اثر تحریم های اقتصادی بر سرمایه گذاری مستقیم خارجی در ایران: رهیافت فازی

محورهای موضوعی : اقتصاد بین الملل

مصطفی علمی مقدم ¹ , مصطفی شکری ² , یعقوب محمودیان ³

1 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران، پست الکترونیکی: [e-mail]
2 - دانش‌آموخته دکتری اقتصاد، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران (نویسنده مسئول)، پست الکترونیکی: [e-mail]
3 - استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران، پست الکترونیکی: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1402/03/23 تاریخ پذیرش : 1402/09/22 تاریخ انتشار : 1402/11/21

کلید واژه: سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی, ایران, تحریم‌های اقتصادی, رهیافت فازی,

چکیده مقاله :

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از متغیرهای مهم اقتصادی است که عوامل مختلفی بر جذب آن اثرگذار است. طبق مطالعات تجربی عوامل مرئی و نامرئی متعددی بر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در هر کشوری مؤثر هستند، عواملی که بعضاً نمی‌توان همه آنها را در یک مدل اقتصادی لحاظ کرد. در پژوهش حاضر با توجه به اهمیت موضوع، با بهره‌گیری از رهیافت فازی اثر تحریم‌های اقتصادی بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی کشور ایران در دوره 1401-1357 بررسی شده است. نتایج نشان داد که تحریم‌های اقتصادی شدید و متوسط، با ضرایب فازی بالا و قوی، تأثیری منفی و قابل‌توجه بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران داشته‌اند. همچنین نتایج نشان داد که متغیرهای کسری بودجه، نرخ تورم، تحریم‌های ضعیف اقتصادی و نرخ ارز اثری منفی و متغیرهای تولید ناخالص داخلی، درجه بازبودن اقتصاد، نرخ بهره داخلی، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی با وقفه، شاخص کیفیت حکمرانی و نرخ مؤثر مالیاتی بر سود شرکت‌ها، اثر مثبتی بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران، داشته‌اند.

چکیده انگلیسی:

Foreign direct investment stands as a crucial economic variable, influenced by various factors that contribute to its attraction. Empirical studies reveal that both visible and invisible elements play a role in shaping FDI in any given country, often eluding straightforward inclusion in economic models. This research, recognizing the significance of this subject, delves into the impact of economic sanctions on the attraction of foreign direct investment in Iran over 44 years, employing a fuzzy approach. The findings underscore the substantial and moderate economic sanctions, characterized by high and robust fuzzy coefficients, exerting a notable negative effect on the allure of foreign direct investment in Iran. Additionally, the study reveals that variables such as the budget deficit, inflation rate, mild economic sanctions, adverse exchange rates, alongside factors like gross domestic product, economic openness, domestic interest rates, foreign direct investment with interruptions, governance quality index, and the effective tax rate on company profits, have exhibited a positive influence on the attraction of foreign direct investment in Iran.

منابع و مأخذ:

