رانت نفتی و فساد در کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا)

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

مهدی ادیب پور ¹ , سینا کرباسی زاده ²

1 - آزاد فیروزکوه
2 - گروه اقتصاد، واحد فیروزکوه، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزکوه، ایران.

تاریخ دریافت : 1397/12/19 تاریخ پذیرش : 1397/12/19 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: D73, طبقه‌بندی JEL: C33, D72. واژگان کلیدی: فساد, رانت نفتی, کشورهای منا,

چکیده مقاله :

چکیده هدف این مقاله بررسی اثر رانت نفتی بر فساد در کشورهای منتخب نفت‌خیز خاورمیانه و شمال آفریقا با استفاده از داد​های تابلویی طی دوره 2003- 2016 است. برای دست‌یابی به این هدف، اثر برخی از متغیر​های کنترلی مانند مقدار تولید نفت، درجه باز بودن اقتصاد، شاخص دموکراسی، شاخص حقوق سیاسی، شاخص آزادی های فردی، تولید سرانه، تورم بر فساد در نظر گرفته شده است. نتایج نشان داد رانت نفتی تأثیر منفی و معناداری بر شاخص ادراک فساد دارد. افزایش درجه باز بودن اقتصاد، بهبود دموکراسی و بهبود کیفیت نهادی نیز به طور معناداری موجب کاهش فساد می‌شوند؛ اما سایر متغیرهای کنترلی تاثیر معناداری بر شاخص فساد ندارند. افزون بر این، متغیر کیفیت نهادی به عنوان شاخص تعدیل‌گر رابطه میان رانت نفتی و فساد در نظر گرفته شد که تاثیر معنادار آن بر رابطه میان این دو متغیر مورد تایید قرار نگرفت.

چکیده انگلیسی:

Abstract The aim of this study is to examine the effect of oil rent on corruption within the Selected Middle East and North Africa’s oil-rich countries (MENA) by using a panel data model over the period 2003 to 2016. For this purpose, the effect some control variables such as oil production, economic openness degree, democracy index, political right index, individual liberties index, per capita production and inflation on corruption has been considered.  The results showed that oil rent has statistically significant negative impact on corruption index. Economic openness degree increase and democracy improvement and institutional quality improvement significantly decrease corruption. However, other control variables have not significantly effect on corruption index. In addition to, institutional quality variable as moderating index of relationship between oil rent and corruption was been considered but its significant effect on the relationship between these two variables was not been confirmed.

منابع و مأخذ:

منابع

-    ابراهیمی، محسن، سالاریان، محمد (1388). بررسی پدیده​ نفرین منابع طبیعی در کشور​های صادر​کننده نفت و تأثیر حضور در اوپک بر رشد اقتصادی کشور​های عضو آن، فصلنامه اقتصاد مقداری، 6 (1): 77-100.

-    بهبودی، داوود، اصغر​پور، حسین، محمد​لو، نویده (1391). نقش کیفیت نهادی بر رابطه وفور منابع طبیعی و رشد اقتصادی: مورد اقتصاد​های نفتی. فصلنامه پژوهش​ها و سیاست​های اقتصادی، 20 (62): 95-116.

-    پورجوان، عبداله، شاه​آبادی، ابوالفضل، قربان​نژاد، مجتبی، امیری، حسین (1393). تأثیر وفور منابع طبیعی بر عملکرد حکمرانی کشور​های برگزیده نفتی و توسعه یافته: رویکرد پانل GMM، فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 4 (16): 32-1.

-    حاجی یوسفی، امیر محمد (1377). استقلال نسبی دولت یا جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی 1(1): 69-94.

-    دین‏پرست، فائز، ساعی، علی (1391). دولت رانتیر و سیاست​گذاری توسعه: تحلیل موانع توسعه‏ اقتصاد ملی در ایران (1368-1384). جامعه​شناسی تاریخی، 4 (2): 86-46.

-    رضایی، محمد و یاوری، کاظم، عزتی، مرتضی، اعتصامی، منصور (1394). اثر وفور منابع طبیعی (نفت و گاز) بر سرکوب مالی و رشد اقتصادی از کانال اثر​گذاری بر توزیع درآمد، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 4 (14): 89-122.

-    سیدنورانی، سید محمد​رضا، خوشکلام خسروشاهی، موسی (1392). منبع طبیعی نفت و پیشرفت اقتصادی ایرن: چالش​ها و راهکار​ها، مجله اقتصادی، سال (11 و 12): 30-5.

