برداشت های عرفانی از داستان یوسف(ع)
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
مریم رئیسی
1
(دانشگاه نجفآباد)
عطامحمد رادمنش
2
(دانشگاه نجف آباد)
کلید واژه: " عشق", " تأویل و نمادپردازی عرفانی", " غیرت", " آینگی یوسف", "داستان یوسف",
چکیده مقاله :
داستان یوسف در جایگاه احسن‌القصص، باعث شد که ، برداشت‌های متفاوتی از آن شود. یکی از مهم‌ترین این نظرگاه‌ها، تأویلات عارفان است. در این نوشتار کوشیده ایم با استخراج مضامینی دیدگاه عارفان را تبیین کنیم. بدین منظور کتاب‌های تذکره الاولیا، رسالۀ قشیریه، نفحات الانس، کشف‌المحجوب، تفسیر میبدی و ... بررسی و بن‌مایه‌های داستان یوسف در پیوند با مفاهیم بلند عرفانی که در دو بخش مفاهیم مرتبط با عشق و دیگر مفاهیم عرفانی قابل تقسیم است، تحلیل و بررسی شد. چنین مطالعه ای آشکار می کند، در این داستان بیش از هر موضوعی عنصر عشق برجسته است. دقت در دقایق عشق موجب می شود دریابیم چگونه عشق موجب برکشیدن داستان یوسف به مقام زیباترین داستان ها شده است. عشق به عنوان یکی از منازل معرفت، موجب دگرگونی اساسی در وجود سالک می شود. پرداختن به عنصر عشق و مفاهیم عرفانی مرتبط با آن داستان یوسف را به یکی از پربارترین و تأویل پذیرترین داستان های قرآنی مبدل کرده است. آینه بودن جمال یوسف و جلوگاه حسن الهی دانستن او که موجب بصیرت افزایی چنین عشقی می شود، غیرت معشوق بر عاشق، ایثار در محبت و فراموشی الم زخم و صدق عشق از موضوعاتی است که نشان می دهد، عشق موضوع کلیدی داستان یوسف در نگاه عارفان است. همچنین عارفان به نمادپردازی شخصیتهای داستان پرداخته اند. زلیخا نماد نفس لوامه، یعقوب نماد عقل، یوسف نماد دل یا سالک طریقت است که به دلیل توجه یعقوب عقل به او دچار حسد قوای غضب و شهوت شده است.
Story of Joseph as one of the best tales has caused various perceptions about it. One of the most important viewpoints is interpretation of mystics. In this article, we explain the viewpoint of mystics by extracting the themes. In order to do so, Tazkirat al-Awliya, al-Risala al-Qushayriyyh, Kashf ul Mahjoob, Meybodi Interpretation and other books were reviewed and the themes of the story were analyzed in relation with high mystical concepts divisible into two parts of concepts related to love and other mystic ones .Such studies show that love is more prominent than every topic in this story . Paying attention to the stages of love makes us understand how love causes the story achieve one position of most beautiful stories .Love as one of houses of knowledge causes a basic change in existence of follower . Addressing the love and mystical concepts related to it, has changed story to one of most fruitful and interpretable Quran stories. Joseph’s beauty as mirror and knowing it as place where divine beauties are displayed, increase insight of such love. The zeal of beloved for lover, self-sacrifice in affection and truth of love are the themes which show that love is key topic of Joseph’s story from viewpoint of mystics. The mystics have also considered characters of story as symbols by like Zuleikha as blaming soul , Jacob as wisdom , Joseph as heart or follower of path involved in jealousy anger and lust power as result of the attention of Jacob .
منابع
قرآن کریم.
ابن عربی، (1386) ، نصوص الحکم ،تصحیح و تعلیقات نجیب مایل هروی ، تهران ،انتشارات مولوی .
ابو علی عثمانی،(1374)، رساله قشیریه، به تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اکبری، منوچهر،(1380)،«جمال یوسف در آیینه خیال صائب» تهران، شماره 60، ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران.
روزبهان. ابو محمد ابی نصر،( (1383)، عبهرالعاشقین، به تصحیح و مقدمه هنری کربن و محمد معین،تهران: انتشارات منوچهری.
ــــــــــــــــــــــــــ .(1389). عرایس البیان فی حقایق القرآن. ترجمه علی بابایی. چاپ اول. تهران: انتشارات مولی
حافظ، شمس الدین محمد،(1385)، به اهتمام قزوینی و غنی. چاپ چهارم: انتشارات زوّار.
