مکان یابی چند معیاره کاربری فضاهای سبز با استفاده از روش تحلیل مناسبت کاربری زمین(مورد مطالعه: شهر اراک)

محورهای موضوعی : آمایش محیط

عنایت الله محقق نسب ¹ , مهین نسترن ² , محمود محمدی ³

1 - (دانشجوی دکترای شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
2 - (دانشیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
3 - (استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)

تاریخ دریافت : 1395/05/05 تاریخ پذیرش : 1395/08/21 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: سیستم اطلاعات جغرافیایی, مکانیابی, فن دلفی, کاربری فضای سبز, تحلیل مناسبت کاربری زمین,

چکیده مقاله :

کاربری زمین شهری و موقعیت مکانی آن همواره از موضوعات مورد توجه صاحب‌نظران شهر و شهرسازی بوده است. به طوری که صاحب‌نظران همواره سعی داشته اند، به بستر و محیط پیرامونی، همجواری‌ها، سازگاری ها و ناسازگاری-ها، مطلوبیت و دیگر عوامل در مکانیابی کاربری‌های شهری توجه داشته باشند. با ورود به عصر کامپیوتر و گسترش سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی امکان توجه به این عوامل و تاثیرگذاری آ‌ن‌ها در فرایند طراحی برنامه بیش از پیش شده است. در این راستا و در جهت تحقق بخشی به توجه به این عوامل در طراحی برنامه، تحقیق حاضر سعی در پاسخ‌گویی به سوال ذیل دارد؛ از میان زمین‌های با قابلیت توسعه در شهر اراک، کدامیک برای استفاده به منظور کاربری سبز مناسب‌تر می‌باشند؟ در این مقاله که از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی-تحلیلی است از فنون تحلیل مناسبت کاربری زمین، ترکیب خطی و دلفی استفاده شده است. یافته های این مقاله که از همپوشانی داده های رقومی(نقشه‌های تحلیلی سازگاری، ارزش زمین، مالکیت زمین، شعاع عملکردی، همجواری با محورهای ارتباطی، پدافند غیرعامل و مدیریت بحران و عوامل طبیعی و جغرافیایی) شهر اراک بدست آمده است، نشان می‌دهد که کدامیک از زمین‌های با قابلیت توسعه در شهر اراک مناسبت بیشتری برای استفاده به منظور کاربری‌های سبز دارند. همچنین نتایج این مقاله نشان داد، تلفیق مکان یابی چند معیاره و فن هیئت منصفه‌ی دلفی می تواند به عنوان نظام پشتیبان تصمیم‌گیری تخصیص کاربری فضای سبز استفاده شود و نتایج قابل قبولی را ارائه دهد.

چکیده انگلیسی:

Urban land use and its location has always been of interesting topics to scholars of the city and urban planning. So that the scholars always have tried to pay attention to base and surroundings proximity, compatibility and incompatibilities, utility and other factors, in location allocation of urban land uses. With the arrival of the computer age and development of geographic information systems, the possibility of attention to these factors and their effectiveness in the process of planning, is more than before. In this regard and in order to realization of consideration to these factors in planning, this study is trying to answer the following question, Among the areas with development potential in area, which one is more suitable for use in order to green land use? In this article which is applied in terms of purpose and is descriptive analytical in terms, of method, land-use suitability analysis, linear combination and Delphi methods, have been used. The finding of this article that obtained from overlaying analytical compatibility maps, the value of land, land ownership, functional radius, proximity to roads, passive defense, and crisis management and natural and geographical factors of Arak, indicate that, which one of the lands with development potential in Arak, is more suitable for use in order to green land uses. Also the results of this article showed that, the combination of multi criteria location allocation based on geographic information system and Delphi jury method, can be used as decision support system of location allocation of green land use and provide acceptable results.

منابع و مأخذ:

 

1-   حق‌جو، م. 1383.رویکرد تحلیل مناسبت کاربری زمین در مدیریت گسترش فضایی کلان شهرها: نمونه شهر تهران. نشریه مدیریت شهری (17): 76-87.

