برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه‌ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه‌ی موردی چابهار
محورهای موضوعی : آمایش محیط
ازیر بلوچ
1
((دانش‌آموخته دکترای جغرافیای سیاسی، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران))
حیدر لطفی
2
((دانشیار گروه جغرافیا، واحد گرمسار، دانشگاه آزاد اسلامی، گرمسار، ایران))
کلید واژه: ایران, چابهار, سازماندهی فضا, منطقه مکران,
چکیده مقاله :
منطقه چابهار به دلایل جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و حتی فرهنگی دارای ماهیتی استراتژیک برای تحرک و توسعه نیمه شرقی کشور و در نتیجه کل ایران، برای کشورهای هم‌جوار در منطقه و حتی برای ارتباطات اقتصادی جهانی است. هدف اصلی این مقاله عبارت است از برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران؛ مطالعه ی موردی چابهار. سؤال اصلی این مقاله این است که برنامه‌ریزی و سازماندهی سیاسی، امنیتی و اقتصادی فضا در منطقه مکران بایستی دارای چه ویژگی‌ها و مختصاتی باشد که بتوان از آن به عنوان مدلی برای همه مناطق این منطقه و از جمله چابهار بهره گرفت؟ علاوه بر این سؤال اصلی سایر سؤالات فرعی این مقاله عبارت‌اند از: سازماندهی فضا دارای چه تاریخچه ای است؟ چه نظریاتی در خصوص سازماندهی فضا ارائه گردیده است؟ این مقاله با استفاده از مدل سوآت به منظور دسته‌بندی عوامل سیاسی، امنیتی و اقتصادی درونی و بیرونی مهم و اثرگذار در برنامه‌ریزی و سازماندهی فضا در منطقه مکران و شناسایی توانایی‌ها، کاستی‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات چابهار در راستای ارائه ی یک مدل راهبردی برای مناطق ایران انجام شده است و برای سنجش وزن سنجه ها از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) استفاده شده است. نتایج این مقاله نشان می دهد که اولین و بهترین استراتژی مطلوب برای مدیریت و برنامه ریزی فضای سیاسی، امنیتی و اقتصادی در منطقه مکران و چابهار استراتژی های تدافعی است. هدف از این استراتژی، کم کردن نقاط ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است. این راهبرد مربوط به وضعیت خارجی منطقه مکران و چابهار است و نقاط مثبت (فرصت های) آن را در ارتباط با بیرون ارزیابی می‌کند. این راهبرد براساس توانمندی های منطقه مکران و چابهار در مقابل تهدیدات بنا شده است و هدف آن افزایش توانمندی‌های موجود و کاهش تهدیدات است.
The main question of this article is that Planning and organizing political, security and economic space in the region of Makran what features and specifics should be which can be used as a model for all areas of the region, including Chabahar? The results of this article show that the region has an exceptional position in terms of communication status. The coastal strip of the Chabahar district is on the same side with the coastal strip of Hormozgan and the north of the Persian Gulf, and on the other side of Pakistan's coastal strip and Karachi. This area is coming by the Sea of Oman, the Gulf of Aden and the Suez Canal, to the Mediterranean Sea and Europe, by the Indian Ocean to Africa and the Nose of Hope (and also the Mediterranean) as well as the Atlantic and the Americas. Also on national security, strategic position of Chabahar ahat on the one hand is due to its location at the entrance to the Oman Sea and Persian Gulf and, on the other hand, having oriental estuaries as well as its harbor because of its proximity to the Indian subcontinent and its natural ability to play the role of covering the Gulf ports in terms of controlling the Strait of Hormuz and its nobility on the southern shores of the Oman Sea, have given Possibility of strict control over the military lines in the Indian Ocean and the Strait of Bab Al-Hamad to the area. Due to the political situation in the region also, the border province of Sistan and Baluchistan, in terms of its neighbors with both Pakistan and Afghanistan and also on the margin of free waters of the Oman Sea has enjoyed strategically and politically sensitive.