جامی، نورالدین عبدالرحمان،(1386)، نفحات‌الانس من حضرات القدس، مقدمه تصحیح و تعلیقات دکتر محمود عابدی، تهران: سخن.
حجتی، سید محمد باقر، (1393)،تاریخ قرآن کریم، چاپ سی و دوم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی: تهران.
زرین‌کوب، عبدالحسین،(1380)،ارزش میراث صوفیه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
سجادی، سیدجعفر،(1370)،فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: انتشارات طهوری.
سعدی شیرازی، مصلح الدین،(1371) ،گلستان، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
عطار نیشابوری، فریدالدین،(1352)، گزیده تذکره الاولیا، به کوشش محمد استعلامی، تهران: انتشارات فرانکلین.
ـــــــــــــــــــــــــــ ،(بی تا)، تذکره‌الاولیاء، با مقدمه میرزا محمدخان قزوینی: تهران انتشارات مرکزی.
عزالدین محمود کاشانی،(1367)،مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، به اهتمام جلال الدین همایی، تهران: نشر هما.
فراهانی هروی، معین الدین،(1364)،تفسیر حدائق الحقایق، مصحح جعفر سجادی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
میبدی، ابوالفضل رشیدالدین،(1331)،کشف الاسرار و عده الابرار، به اهتمام علی اصغر حکمت، تهران: انتشارات دانشگاه تهران .
هجویری غزنوی، ابوالحسن علی،(1381)،کشف المحجوب، تصحیح ژوکوفسکی، با مقدمه قاسم انصاری، تهران: انتشارات طهوری.
_||_
The Holy Quran.
Ibn Arabi, (1386), Nusus al-Hakm, corrections and annotations by Najib Mayel Heravi, Tehran, Molavi Publications.
Abu Ali Usmani, (1374), treatise Qashiriyyah, corrected by Badi al-Zaman Faruzanfar. Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company.
Akbari, Manouchehr, (2008), "Jamal Yusuf in the mirror of Saeb's fantasy", Tehran, No. 60, Tehran University of Literature and Humanities.
Rozbahan Abu Mohammad Abi Nasr, (1383), Abhar-al-Ashqin, corrected and introduced by Henry Carbon and Mohammad Moin, Tehran: Manouchehri Publications.
(1389). Arais al-Bayan in the truths of the Qur'an. Translated by Ali Babaei. First Edition. Tehran: Molly Publications
Hafez, Shams al-Din Mohammad, (1385), with the efforts of Qazvini and Ghani. Fourth edition: Zovar Publications.
Jami, Nooruddin Abdulrahman, (2006), Nafahat al-Alans Man Hazrat al-Quds, introduction, correction and comments of Dr. Mahmoud Abedi, Tehran: Sokhn.
Hojjati, Seyyed Mohammad Baqer, (2013), History of the Holy Quran, 32nd edition, Farhang Islamic Publishing House: Tehran.
Zarinkoob, Abdul Hossein, (1380), The Value of Sophia's Legacy, Tehran: Amir Kabir Publications.
Sajjadi, Seyyed Jaafar, (1370), Dictionary of Mystical Words and Idioms and Expressions, Tehran: Tahuri Publications.
Saadi Shirazi, Mosleh al-Din, (1371), Golestan, Tehran: Al-Hadi International Publications.
Attar Nishabouri, Faridaldin, (1352), selection of Taqreh al-Awaliya, by the effort of Mohammad Estalami, Tehran: Franklin Publishing.
, (B.T.A.), Taqreh al-Awliya, with an introduction by Mirza Mohammad Khan Qazvini: Tehran, Central Publications.
Ezzeddin Mahmood Kashani, (1367), Masbah al-Hadaye and Miftah al-Kafayah, by Jalaluddin Homayi, Tehran: Homa Publishing.
Farahani Heravi, Moinuddin, (1364), Tafseer Hadaeq al-Haqayq, proofread by Jafar Sajjadi, Tehran: Tehran University Press.
Meibodi, Abulfazl Rashid al-Din, (1331), Kashf al-Asrar and Adeh al-Abrar, by the efforts of Ali Asghar Hekmat, Tehran: Tehran University Press.
Hajwiri Ghaznavi, Abolhasan Ali, (2001), Kafs al-Mahjub, edited by Zhukovsky, with an introduction by Ghasem Ansari, Tehran: Tahuri Publications.