بررسی مکانیسم های فرسایش و رسوبزایی زیر حوضه های افجه و لوارک با استفاده از مدلهای تجری و مقایسه آنها از طریق روش زمین آماری
محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیستزهرا نجم 1 , خلیل رضایی 2 , سید حمید وزیری 3 , علی نعیمی نظام آبادی 4
1 - کارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
2 - استادیار دانشگاه خوارزمی تهران
3 - استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
4 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
کلید واژه: فرسایش, EPM, زمین آمار, رسوب, افجه, لوارک, ٛ MPSIAC,
چکیده مقاله :
زیر حوضه های افجه و لوارک هر یک به مساحت 4651/95 و 10557/2 هکتار در شمال شرقی استان تهران و در حاشیه جنوبی البرز مرکزی قرار دارند.گستره زیر حوضه ها از سازندهای مختلفی پوشیده شده است که اساسا سنگهای رسوبی مانند:شیل،ماسه سنگ،کنگلومرا و آذرآواری های توفی،نسبت به سنگهای آذرین،سطح بیشتری از زیر حوضه ها را پوشانده اند.قدیمی ترین سازند موجود در زیر حوضه افجه ،سازند باروت به سن کامبرین و در زیر حوضه لوارک سازند میلا به سن کامبرین میانی و پسین می باشد و در هردو زیر حوضه جدیدترین واحدهای سنگی متعلق به نهشته های کواترنر است.این تحقیق با هدف مقایسه دو مدل MPSIAC وEPM در جهت برآورد میزان فرسایش و رسوب زیر حوضه ها با استفاده از تکنیک GISانجام گرفته است.بدین منظور با انجام مطالعات صحرایی و آزمایشات رسوب شناسی و سنگ شناسی،تاثیر لیتولوژی و شرایط زمین شناسی و خاک بر میزان تولید رسوب در هر منطقه بررسی شد و در انتها با استفاده از ندل زمین آمار،دو مدل تجربی با یکدیگر مقایسه شده اند نتایج نشان می دهد که بیشترین میزان فرسایش در قسمتهای شیلی و مارنی،توف های هوازده و نهشته های آبرفتی زیر حوضه ها و منطبق بر سازندهای حساس به فرسایش یعنی کرج و رسوبات کواترنر می باشند.همچنین بر اساس نقشه پتانسیل فرسایش،بیش از 75 درصد زیرحوضه ها دارای پتانسیل بالایی هستند.میزان رسوب سالانه بر اساس مدل MPSIACبرای زیر حوضه افجه 769.3 و رای زیر حوضه لوارک583.21 متر مکعب در کیلومتر مربع،تعیین شد.بر اساس مدل EPMنیز میزان رسوب سالانه زیر حوضه افجه 701.3 و زیرحوضه لوارک543.2 متر مکعب در کیلومتر مربع می باشد و میزان فرسایش سالانه برای هر دو حوضه در حد زیاد و شدید برآورد گردید.در مقایسه،مدل MPSIAC نتایج قابل قبول تری را ارائه داده است.
Afjeh and Lavarak sub-basins each with area of 4651,95 and 10557,2 hectare are located at south border ofcentral Alborz at north-eastern of Tehran. Various formations basically contains Shaly, Sandstone, Conglomerateand tuff lithology, covered this region more than igneous rocks. In Afjeh sub-basin, Barout formation with theage of Cambrian and in Lavarak sub-basin, Mila formation with the age of middle and late Cambrian, are theoldest available stones and the newer stone units belong to Quaternary period in each of them. The purpose ofthis research is to compare MPSIAC and EPM models in calculation of sediments supply and soil erosion, usingGIS techniques. To achieve the goals, effects of lithology, soil texture and geological conditions on sedimentproduction were considered by sedimentological and petrographic studies. Finally with use geostatisticaloperations, two models were compared. The results show that the most values of erosion are in Shaly, Marly,weathered tuff and alluvial deposits Parts of sub watersheds correlated with sensitive formations such as Karajand Quaternary sediments. Based on map of MPSIAC model more than 75% of the total sub watersheds areawas classified at class IV of erosion category with high sedimentation. Sub-basin’s erosion were calculated as769.3 and 583.21 m2/km3 per year in Afjeh and Lavarak sub-basins by MPSIAC and 701.3 and 543.2 m2/km3 peryear by EPM models, respectively. The results of statistical compare of erosion of MPSIAC and EPM modelsshow that, there is no significant different between erosion estimate by MPSIAC model and real erosionmeasure, but the erosion estimate by EPM model have a significant different. So MPSIAC model may havebetter performance.