2-   محمدی، ک؛ حبیبی، ک؛ بمانیان، م. 1393. دلایل تغییر کابری‌ها در طرح‌های تفصیلی شهری و تبعات آن در کاربری‌های عمومی (مطالعه موردی: منطقه یک شهر همدان). نشریه علمی پژوهشی آمایش محیط (33): 45-69.

3-   مهندسان مشاور شهر و خانه. 1394. طرح جامع کلانشهر اراک.

4-  نامداری فرقانی، ی. 1385. بکارگیری رهیافت تجدید حیات شهری در نواحی دچار افت شهری ـ نمونه موردی: محله شیخ جنید شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.

5-      Al shalabi, M. A. & et al. 2006. GIS Based Multi criteria Approaches to Housing Site Suitability Assessment Proceedings of the 23th FIG Congress, October 8-13, Munich, Germany, pp: 1-17.

6-      Bagheri, M. & et al. 2012. Applicatio n of geograph ic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area.Springer, J Coast Conserv, (17):1– 10.

7-      Boyden, S., 1981. The Ecology of a City and its People: the Case of Hongkong. Australian National University Press, Camberra.

8-      Chandio, I. A. & et al. 2012. GIS-based analytic hierarchy process as a multi criteria decision analysis instrument: a review. Arab J Geoscience, Springer. Available from:

http://link.springer.com/journal/12517.

9-      Collins, M.G., Steiner, F.R., Rushman, M.J., 2001. Land-use suitability analysis in the United States: historical development and promising technological achievements. Environ. Manag. 28 (5), 611-621.

10-  Dai, F.C., Lee, C.F., Zhang, X.H., 2001. GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study. Eng. Geol. 61, 257-271.

11-  Daniels, T. & Daniels, K. 2003. The Environmental Planning Handbook. Chicago, IL: American Planning Association.

12-  Drobne, S. & Lisec, A. 2009. Multi-attribute Decision Analysis in GIS: Weighted Linear Combination and Ordered Weighted Averaging. Informatica (33): 459–474.

13-  Ekmekçio glu, M., Kaya, T., Kahraman, C., 2010. Fuzzy multicriteria disposal method and site selection for municipal solid waste. Waste Manag. 30 (8), 1729-1736.

14-  Fang, Q. & et el. 2006. Towards adaptive town environmental planning: the experience from Xiamen, China. Journal of Environment and Urbanization, 18 (7): 87-101.

15-  Feizizadeh, B., Blaschke, T., 2013. Land suitability analysis for Tabriz County, Iran: a multi-criteria evaluation approach using GIS. J. Environ. Plan. Manag. 56 (1), 1-23.

16-  Geddes, P., 1915. Cites in Evolution. Williams and Norgate, London.

17-  Girvetz, E.H., Thorne, J.H., Berry, A.M., Jaeger, J.A., 2008. Integration of landscape fragmentation analysis into regional planning: a statewide multi-scale case study from California, USA. Landsc. Urban Plan. 86 (3), 205-218.

18-  Gong, J.Z., Liu, Y.S., Chen, W.L., 2012. Land suitability evaluation for development using a matter-element model: a case study in Zengcheng, Guangzhou, China. Land Use Policy 29, 464-472.

19-  Hopkins, L.D., 1977. Methods for generating land suitability maps: a comparative evaluation. J. Am. Inst. Plan. 43 (4), 386-400.

20-  Javadian, M., Shamskooshki, H., Momeni, M., 2011. Application of sustainable urban development in environmental suitability analysis of educational land use by using AHP and GIS in Tehran. Procedia Eng. 21, 72-80.

21-  Jiang, H., Eastman, J.R., 2000. Application of fuzzy measures in multi-criteria evaluation in GIS. Int. J. Geogr. Inf. Sci. 14 (2), 173-184.

22-  Lein, J.K. 2003. Integrated Environmental Planning, Blackwell Science.

23-  Ligtenberg, A., Bregt, A.K., van Lammeren, R., 2001. Multi-actor-based land use modelling: spatial planning using agents. Landsc. Urban Plan. 56 (1-2), 21-33.

24-  Lyle, J., Stutz, F., 1983. Computerized land use suitability mapping. Cartogr. J. 20, 39-49.

