روند تغییرات کاربری اراضی کشاورزی به تفریحی ـ گردشگری در طی دهه¬های (2000-2022) در روستاهای پیراشهری رشت
محورهای موضوعی : آمایش محیط
سپیده نوروزی
1
,
نصراله مولائی هشجین
2
*
,
محمد باسط قریشی
3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه¬ریزی روستایی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
2 - استاد گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
3 - استادیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
کلید واژه: تغییرات کاربری اراضی, کشاورزی به تفریحی-گردشگری, روستاهای پیراشهری, رشت.,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف تبیین تغییرات کاربری اراضی کشاورزی به تفریحی-گردشگری در روستاهای پیراشهری رشت انجام شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، و دارای ماهیت توصیفی-تحلیلی است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از سنجش از راه دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی( GIS)، استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق روستاهای شهرستان پیراشهری رشت میباشند، در این راستا، 37روستای دارای سکنه که در محدوده بلافصل شهر رشت قرار دارند به عنوان جامعه آماری انتخاب شدند (تمام شماری). این روستاها در دهستانهای اسلام آباد و سنگر از بخش سنگر و دهستانهای پسیخان، پیربازار و حومه از بخش مرکزی شهرستان رشت واقع شدهاند. نتایج نشان داد که تغییرات کاربری اراضی در سال 2022 نسبت به سالهای 2000، 2005، 2010 و 2015، گسترده بوده، به طوری که از کاربری اراضی کشاورزی کاسته شده و به کاربری تفریحی و گردشگری و ساخت و سازها افزایش یافته است. در واقع به فاصله 22 سال تغییرات کاربری اراضی از کشاورزی به گردشگری در روستاهای اطراف جادههای اصلی شهر محسوس میباشد، و بیشترین تغییرات در روستاهای پیراشهری اطراف شهر رشت و بخش مرکزی اتفاق افتاده است.
This study aims to analyze the shift in land use from agriculture to recreation-tourism in the peri-urban villages of Rasht over the past two decades. It is an applied research study with a descriptive-analytical approach. Remote sensing and Geographic Information System (GIS) techniques were employed for data analysis. The statistical population includes 37 inhabited villages in the immediate vicinity of Rasht, located in Islamabad and Sanger dehistans (Sanger sector) and Pisikhan, Pirbazar, and Humeh Dehistans (in central part of Rasht). The findings reveal extensive land use changes between 2000 and 2022, with a significant decline in agricultural land and an increase in recreational, tourism-related, and construction activities. The most significant transformations occurred in peri-urban villages along major roads leading to Rasht. These trends highlight the ongoing shift from agriculture to tourism as a dominant economic activity in the region.
1. اسماعیلی، ف؛ ایلانلو، م. (1400). مدل¬سازی تغییرات کاربری اراضی بر پایه زنجیره مارکوف در روش LCM(نمونه موردی: شهر رامهرمز). فصلنامه آمایش محیط، 14(54)، 147-166.
2. آمار، ت. (1385)، بررسی و تحلیل گسترش خانه¬های دوم در نواحی روستایی مطالعه موردی بخش خورگام شهرستان رودبار. فصلنامه چشم¬انداز جغرافیایی، 1(1)، 65-78.
3. پوررمضان، ع؛ قاسمی وسمه جانی، ا. (1388)، گونه شناسی گردشگری روستایی. فصلنامه چشم انداز جغرافیایی، 4(8)، 25-47.
4. تهمتن، ا؛ قریشی، م؛ آمار، ت؛ مولایی هشجین، ن. (1401)، تبیین تحولات کاربری اراضی روستاهای بخش مرکزی شهرستان رشت در دو دهه اخیر (1375-1395). جغرافیا و برنامه¬ریزی منطقه¬ای، 12(3)، 12-26.
5. رضایی، ف؛ خواجه شاهکوهی، ع؛ صحنه، ب. (1401)، نقش توسعه گردشگری در تحولات کالبدی سکونتگاه¬های روستایی (مطالعه موردی: روستای زیارت، شهرستان گرگان). مجله جغرافیا و توسعه ناحیه¬ای، 20(40)، 227-256.
6. رضوانی، م. (1384)، گردشگری خانه¬های دوم و اثرات آن بر نواحی روستایی: فرصت یا تهدید (مورد: نواحی روستایی شمال تهران). پژوهش¬های جغرافیایی، 37(54)، 109-121.
7. سجاسی قیداری، ح؛ صدرالسادات، ا. (1398)، تحلیل اثرات توسعه گردشگری بر تغییرات کاربری اراضی روستاهای ییلاقی شهرستان بینالود. نشریه علمی-پژوهشی برنامه¬ریزی توسعه کالبدی، 4(15)، 11-30.
8. قدمی، م؛ علیقلی¬زاده فیروزجانی، ن؛ بردی آنا مراد نژاد، ر. (1388). بررسی نقش گردشگری در تغییرات کاربری اراضی مقصد (نمونه مورد مطالعه: بخش مرکزی شهرستان نوشهر). مطالعات و پژوهش¬های شهری و منطقه¬ای، 1(3)، 21-42.
9. قنبری، ا؛ واعظی، م؛ رستمی، ر؛ باکویی، م. (1401)، بررسی تطبیقی تغییرات کاربری اراضی با استفاده از روش شی‌گرا (مطالعه موردی: تبریز و کرج)، فصلنامه آمایش محیط، 15(59)، 1-22.
10. مولایی هشجین، ن؛ علینقی¬پور، م. (1399)، بررسی روند تغییرات کاربری اراضی با تاکید بر افزایش جمعیت طی سال¬های 1380-95 ه. ش. مهندسی جغرافیایی سرزمین، 4(8)، 225-241.