- برزكار، اسحاق و جرجرزاده، عليرضا (1398). بررسي تأثيرگذاري تحريم اقتصادي و ساير عوامل بر جذب سرمايه¬گذاري مستقيم خارجي در كشورهاي عضو اوپك. مطالعات اقتصاد انرژي، 15(60)، 75-51.
- برقي¬اسگويي، محمدمهدي و شكري، مصطفي (1397). بررسي عوامل اقتصادي مؤثر بر جذب سرمايه¬گذاري مستقيم خارجي در ايران با تأكيد بر نقش ماليات بر درآمد (رویکرد فازی). پژوهش¬هاي رشد و توسعه اقتصادي، 9 (33)، 120-109.
- برقی¬اسگویی، محمدمهدی، متفکر آزاد، محمدعلی، سلمانی بیشک، محمدرضا و شکری، مصطفی (1399). بررسی اثر تقاطعی مالیات بر سود شرکت¬ها و نااطمینانی نرخ ارز بر جذب FDI در ایران: رویکرد فازی. سیاست¬های مالی و اقتصادی، 8(31)، 75-43.
- حدادی، مهدی (1382). تحریم¬های بین¬المللی، ابزار سیاست ملی یا ضمانت اجرایی بین¬المللی. اندیشه های حقوقی، 1(3)، 128-109.
- خاطری، زانیار، نجارزاده، رضا و عاقلی، لطفعلی (1400). تأثیر تحریم¬های اقتصادی بر حساب سرمایه در ایران. اقتصاد مقداری، 18(3)، 162-135.
- خدايي، ابراهيم (1388). رگرسيون خطي فازي و كاربردهاي آن در پژوهش هاي علوم اجتماعي. مطالعات اجتماعي ايران، 3(4)، 99-82.
- خطابی، ساناز، کمیجانی، اکبر، محمدی، تیمور و معمارنژاد، عباس (1396). عوامل مؤثر بر جذب سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی در منطقه منا. مدلسازی اقتصادی، 11(1)، 75-63.
- زمانی نجف آبادی، محمد کاظم (1399). پیش¬بینی ارزش سهام با رویکرد منطق فازی و مقایسه آن با مدل رگرسیون خطی در صنعت پتروشیمی. کتاب ونوس: تهران.
- سعادت¬مهر، مسعود (1396). بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی در ایران با تأکید بر نقش تحریم¬های اقتصادی. مجله اقتصادی، 17(5 و 6)، 58-41.
- شاكري، عباس (1395). مقدمه ‌ای بر اقتصاد ايران. رافع: تهران.
- شکری، مصطفی، برقی¬اسگویی، محمدمهدی، متفکر آزاد، محمدعلی و سلمانی بیشک، محمدرضا (1399). بررسی تأثیر تحریم¬های اقتصادی و نااطمینانی نرخ ارز بر جذب FDI در ایران: رویکرد فازی. اقتصاد و الگوسازی، 11(3)، 59-33.
- طغياني، مهدي و درخشان، مرتضي (1393). تحليل عوامل تأثيرگذاري تحريم¬هاي اقتصادي بر ايران و راهكارهاي مقابله با آن. راهبرد، 23(73)، 146-115.
- عبدالملکی، حجت¬اله (1393). اقتصاد مقاومتی درآمدی بر مبانی، سیاست¬ها و برنامه عمل. بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع): تهران.
- عسگری ده¬آبادی، محمدمهدی و سوری، علی (1392). تخمین تابع تورم ایران به منظور بهبود سیاست¬گذاری در شرایط تحریم اقتصادی با استفاده از رگرسیون فازی. مقاله ارائه شده در کنفرانس بین المللی اقتصاد در شرایط تحریم در بابلسر.
- فدائي، مهدي و درخشان، مرتضي (1394). تحليل اثرات كوتاه مدت و بلندمدت تحريم‌‌هاي اقتصادي بر رشد اقتصادي در ايران. پژوهش¬هاي رشد و توسعه اقتصادي، 5(18)، 132-113.
- قلیزاده زاوشتی، مهدي، فضلي، صفر، كشاورز ترك، عين الله و ابن الرسول، اصغر (1397). سناريوهاي پيش¬روي بانك¬ها و نهادهاي مالي وابسته به نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران در مواجهه با تحریم¬هاي نظام بانكي. آينده پژوهي دفاعي، 3(8)، 140-107.
- کیا، مصطفی (1395). منطق فازی در MATLAB. دانشگاهی کیان: تهران.
- مشیری، سعید و کیان پور، سعید (1391). عوامل مؤثر بر جذب سرمایه¬گذاری مستقیم خارجی، یک مطالعه بین کشوری (2007-1980). اقتصاد مقداری، 9(2)، 16-1.
- موسوی مدنی، فریبرز (1395). مبانی و کاربرد نظریه فازی. دانشگاه الزهراء: تهران.
- ناجی¬عظیمی، زهرا (1395). آشنایی با برنامه¬ریزی خطی فازی. دانشگاه فردوسی مشهد: مشهد.
- Abdolmaleki, H. (2014). Resistance economy, principles, policies and action plan. Tehran: Student Basij Publications of Imam Sadegh University (AS) (in Persian).
- Aidt, T. S., Albornoz, F. and Hauk, E. (2021). "Foreign influence and domestic policy". Journal of Economic Literature, 59 (2), 426-487.
- Asgari Dehabadi, M. M., & Suri, A. (2013). Estimation of Iran's inflation function in order to improve policy making in economic sanctions conditions using fuzzy regression. The paper presented the international conference on economics under sanctions in Babolsar (in Persian).
- Barghi Osgooee, M. M., MotefakerAzad, M. A., Salmani Bishak, M. R., & Shokri, M. (2020). Investigating the Impact of Taxation on Corporate Profit and Exchange Rate Uncertainty on FDI Capture in Iran: Fuzzy Approach. Qjfep, 8 (31), 43-75 (in Persian).
- Bargi Osgooee, M. M., & Shokri, M. (2018). The Economic Factors Affecting FDI Absorption in Iran with Emphasis on the Role of Income Tax (Fuzzy Approach). Economic Growth and Development Research, 9 (33), 109-120 (in Persian).
- Barzkar, A. Jor jor zade, A. R. (2019). The Impact of Economic Sanctions and other Factors on Attracting Foreign Direct Investment in OPEC Countries. QEER, 15 (60), 51-75 (in Persian).
- Eyler, R. (2008). "Economic Sanctions International Policy and Political Economy at Work". Palgrave Macmillan US.
- Fadaee, M., & Derakhshan, M. (2015). Analysis of Short Run and Long Run Effects of Economic Sanctions on Economic Growth in Iran. Economic Growth and Development Research, 5 (18), 113-132 (in Persian).
- Gholizadeh Zavoshti, M., Fazli, S., Keshavarz Turk, E., & Ebnerasoul, A. (2018). Scenarios for banks and financial institutions affiliated to the armed forces of the Islamic Republic of Iran In the face of sanctions on the banking system. Defensive Future Studies, 3(8), 107-140 (in Persian).
