آزمون اثرات نامتقارن بار مالیاتی و تولید بر فرار مالیاتی ایران با استفاده از مدل غیرخطی NARDL

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

تیمور محمدی ^{1 *} , امین فولادوند ^{2 *} , نارسیس امین رشتی ³

1 - استاد، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران
2 - گروه اقتصاد، واحدتهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - گروه اقتصاد، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1402/09/07 تاریخ پذیرش : 1403/09/07 تاریخ انتشار : 1403/10/16

کلید واژه: بارمالیاتی, تولید, فرارمالیاتی, مدل غیرخطیNARDL,

چکیده مقاله :

نرخ‌های بالای مالیات و بار مالیاتی، از مهمترین علل فرار مالیاتی محسوب می‌شوند. علاوه بر آن، بار مالیاتی ناشی از افزایش نرخ مالیات، منجر به افزایش فعالیت در بخش اقتصاد زیرزمینی می‌شود که به نوبه خود فرار مالیاتی را افزایش خواهد داد. مطالعات نشان می‌دهد حجم فرار مالیاتی در ایران بالا و مالیات یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار بر آن محسوب می‌شود. بر این اساس، مقاله حاضر به بررسیاثرات نامتقارن بار مالیاتی و تولید بر فرار مالیاتی ایران با استفاده از مدل غیرخطیNARDL برای سال‌های1354-1400پرداخته است. برای محاسبه میزان فرار مالیاتی از روش تقاضای پول تانزی بهره گرفته شده که مطابق با نتایج تخمین مدل، با افزایش درآمد سرانه واقعی و نرخ بهره، نسبت حجم پول به نقدینگی افزایش می‌یابد. همچنین اثرات نامتقارن مثبت و منفی بار مالیاتی نیز منجر به کاهش نسبت حجم پول به نقدینگی شده است. لذا برای حل مشکل فرار مالیاتی در ایران، یکی از مهم‌ترین راه‌ حل‌ها، رشد و توسعه بخش تولید است که ادامه رشد تولید طی سالیان متمادی کاهش فرار مالیاتی را به همراه خواهد داشت.

چکیده انگلیسی:

High tax rates and tax burden are one of the most important causes of tax evasion. In addition, the tax burden caused by the increase in the tax rate leads to an increase in the activity in the underground economy sector, which in turn will increase tax evasion. Studies show that the amount of tax evasion in Iran is high and tax is one of the important and influencing factors. Based on this, the present article investigates the asymmetric effects of tax burden and production on Iran's tax evasion using the NARDL nonlinear model for the years 2014-2014. To calculate the amount of tax evasion, Tanzi's money demand method is used, which according to the estimation results of the model, with the increase of real per capita income and interest rate, the ratio of money volume to liquidity increases. Also, the asymmetric positive and negative effects of the tax burden have also led to a decrease in the ratio of money volume to liquidity. Therefore, to solve the problem of tax evasion in Iran, one of the most important solutions is the growth and development of the production sector.

منابع و مأخذ:


اعظمی، آرش، نوفرستی، محمد، عرب مازار، عباس. (1401). بررسی اثرات نامتقارن عوامل موثر بر درآمدهای مالیاتی در ایران با رویکرد رگرسیون کوانتایل. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، (انتشار آنلاین)
آقایی الله محمد، مداح مجید. (۱۳۹۹) تعیین نرخ بهینه مالیات در ایران با تاکید بر مالیات بر ارزش افزوده. پژوهشنامه مالیات. ۲۸ (۴۷) :۷۵-۱۰۸
اسداله زاده بالی سیدرستم، دامن کشیده مرجان، هادی نژاد منیژه، گرایی نژاد غلامرضا، مومنی وصالیان هوشنگ. (۱۳۹۹) تعیین نرخ بهینه مالیات بر ارزش افزوده مبتنی بر حجم اقتصاد پنهان. پژوهشنامه مالیات. ۲۸ (۴۸) :۳۳-۶۰
اسداله زاده بالی، سید رستم، دامن کشیده، مرجان، هادی نژاد، منیژه، گرائی نژاد، غلامرضا، مومنی وصالیان، هوشنگ. (1398). نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران ) رهیافتی از الگوی (ARDL. اقتصاد مالی، 13(49)، 131-152.
بلوری، امین، مرادی، محمد، یزدانی، حمیدرضا. (1399). طراحی مدل فرار مالیاتی بر پایه مالیات بر درآمد: رویکرد نظریه داده بنیاد. دوفصلنامه علمی حسابداری دولتی، 7(1)، 9-30.
بلوری امین، مرادی محمد، یزدانی حمیدرضا. (۱۴۰۰) طراحی مدل تحلیل تفسیر ساختاری عوامل مؤثر بر فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی. پژوهشنامه مالیات. ۲۹ (۴۹) :۸۳-۱۰۸
ثنائی پور هادی. (۱۳۹۹) شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در کسب‌وکارهای کوچک ‌و متوسط از دیدگاه کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور: مطالعه‌ای آمیخته. پژوهشنامه مالیات. ۲۸ (۴۷) :۷-۳۰
ربیع بیگی، حامد، محمدی پور، رحمت الله، نوروش، ایرج، صالحی، رضا. (1402). ارائه الگوی روحیه مالیاتی با رویکرد تئوری زمینه بنیان. اقتصاد مالی، 17(63)، 193-226.
علیزاده، هانیه، غفاری، فرهاد (1392)، برآورد اندازه اقتصاد زیر زمینی در ایران و بررسی عوامل موثر بر آن، فصلنامه علوم اقتصادی، سال هفتم، شماره 25، زمستان
کارآزموده، یونس، اکبری مقدم، بیت اله، میرزاپورباباجان، اکبر، و هادی زاده، آرش. (1400). رابطه علیت بین توسعه مالی و اقتصاد زیرزمینی در ایران: رویکرد MIMIC و علیت هسیائو. اقتصاد مالی (اقتصاد مالی)، 15(4 (پیاپی 57))، 165-185.
منصوری سید امین، فرازمند حسن، افقه سید مرتضی، علیزاده مصطفی (1401). مدلیابی ساختاری ارتباط بین فرار مالیاتی و اقتصاد پنهان با رویکرد Panel MIMIC. فصلنامه پژوهش ها و سیاست های اقتصادی. ۳۰ (۱۰۳) :۱۵۹-۱۹۵
مطلبی، معصومه، علیزاده، محمد، فرجی دیزجی، سجاد. (1398). برآورد اقتصاد سایه و فرار مالیاتی با‌استفاده‌از متغیرهای انضباط مالی دولت. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، 16(4)، 69-100.
مهرابی بشرآبادی، حسین، کوچک‌زاده، سکیه، و تابلی، حمید (1391). آیا اقتصاد سایه ای رشد اقتصادی را تهدید می‌کند؟ (مطالعه موردی: کشور ایران). پژوهش‌های اقتصادی (پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار)، 12(4): 198-181.
Achim, M. V., Mirza, N., & Văidean, V. L. (2023). The asymmetric impact of tax burden structures on the shadow economy: a panel analysis of old and new European Union countries. Applied Economics Letters, 30(16), 2179-2188.
Abdelfattah, T., & Aboud, A. (2020). Tax avoidance, corporate governance, and corporate social responsibility: The case of the Egyptian capital market. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 38, 100304.
Abu Alfoul, M. N., Khatatbeh, I. N., & Jamaani, F. (2022). What Determines the Shadow Economy? An Extreme Bounds Analysis. Sustainability, 14(10), 5761.
Alkurdi, A, & Mardini, G. H. (2020). The impact of ownership structure and the board of directors’ composition on tax avoidance strategies: empirical evidence from Jordan. Journal of Financial Reporting and Accounting, 18(4), 795-812.
Amoh, J. K. (2019). An estimation of the taxable capacity, tax effort and tax burden of an emerging economy: Evidence from Ghana. International Journal of Economics and Financial Issues, 9(3), 12-21.
Androniceanu, A., Gherghina, R., & Ciobănaşu, M. (2019). The interdependence between fiscal public policies and tax evasion. Administratie si Management Public, (32), 32-41.
Chen, Y., Chen, D., Wang, W., & Zheng, D. (2018). Political uncertainty and firms' information environment: Evidence from China. Journal of Accounting and Public Policy, 37(1), 39-64.
Dang, D., Fang, H., & He, M. (2019). Economic policy uncertainty, tax quotas and corporate tax burden: Evidence from China. China Economic Review, 56, 101303.
Dell’Anno, R., & Davidescu, A. A. (2019). Estimating shadow economy and tax evasion in Romania. A comparison by different estimation approaches. Economic Analysis and Policy, 63, 130-149.
Elbahnasawy, N. G. (2020). Democracy, political instability, and government tax effort in hydrocarbon-dependent countries. Resources Policy, 65, 101530.
Islam, A., Rashid, M. H. U., Hossain, S. Z., & Hashmi, R. (2020). Public policies and tax evasion: evidence from SAARC countries. Heliyon, 6(11), e05449.
Johnson, S., Kaufmann, D., McMillan, J., & Woodruff, C. (2000). Why do firms hide? Bribes and unofficial activity after communism. Journal of public economics, 76(3), 495-520.
Kemme, D. M., Parikh, B., & Steigner, T. (2020). Tax morale and international tax evasion. Journal of World Business, 55(3), 101052.
Wang, Y. K., & Zhang, L. (2023). Threshold analysis regarding the optimal tax rate and tax evasion. Empirical evidence from Taiwan. Plos one, 18(3), e0281101