-    شاه‏آبادی، ابوالفضل، صادقی، حامد (1392). مقایسه اثر وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی ایران و نروژ، فصلنامه مدلسازی اقتصادی، 7(2): 21-43.

-    علیخانی، فرشاد (1393). نفت، رانت و مدیریت توسعه در کشورهای نفت‏خیز، همایش سالانه مدیریت استراتژیک.

-    عیوضی، محمد رحیم (1387). نفت و موانع توسعه‌یافتگی، راهبرد توسعه، 13: 71-55.

-    فلاحی، محمد​علی، مهدوی عادلی، محمد​ حسین، جندقی میبدی، فرشته (1393). رانت منابع طبیعی و فساد در کشور​های عضو اوپک: کاربرد الگوی داده​های تابلویی، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 3 (11): 195-227.

-    فیضی ینگجه، سلیمان، حکمتی فرید، صمد، یحیوی میاوقی، صبا (1394). تأثیر رانت منابع طبیعی بر شاخص کنترل فساد در کشور​های منتخب، کنفرانس بین​المللی مدیریت، اقتصاد، حسابداری و علوم تربیتی، دوره اول.

-    متفکر آزاد، محمد​علی، ممی​پور، سیاب (1391).تحلیل اقتصادی-سیاسی موانع تأثیرگذاری وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی، فصلنامه پژوهش‏های اقتصادی کاربردی، 1 (1): 97-124.

-    Ades, A., & Di Tella, R. (1999). Rent, competition and corruption, Draft Paper, Keble College, Oxford University.

-    Anderson, L. (1987). The state in the Middle East and North Africa. Comparative Politics, 20(1): 1-18.

-    Arezki, R., & Bruckner, M.(2011). Oil rents, corruption, and state stability: evidence from panel data regressions. Research Paper, No. 2011-07:1-27.

-    Arezki, R., & Gylfason, T. (2013). Resource rents, democracy, corruption and confilict: Evidence from Sub-Saharan Africa. Journal of African Economics, Center for the Study of African Economies (CSAE), 22(4): 552-569.

-    Beblawi, H., & Luciani, G. (1990). The rentier state in the Arab world in Luciani, G, The Arab State, London Routledge.

-    Bhattocharyya, S., & Holder, D. (2010). Natural resource, democracy and corruption, European Economic Review, 54(4): 608-621.

-    Bjoruatn, K., & Selvik, K. (2008). Destructive competition: factionalism and rent-seeking in Iran. World Development, 36 (11): 2314-2324.

-    Gatti, R. (2004). Explaining corruption: are open countries less corrupt?, Journal of International Development, 16:851-861.

-    Ikbal, J. (2017). The dynamic relationship between oil rent corruption and political stability: an empirical study on determined sample of African countries, proceeding of seven European Academic Research on Global Business, Economic, Finance and Banking, ISBN:978-1-943579-46-4, Zurikh, Switzerland.

-    Jetter, M.,& Agudelo, A. M., & Hassan, A, R. (2015). The effect of democracy on corruption: income is key. World Development, 74: 286–304.

-    Klomp, J., & de Haan, J. (2016). Election Cycles in Natural Resource Rents: Empirical Evidence, Journal of Development Economics, 121: 79-93

-    Leite, C.,& Weidmann, J. (2002). Does mother nature corrupt? natural resources, corruption, and economic growth”, In: Abed, G., Gupta, S.(Eds.), Governance, Corruption, and Economic Performance, IMF, Washington, DC, pp. 159-196      

-    Mavrotas, G., & Murshed, M., & Torres, S. (2011). Natural resource dependence and economic performance in 1970-2000.Research Paper , 81.

-    Okada, K., & Samerh, S. (2017). Corruption and natural resource rent: Evidence from quantile regression. Applied Economics Letters, 24(20): 1490-1493.

-    Pellegrini, L., & Gerlagh, R. (2008). Causes of corruption: A survey of cross country analysis and extended results, Economic of Governance, 9 (3): 245-263.

-    Ross, M. (2001). Does oil hinder democracy?. World Politics, 53: 325-361

-    Trovik, R. (2002). Natural resources, rent seeking and welfare. Journal of Development Economics, 67: 455-470.

-    Wei, S. (2000). Natural openness and good government, World Bank Policy research, Working Paper No. 2411.