بررسی تطبیقی سبک شناسی لایه ی واژگانی در اسرارالتوحید و تذکره الاولیا

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

هما اسلامی ¹ , محمود صادق زاده ² , عزیزاله توکلی ³

1 - دانشجوی دکتری‌ گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/11/09 تاریخ پذیرش : 1402/03/28 تاریخ انتشار : 1403/06/07

کلید واژه: لایه واژگانی, تذکره الاولیا, سبک شناسی لایه ای, متون عرفانی, اسرارالتوحید,

چکیده مقاله :

سبک شناسی یکی از مطرح ترین زیر شاخه های ادبیات و علم زبان شناسی به شمار می رود که متن ادبی را به‌طور همه جانبه میزبان نقد و بررسی قرار می دهد. بررسی سبک‌شناسانه در پنج لایة آوایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک سازماندهی می شود. در سبک شناسی واژگانی، مهم ترین عامل، دقت بر انواع واژه ها و طرز به کاربردن آن هاست که صاحب اثر را بدین طریق، صاحب سبک نشان می دهد. دو اثر اسرار التوحید ابوسعید ابوالخیر و تذکره الاولیای عطار، از جمله پرنفوذترین و پراهمیت‌ترین آثار منثور صوفیانه ای هستند که علاوه بر محتوای عرفانی و تاریخی مهم و برجسته، از حیث سبک شناسی نیز شایان توجه هستند. تذکره الاولیا کتابی عرفانی در شرح احوال مشایخ صوفیه و همچنین بزرگان اولیاء است. اسرارالتوحید نیز به لحاظ ارزش هنری و مهارت نویسنده در شیوه های گوناگونِ بیان و شیوه داستان پردازی و انتخاب کلمات، در صدرِ میراث ادبیِ زبانِ فارسی قرار دارد. این دو اثر در عین حال که نثری ساده دارند، دارای زوایا و هنجار های ادبی پنهانی هستند که مخاطب را به لذت ادبی می رسانند. در این پژوهش سعی می‌ شود لایة واژگانی که یکی از زیرشاخه های سبک شناسی لایه ای است، در این دو اثر بررسی و تحلیل گردد. بررسی‌ های انجام شده نشان می‌ دهد که نویسندگان در این دو اثر، دارای مختصات سبکی منحصر به فردی در لایه ی واژگانی متون هستند و شباهت ها بین دو اثر مزبور، در این لایه بیشتر از تفاوت ها

چکیده انگلیسی:

Stylology is considered one of the most prominent sub-branches of literature and linguistic science, which comprehensively reviews the literary text. Stylistic investigation is organized in five phonetic, lexical, syntactic, rhetorical and ideological layers. In lexical stylistics, the most important factor is the accuracy of the types of words and the way they are used, which shows the owner of the work in this way, the owner of the style. The two works "Asrar al-Tawheed" by Abu Saeed Abul Khair and "Tazkireh al-Awaliya" by Attar are among the most influential and important works of Sufi prose, which, in addition to their important and outstanding mystical and historical content, are also worthy of attention in terms of style. Tazkira al-Awlia is a mystical book describing the lives of the Sufi elders and also the saints. Asrar al-Tawheed is also at the top of the literary heritage of the Persian language in terms of artistic value and the author's skill in various ways of expression and the way of telling stories and choosing words. While these two works have simple prose, they have hidden literary angles and norms that bring literary pleasure to the audience. In this research, the lexical layer, which is one of the sub-branches of layered stylistics, is tried to be investigated and analyzed in these two works. The investigations carried out show that the authors in these two works have unique stylistic coordinates in the lexical layer of the texts, and the similarities between the two mentioned works are

منابع و مأخذ:

فهرست منابع:
الف. منابع فارسی:
تالیفات:
امینی، طاهره.( 1395) . بررسی پنجاه حکایت اسرارالتوحید بر اساس دستور ساختی. پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: سهیلا صلاحی مقدم ( دانشگاه الزهرا).
پیری، مهدیه.(1394). « هنجارگریزی در کتاب اسرارالتوحید». پایان نامه کارشناسی ارشد. استاد راهنما: مهدی ملک ثابت. ( دانشگاه یزد)
بهار، محمد تقی. (1373). سبک شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، جلد دوم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شمیسا، سیروس (1393) سبک شناسی نثر. تهران: میترا.
صفوی، کورش.(1373) از زبانشناسی به ادبیات. تهران: چشمه.
عزام، محمد.(1989) . التحلیل اللسانی للأدب. بیروت: دارالام
عطار، محمد بن ابراهیم.(1386). تذکرة الاولیاء، تصحیح نیکلسون و مقدمه محمد قزوینی. تهران: چاپ لیدن.
غلامرضایی، محمد. (1387). سبک شناسی شعر پارسی. از رودکی تا شاملو. تهران: جامی.
فتوحی، محمود. (1390). سبک شناسی نظریه ها، رویکردها و روش ها. تهران: سخن.
محمدبن منور.(1393) .اسرارالتوحید. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: آگاه.

مقالات:
پاکزاد، زهرا و دیگران. (1390). «تحلیل کارکرد عناصر بلاغی (تخیل و موسیقی) در نثر شاعرانة تذکرة‌الاولیاء عطار نیشابوری». نشریه پژوهش های ادب عرفانی. تابستان. دوره ۱۳، شماره ۱. صص7-32
عباسی، زهرا.(1397). «استعارة مفهومی عشق و خوشه‌های معنایی مرتبط با آن در تذکرة‌الاولیای عطار». نشریه پژوهش های ادب عرفانی. تابستان. دوره 12. شماره 2، صص13-40.
متقی زاده، عیسی و ابراهیم خدایار، (1395). «مأثورات عربی در متون منثور فارسی». فصلنامه ی علمی – پژوهشی پژوهش های ادبیات تطبیقی. پاییز. صص1-25.
مشتاق مهر، رحمان و اصغر برزی. (1390). «محتوا و ساختار در تذکره الاولیای عطار». فصلنامه ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز. سال54، بهار و تابستان. صص 191-220.
ب. منابع لاتین:
Asher , R.E (1994) : The encyclopedia of language and linguistics , London, Pregmon Press.


References
Books
 Abbasi, Z. (2018). Conceptual Metaphor of Love and its Relevant Semantic Clusters in the Attar’s Tazkerat-ol-Owliya, Journal of Mystical Literary Research, Summer, 12(2):13-40
 Amini T. (2016). An Investigation of Fifty Stories of Asrar Al-Towhid Using Construction Rules, M.A. Thesis, Supervisor Professor, Soheila Salehi Moghaddam (University of Al-Zahra)
Articles
 Attar, Mohammad Ben Ebrahim (2007). Tazkerat-ol-Owliya, Edited by Nicholson. Preface by Mohammad Ghazvini, Tehran: Leyden Publication
 Bahar, M.T. (1994). Stylistics or the History of the Development of Persian Prose, Vol. II, Tehran: Amir Kabir Publications
 Ezam, M. (1989). Linguistic Analysis of Literature, Beirut: Dar Al-Um
 Fotouhi, M. (2011). Stylistics of Theories, Approaches, and Methods, Tehran: Sokhan
 Gholamrezaei, M. (2008). Stylistics of Persian Poetry; from Roudaki to Shamlou, Tehran: Jaami
 Mohammad Ben Monavvar (2014). Asrar Al-Towhid, Edited by Mohammad Reza Shafiei Kadkani, Tehran: Agah
 Moshtagh-Mehr, R. & Barzi, A. (2011). Content and Structure in the Attar’s Tazkerat-ol-Owliya, Quarterly of Persian Language and Literature, 54:191-220, Spring and Summer, University of Tabriz
 Mottaghizadeh, I. & Khodayar, E. (2016). Arabic Aphorisms in the Persian Prosaic Texts, Scientific-Research Quarterly of Comparative Literature Research, Autumn, pp.1-25
 Pakzad, Z. et al. (2011). Analysis of Rhetorical Elements Function (Imagery and Music) in the Poetic Prose of Attar Neishabori’s Tazkerat-ol-Owliya, Journal of Mystical Literary Research, Summer, 13(1):7-23
 Piri, M. (2015). Norm deviation in the Book “Asrar Al-Towhid”, M.A. Thesis, Supervisor Professor, Mehdi Malek Sabet (University of Yazd)
 Safavi, K. (1994). From Linguistics to Literature, Tehran, Cheshmeh
 Shamisa, S. (2014). Prose Stylistics, Tehran, Mitra