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی تهران)
عطا شاکری ³ (دانشیار گروه زمین‌شناسی کاربردی، دانشکده علوم زمین دانشگاه خوارزمی تهران)
اشکان جهانداری ⁴ (دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زمین‌شناسی زیست‌محیطی دانشگاه خوارزمی تهران)

تاریخ دریافت : 1396/09/13 تاریخ پذیرش : 1396/09/13 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: آلودگی, فلزات سنگین, رودخانه گاماسیاب, ژئوشیمی زیست محیطی, شاخص‌های ژئوشیمیایی,

چکیده مقاله :

در این مطالعه به ارزیابی آلودگی فلزات سنگین رودخانه گاماسیابواقع در استان همدان پرداخته شد. رودخانه گاماسیاب مهم‌ترین رودخانه شهرستان نهاوند می‌باشد که در مجاور آن فعالیت‌های گسترده‌ای مانند کشاورزی یا پرورش ماهی صورت می‌گیرد بنابراین ارزیابی فلزات سنگین در رسوبات این رودخانه امری اجتناب ناپذیر می‌باشد. نتایج حاصل، روند کاهشی غلظت فلزات سنگین در این رودخانه را به‌صورت Cr> Zn> Ni> As> Pb> Co> Mo> Cd نشان داد. به‌منظور ارزیابی آلودگی این فلزات از شاخص‌های ضریب غنی‌شدگی، شاخص آلودگی، دستورالعمل‌های کیفیت رسوب کانادا (SQGs)، واحد سمناکی و پتانسیل خطرات بوم‌شناختی فلزات سنگین استفاده شد. بر اساس شاخص‌ غنی شدگی عناصر آرسنیک و کادمیم دارای منشا انسان زاد و عناصر کروم و نیکل دارای منشا زمین زاد می باشند، همچنین نیز سرب در بعضی از ایستگاه‌ها آلودگی زیادی را ایجاد کرده است. نمونه‌های شماره 1 و 3 و به میزان کمتر شماره 2، 6، 5 و 8 بیشترین خصوصیت سمناکی را از خود بروز دادند. از ضریب همبستگی برای ارتباطات بین عناصر و شناسایی منشأ آن‌ها استفاده شد. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که عناصر مس، روی، سرب ناشی از فعالیت‌های شهری، آرسنیک و کادمیم در اثر فعالیت‌های کشاورزی و عناصری نظیر نیکل، وانادیم دارای منشأ زمین زاد می‌باشند.

چکیده انگلیسی:

The objective of this study was to evaluate heavy metals such as As, Cd, Ni, Cr, Pb, Cu, V and Ni in the surface sediments of Gamasiab River. This river located in west of Iran and it is the most important river in Nahavand city, a wide range of human activities take place along the river. Examples include fish farming and agriculture activities. So the assessment of heavy metals in sediments of the river is necessary. The results show that the heavy metal concentration in the sediments decreased in the order Cr>Zn>Ni>As>Pb>Co>Mo>Cd. Variety of methods used to evaluate sediment contamination with heavy metals as enrichment factor, pollution load index, comparison of sediment quality guidelines and potential ecological risk of heavy metals. According to enrichment factor index, As and Cd have anthropogenic originates while Cr and Ni have geogenic originates. Some stations show a very high degree of Pb contamination. Samples 1 , 3 and to a lesser extent 2,6 and 8 showed a highest degree of toxicity. The correlation coefficient was used for communication between the elements. Results show that the anthropogenic Pb, Cu, Zn, As and Cd inputs were mostly related to the urban and Agriculture activities.