25-  Malczewski, J. 2004. GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview. Progress in planning, (62):3-65.

26-  Malczewski, J., 2006. Ordered weighted averaging with fuzzy quantifiers: GIS-based multicriteria evaluation for land-use suitability analysis. Int. J. Appl. Earth Obs. Geoinf. 8 (4), 270-277.

27-  Manlun, Y. 2003. Suitability Analysis of Urban Green Space Systems Based on GIS. Available from:

http://www.itc.nl/library/papers_2003/msc/upla/yang_manlun.pdf.

28-  Marull, J., Pino, J., Mallarach, J.M., Cordobilla, M.J., 2007. A land suitability index for strategic environmental assessment in metropolitan areas. Landsc. Urban Plan. 81, 200-212.

29-  McCloskey, J.T., Lilieholm, R.J., Cronan, C., 2011. Using Bayesian belief networks to identify potential compatibilities and conflicts between development and landscape conservation. Landsc. Urban Plan. 101 (2), 190-203.

30-  McHarg, I.L., 1969. Design with Nature. Wiley, New York.

31-  McHarg, I.L., 1981. Human ecological planning at Pennsylvania. Landsc. Plan. 8 (2), 109-120.

32-  McHarg, I.L., 1996. A Quest for Life. Wiley, New York.

33-  Miller, L., 1993. Charles Eliot, Preservationist, Park Planner, and Landscape Architect. Department of Landscape Architecture, State College, Pennsylvania State University, Pennsylvania.

34-  Miller, W., Collins, W.M.G., Steiner, F.R., Cook, E., 1998. An approach for greenway suitability analysis. Landsc. Urban Plan. 42 (2-4), 91-105.

35-  Mokarram, M & Aminzadeh, F. 2010.GIS-Based Multicriteria Land Suitability Evaluation Using Ordered Weight Average With Fuzzy Quantifier: A Case Study In Shavur Plain, Iran. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences, (38): 508-512.

36-  Ouyang, Z.Y., Wang, R.S., 1995. The review and prospect ecological planning. J. Nat. Resour. 10 (3), 203-215.

37-  Ozdemir, P. S. 2011. Comparison of GIS-Based Land Use Suitability Analysis Tools: A Case Study in Coyote Valley. California (Master’s Theses): San Jose State University.

38-  Park, S., Jeon, S., Kim, S., Choi, C., 2011. Prediction and comparison of urban growth by land suitability index mapping using GIS and RS in South Korea. Landsc. Urban Plan. 99 (2), 104-114.

39-  Rhode Island Department of Administration One Capitol Hill. 2006. Geographic Analysis for Land Available and Suitable for Development for Land Use 2025.

40-  Rojas, C., Pino, J., Jaque, E., 2013. Strategic environmental assessment in Latin America: a methodological proposal for urban planning in the Metropolitan Area of Concepci on (Chile). Land Use Policy 30 (1), 519-527.

41-  Steiner, F. & et al. 2000. Land suitability analysis for the upper Gila River watershed. Landscape and Urban Planning, (50): 199-214.

42-  Steinitz, C., Parker, P., Jordan, L., 1976. Hand-drawn overlays: their history and prospective uses. Landsc. Archit. 66 (5), 444-455.

43-  Weerakoon, K.G.P.K. 2002. Integration of GIS based suitability analysis and multi criteria evaluation for urban land use planning: contribution from analytic hierarchy progress. Nugegoda: University of Sri Jayawardenepura.

44-  Xiang, S. & et al. 2008. Land Suitability Analysis for Urban Planning Environmental Assessment in an Ecologically Sensitive Coastal Area of Eastern China Based upon Multi Criteria Mechanism.

45-  Yang, S.J., Liu, X.F., Shu, J.M., 2009. Urban land ecological suitability assessment: theories and methods. Ecol. Environ. Sci. 18 (1), 380-385.

46-  Zong, Y.G., Wang, R., Wang, C.G., Wang, H.Y., Zhang, L., 2007. Ecological suitability assessment on land use based on potential-constrain approach: the case of urbanized areas in Dalian city, China. Geogr. Res. 26 (6), 1117-1126.