- Gurvich, E. & Prilepskiy, I. (2015). "The impact of financial sanctions on the Russian economy". Russian journal of economics (Moskva), 1(4), 359-385.
- Gutmann, J., Neuenkirch, M. & Neumeier, F. (2021). "The Economic Effects of International Sanctions: An Event Study". CESifo Working Paper, (9007): 1-27.
- Haddadi, M. (2012). International sanctions, instruments of national policy or international executive guarantee. Private Law, 1(3), 109-128 (in Persian).
- Hufbauer, G. C., Jeffrey, S., Elliott. K. & Oegg, B. (2007). "Economic Sanctions Reconsidered: History and Current Policy". Third ed., Institute for International Economics, Washington DC.
- Hufbauer, G. C. & Oegg, B. (2003). "The Impact of Economic Sanctions on US Trade: Andrew Rose's. Gravity Model". International Economics Policy Briefs, 15 (3-4).
- Iranmanesh, S., Salehi, N. & Jalaee, A. (2021). "Using Fuzzy Logic Method to Investigate the Effect of Economic Sanctions on Business Cycles in the Islamic Republic of Iran". Applied Computational Intelligence and Soft Computing, (2021): 1-10.
- Jabri, A., Guesmi, K. & Abid, I. (2013). Determinant of foreign direct investment in MENA region: panel co-integration analysis. The Journal of Applied Business Research (JABR), 29 (4), 1103-1109.
- Jor jor zade, A. R., & Barzkar, A. (2019). The Impact of Economic Sanctions and other Factors on Attracting Foreign Direct Investment in OPEC Countries. QEER, 15(60), 51-75.
- Katzman, K. (2021). Iran Sanctions. Congressional Research Service, RS20871.
- Khatabi, S., Komijani, A., Mohamadi, T., & MemarneJad, A. (2017). Effective Factors on Absorbing Foreign Direct Investment (FDI) in MENA Region. Economic Modeling, 11(37), 63-75 (in Persian).
- Khateri, Z., Njarzadeh, R., & Agheli-Kohnehshahri, L. (2021). The Impact of Economic Sanctions on Capital Account in Iran. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 18(3), 135-162(in Persian).
- Khodaei, I. (2011). Fuzzy linear regression and its applications in social science research. Journal of Iranian Social Studies, 3(4), 61-75 (in Persian).
- Kia, Mostafa (2016). Fuzzy logic in MATLAB. Tehran: Kian University Press (in Persian).
- Medlicott, W. N. (1952). The Economic Blockade, Vol. s1 and 2, London: Longmans Green and Co.
- Mirkina, I. (2018). FDI and sanctions: An empirical analysis of short- and long-run effects. European Journal of Political Economy, 54, 198-225.
- Moshiri, S., & Kian Poor, S. (2012). Determinants of Foreign Direct Investment: A Cross Country Analysis (1980-2007). Quarterly Journal of Quantitative Economics, 9(2), 1-30 (in Persian).
- Mousavi Madani, F. (2016). Basics and application of fuzzy theory. Tehran: Al-Zahra University (in Persian).
- Naji Azimi, Z. (2016). Familiarity with fuzzy linear programming. Mashhad: Ferdowsi University of Mashhad (in Persian).
- Nakhli, S. R., Rafat, M., Bakhshi Dastjerdi, R. & Rafei, M. (2021). Oil sanctions and their transmission channels in the Iranian economy: A DSGE model. Resources Policy, 70, 101-963.
- Rasouli Ghahroudi, M. & Chong, L. (2020). The Macroeconomic Determinants and the Impact of Sanctions on FDI in Iran. Economics and Business, 34(1), 15-34.
- Saadat Mehr, M. (2017). Investigating the factors affecting foreign direct investment in Iran with an emphasis on the role of economic sanctions. Economic Journal, 17(5, 6), 41-58 (in Persian).
- Shakeri, A. (2016). An introduction to Iran's economy. Tehran: Rafe Publications (in Persian).
- Shokri, M., Barghi, M. M., Motafaker Azad, M. A., & Salmani Bishak, M. R. (2020). Investigating the Impact of Economic Sanctions and Exchange Rate Uncertainty on FDI in Iran: A Fuzzy Approach. Journal of Economics and Modelling, 11(3), 33-59 (in Persian).
- Splinter, M. & Klomp, J. (2022). Do Sanctions Cause Economic Growth Collapses? In: Beeres, R., Bertrand, R., Klomp, J., Timmermans, J. & Voetelink, J. (Eds). "NL ARMS Netherlands Annual Review of Military Studies 2021 Compliance and Integrity in International Military Trade". NL ARMS. T.M.C. Asser Press, The Hague.
- Tanaka, H. & Ishibuchi, H. (1992). Possibility regression analysis based on linear programming. Jurnal of Eropan research, 2(3), 44-60.
- Toghyani, M., & Derakhshan, M. (2014). Analysis of the Factors of Impact of Economic Sanctions on Iran and Solutions to Cope with It. Strategy, 23(73), 115-146 (in Persian).
- Yu, J. & Walsh, J. (2010). Determinants of Foreign Direct Investment: A Sectoral and Institutional Approach. IMF Working Papers, 2010(187), 1-27.
- Zamani Najafabadi, M. K. (2019). Stock value forecasting with fuzzy logic approach and comparing it with linear regression model in petrochemical industry. Tehran: Venus Book Publications (in Persian).