11. نورش، ح؛ حسین¬زاده¬دلیر، ک؛ آذر، ع. (1402)، تحلیل آینده‌نگری تغییرات کاربری اراضی شهری با استفاده از آنالیز تصاویر ماهواره‌ای (نمونه موردی: شهر تبریز). فصلنامه آمایش محیط، 16(62)، 159-182.
12. هاشمپور، ف؛ مولائی هشجین، ن؛ قریشی، م؛ رمضانی، ب. (1402)، تبیین پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی بر تحولات جمعیتی نواحی روستایی (مورد مطالعه: شهرستان ساری، استان مازندران). فصلنامه علمی مطالعات برنامه¬ریزی سکونتگاه¬های انسانی، 18(1)، 1-16.
13. Briassoulis, Helen. 2000, Factors Influencing Land-use and Land-cover change, Land use, Land cover and soil sciences-Vol1,
14. Aghmashhadi, Amir H., Samaneh Zahedi, Azadeh Kazemi, Christine Fürst, and Giuseppe T. Cirella. (2022). Conflict Analysis of Physical Industrial Land Development Policy Using Game Theory and Graph Model for Conflict Resolution in Markazi Province. Land 11, no. 4: 501. https://doi.org/10.3390/land11040501
15. Chai, Y.; Qiao, W.; Hu, Y.; He, T.; Jia, K.; Feng, T.; Wang, Y. Land-Use Transition of Tourist Villages in the Metropolitan Suburbs and Its Driving Forces: A Case Study of She Village in Nanjing City, China. Land 2021, 10, 168. https://doi.org/ 10.3390/land10020168.
16. Deng, H., Zheng, P., Liu, T., & Liu, X. (2011). Forest ecosystem services and eco-compensation mechanism in China. Journal of Environmental Management, Vol,48, United States, Pp.1079- 1085
17. Eppler, Ulrike, Fritsche, Uwe R. & Laaks, Sabine. 2015, Urban-Rural Linkages and Global Sustainable Land Use, Berlin, Globalands, IINAS(international institutefor sustainability analysis and strategy),Berlin, Darmstadt, May 2015,No:4-75
18. Ghadami, M., and Ali Gholizadeh Firoozjaei, N., and Bardi Anamradnejad, R. (2010). Investigating the role of tourism in land use change (study sample: central part of Nowshahr city). Regional Urban Studies and Research, 1 (3), 21-42. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=118373
19. Hall, D. R., Kirkpatrick, I., Mitchell, M. (2005). Rural Tourism and Sustainable Business. Cromwell Press. Great Britain.
20. Hall, D. R., Kirkpatrick, I., Mitchell, M. (2005). Rural Tourism and Sustainable Business. Cromwell Press. Great Britain.
21. Hall, M. (2000). Tourism planning; Policies, Processes and Relationships. England: Pearson Education Limited.
22. Hall, M. and S. McArthur (1998). Integrated Heritage Management. Stationery Office. London.
23. Jujie, Wu. 2008, Land Use Changes: Economic, Social, and Environmental Impacts, The magazine of food, farm, and resource issues, Scientific Journal (JRNL), Choices. 23(4): 6-10
24. Koomen, E., Stillwell, J., Bakema, A., Scholten H. (2007). Modelling Land-Use Change: Progress and Applications. Springer Science & Business Media.
25. Lambin، E. F. & Geist، H. J. (2006). Land-Use and Land-Cover Change: Local Processes and Global Impacts، Springer Publication
26. Meyer, WB, Turner, BL & Eds, 1994, Change in land use and land cover: A global perspesctive, New York: Cambridge Univ. Press, 537 pp. Foundation (UN and the World Bank)
27. Olds, K. (1998). The housing impacts of mega-events. Current Issues in Tourism.
28. Solecki, D. (2001). The role of global-to-local linkages in land use/land cover changes in South Florida. Ecological Economics, Vol.37, Netherlands, Pp. 339–356
29. Srivastava, Prashant. K., Han, Dawei., Rico-Ramirez, Miguel. A., Bray, Michaela. & Islam, Tanvir .(2012). Selection of classification techniques for land use/cover change investigation. Advances in Space Research, 50, 1250-1265. http://dx.doi.org/10.1016/j.asr.2012.06.032.
30. Steiner, F., McSherry, L., & Kohen, J. (2000). Land suitability analysis for the upper Gila River watershed. Landscape and Urban Planning, Vol. 50, Netherlands, Pp. 199-214.
31. Sundarakumar, K., M. Harika, S.A. Begum, S. Yamini and K. Balakrishna. (2012), Land Use and Land Cover Change Detection and Urban Sprawl Analysis of Vijayawada City Using a Landsat Data, International Journal of Engineering Science and Technology (IJEST), Vol. 4, No. 1, PP: 170-178.
32. Thuo, Aggrey & Daniel, Maina, (2010). Community and Social Responses to Land use Transformations in the Nairobi Rural-urban Fringe, Kenya, Field Actions Science Reports,Institut Veolia Environnement(Kenya),No: 1867- 8521.
33. Valbuena D., Verburg P. H., Bregt A. K., and Ligtenberg A. (2010). An agent-based approach to model land-use change at a regional scale. Landscape Ecol, 25 (2), 185-19
Xi, J., Kong, Q., Wang, X. (2015). Spatial polarization of villages in tourist destinations: A case study from Yesanpo, China. Journal of Mountain Science, 12(4), 1038-1050