معرفی نسخة خطی صفاء‌القلوب و بررسی ویژگیهای سبکی آن
محورهای موضوعی : سبک شناسی
آیت شوکتی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، خوی. ایران)
کلید واژه: صفاء‌القلوب, قاجار, عبدالرحیم شیروانی, نسخة خطی,
چکیده مقاله :
صفاء‌القلوب اثر ارزشمندی است که فقط یک نسخۀ خطی در کتابخانۀ ملّی تبریز از آن وجود دارد و تاکنون هم تصحیح نشده است. این کتاب را عبدالرحیم حزین شیروانی در دورة قاجار در 19 گفتار و 11 حکایت و یک خاتمه‌ای کوتاه در دعای خیر در حق کاتب به اقتفا از نان و حلوای شیخ بهایی و در وزن و قالب آن سروده است. مقالة حاضر به روش اسنادی- توصیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای بررسی و تحلیل شده، در صدد پاسخ‌گویی به این پرسش است که بارزترین ویژگیهای سبکی صفاء‌القلوب چیست؟ به این منظور، مهم‌ترین ویژگیهای صفاء‌القلوب در سه سطح فکری، زبانی و ادبی همراه با معرَّفی نسخه و ویژگی رسم‌الخط آن، بررسی و تلمیحات و تضمین‌های به کار رفته، تخریج و مصدریابی شده است. یافته‌های پژوهش مبنی بر آن است که این اثر از جهتی ویژگیهای سبک کهن را دارد و از جهتی رد پای واژه‌ها و اصطلاحات روز و کاربردهای نو در لابلای این نسخه مشهود است. ویژگیهای سبکی و رسم‌الخط نسخه، در دو نسخه دیگر نیز دیده می‌شود. تنها 7 درصد ابیات مردّف، هستند. پیروی از نان و حلوا نیز در جای جای نسخه نمود دارد. مؤلفّ این اثر، غیر از شیخ بهایی، به اشعار مولوی و عطار و صائب نیز نظر داشته است.
Safa al-Qulub is a valuable work of which there is only one manuscript in the National Library of Tabriz and it has not been corrected yet. This book was written by Abdul Rahim Hazin Shirvani in the Qajar period in 19 speeches and 11 anecdotes and a short conclusion in the prayer for the good of the scribe, following the bread and halva of Sheikh Baha'i and in its weight and format. The present article is documented-descriptive and based on library studies, and seeks to answer the question, what are the most obvious features of the purity of the heart? For this purpose, the most important features of Safa al-Qulub at three levels of thought, language and literature, along with the introduction of the version and its calligraphy feature, have been examined and the hints and guarantees used have been extracted and confiscated. The research findings indicate that this work has the characteristics of the old style in a sense and the traces of modern words and expressions and new uses are evident in the lab of this version. The stylistic and calligraphic features of the version can also be seen in the other two versions. Only 7% of the verses are different. Following bread and halva is also evident in various places in the version. Apart from Sheikh Baha'i, the author of this work has also commented on the poems of Rumi, Attar and Saeb.
فهرست منابع و مآخذ
16- شیخ بهایی، محمّد بن حسین(1385) نان و حلوا، چاپ اوّل، تهران: آگاهان ایده
17- (1391)، دیوان، چاپ پنجم، تهران: زرّین
18- شیروانی، عبدالرحیم، ( 474)، دیوان، نسخة خطّی: تبریز: کتابخانة ملّی
19- (1391) مظهرالترکی، تصحیح فرهاد رحیمی، تهران: اندیشه نو
20- شوکتی، آیت(1399) « معرّفی نسخه خطّی دیوان عبدالرحیم شیروانی و بررسی ویژگیهای سبکی آن»، دو فصلنامه پزوهشنامه نسخهشناسی متون نظم و نثر فارسی، دانشگاه آزاد دهاقان، دوره 5، ش 13، صص 53-79
21- شیخ صدوق(1385)عللالشرایع، ج1، قم: داوری
22- صائب، محمّد علی(1392) دیوان صائب تبریزی، چاپ چهارم، تهران: اقبال
23- عطار، محمد بن ابراهیم(1384) منطقالطیر، تصحیح رضا انزابینژاد و سعیدالله قرهبگلو، چاپ اوّل، تبریز: آیدین
24- کلک مسیحا، آثار خوشنویسان بزرگ ایران قرن 10-14،( 1386) به کوشش مجمع ذخائر اسلامی، تهران: اسراء
25- ماهیار، عباس(1388)عروض فارسی، چاپ یازدهم، تهران: سارنگ
26- معین، محمد( 1386 ) فرهنگ فارسی معین، تهران: امیر کبیر
27- ملاح، حسینعلی(1385) پیوند موسیقی و شعر، تهران: قضا
28- مولوی، جلالالدین(1373) مثنوی معنوی، با مقدمه قدمعلی سرّامی، چاپ پنجم، تهران: بهزاد
29- وصال شیرازی، علی، (1386)تذکره گلشن وصال، تنظیم و تصحیح محمود طاووسی، شیراز: نوید
30- یلمهها، احمد رضا(1390) بررسی و تحلیل نوعی از تصرفات کاتبان در نسخههای خطی، پژوهش نامه زبان و ادبیّات فارسی، سال سوم، شمارۀ نهم، صص 139-162
_||_
List of sources and sources
1- Quran
2- Asghari Hashemi, Mohammad Javad (1388) text correction manual, Tehran: our reason
3- Haeri, Abdul Hossein, (1378), List of Manuscripts of the Library of the Islamic Council, Volume 1, No. 3595, Tehran: Islamic Council Documents Center
4- Jahanbakhsh, Joya (2013) Text correction guide, third edition, Tehran: written heritage
5- Hosseini Ashkouri, Ahmad, (1377), list of manuscripts, Qom: Islamic Heritage Revival Center.
6- Hosseini Tehrani, Mohammad Sadegh (1395) Noor Mujarred, Volume 1, Mashhad: Allameh Tabatabai
7- Davar, Mofid, (1371) Tazkira Merat al-Fasaha (Tazkira of Persian poets), Shiraz: Navid
8- Dehkhoda, Ali Akbar, (1371), Persian Dictionary, Tehran: University of Tehran
9- Sotoudeh, Gholamreza (1384) Referencing and research methods in Persian literature, 11th edition, Tehran: Samit
10- Seyyed Yunsi, Mir Vadod, (1348), List of Tabriz National Library, Volume 1, Tabriz: Tabriz National Library Publications
11- Shad, Mohammad Padseh (1363), Farhang Anandraj, second edition, Tehran: Khayyam
12- Sho'airi, Muhammad bin Muhammad (Beta) Jame-al-Akhbar, Najaf: Heydarieh
13- Shafi'i Kodkani, Mohammad Reza (1370) Poem Music, 12th edition, Tehran: Aaghar
14- _______________ (1378), Persian literature from the Jami era to the time of Matarzmeh Hojjatullah Aseel, vol. 1, Tehran: Ni
15- Shamisa, Siros (1381), prose stylistics, Tehran: Mitra
16- Sheikh Bahai, Mohammad Bin Hossein (1385) Bread and Halwa, first edition, Tehran: Agharan Ide
17- (1391), Divan, fifth edition, Tehran: Zarrein
18- Shirvani, Abdur Rahim, (474), Divan, manuscript: Tabriz: National Library
19- (2018) Mazhar al-Turki, corrected by Farhad Rahimi, Tehran: New Thought
20- Shoukti, Ayat (2019) "Introduction to the manuscript of Abdur Rahim Shirvani's Divan and its stylistic characteristics", bi-quarterly Pezohesh-nama of Persian poetry and prose texts, Dahaghan Azad University, Volume 5, Vol. 13, pp. 53 -79
21- Sheikh Sadouq (1385) Allal Al-Shari'i, vol. 1, Qom: refereed
22- Saeb, Mohammad Ali (1392) Diwan Saeb Tabrizi, 4th edition, Tehran: Iqbal
23- Attar, Mohammad Bin Ibrahim (1384) Al-Tir logic, revised by Reza Anzabi-Najad and Saeedullah Qara-Baghloo, first edition, Tabriz: Aydin
24- Kolk Masiha, works of the great Iranian calligraphers of the 10th-14th centuries, (1386) by the efforts of the Islamic Repository Association, Tehran: Esra
25- Mahyar, Abbas (1388) Persian prose, 11th edition, Tehran: Sarang
26- Moin, Mohammad (1386) Moin Persian culture, Tehran: Amir Kabir
27- Mallah, Hossein Ali (1385) The link between music and poetry, Tehran: Qaza
28- Molavi, Jalaluddin (1373) Masnavi Manavi, with an introduction by Kadam Ali Sarrami, fifth edition, Tehran: Behzad
29- Wasal Shirazi, Ali, (1386) Golshan Wasal's Memoir, edited and corrected by Mahmoud Tavossi, Shiraz: Navid
30- Yalmeha, Ahmad Reza (2013) review and analysis of a type of scribes' possessions in manuscripts, research paper on Persian language and literature, 3rd year, 9th issue, pp. 162-139