1- ابراهیم زاده، ع، و کریمی، صادق، 1388، مدیریت ساحلی و توسعه زیست محیطی ناحیه چابهار، فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره 36 .57 – 72.
2- امیری، ع، و احمدی پور، ز، و مستجابی سرهنگی، حمید،1393، تحلیل فضایی- امنیتی خطوط انتقال انرژی در ایران (خطوط لوله نفت و گاز)، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 34 . 133 تا 157.
3- باقری، ا، 1386، افغانستان و خیزش دوباره طالبان، فصلنامه مطالعات راهبردی جهان اسلام، فصلنامه بهار، شماره 29 . 102 تا 115.
4- پرانیتلا، ا. بی.،1366، واقعیت‌ها در برنامه‌ریزی محلی نکات مهم فرآیند برنامه‌ریزی محلی (مقدمه‌ای بر برنامه‌ریزی در سطوح محلی) قسمت پنجم، فصلنامه جهاد، شماره 99 . 36 تا 42.
5- پرتوی، م،1385، موانع و محدودیت‌های توسعه بندر چابهار به عنوان یک منطقه آزاد، فصلنامه مجله اقتصادی، شماره 63 و 64 . 17 تا 22.
6- پورسعید، ف،1385، فراگیری و پایداری؛ اصول راهنمای تحقق عدالت اجتماعی در ایران 1404 ه شمسی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 32 . 319 تا 353.
7- تراب احمدی، م،1389، معرفی و نقد کتاب لاتین: گردشگری بین‌المللی و برنامه‌ریزی (نوشته دالن جی تیموتی)، فصلنامه کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 28 . 56 تا 59.
8- ترکان، ا و شهبازی، م،1394، شناسایی سبد طرح‌های توسعه سواحل مکران با استفاده از تحلیل SWOT دو سطحی، فصلنامه راهبرد اقتصادی، شماره 13..7 تا 41.
9- تقدیسی زنجانی، س، و دانشور عنبران، ف،1386، توریسم روستایی، تصویری مجازی یا الگویی حقیقی در برنامه‌ریزی روستایی، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 8 . 179 تا 192.
10- تقوایی، م، و غفاری، س. ر.، 1389، برنامه‌ریزی فضایی در توسعه صنعت گردشگری مطالعه موردی استان چهارمحال و بختیاری محور بازفت، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 96 . 79 تا 100.
11- حافظ نیا، م. ر. و جلالی فراهانی، غ،1389، عدالت فضایی و آمایش سرزمینی توسعه، فصلنامه راهبرد بومی، شماره 104 .33 تا 60.
12- حسین خان قندهاری، ع،1388، آمایش سرزمین؛ گذشته، حال و آینده، فصلنامه برنامه، شماره 345 . 6 تا 14.
13- خلیلی، م، و منشادی، م، و آزموده، ف،1390، بایستگی‌های ژئواکونومیک توسعه منطقه جنوب شرق ایران، فصلنامه روابط خارجی، شماره 12 . 81 تا 124.
14- رضوانی، م،1381، برنامه‌ریزی توسعه روستایی (مفاهیم راهبردها و فرآیندها)، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 164 . 221 تا 240.
15- ره پیک، ح،1383، هدف و هدف‌گذاری در برنامه‌ریزی ملی و راهبردی، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 24 . 217 تا 232.
16- شاطریان، م، و افراخته، ح،1388، عوامل و پیامدهای اجتماعی - فرهنگی و سیاسی - اقتصادی کم ثبتی و دیر ثبتی وقایع حیاتی در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه توسعه اجتماعی، شماره 4 . 29 تا 56.
17- شعبانی اصل، م،1388، بررسی ساختارهای سیاسی اثرگذار بر امنیت سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 .101 تا 128.
18- شفیعی عربی، م،1387، اهمیت منطقه خاورمیانه و بررسی اجمالی طرح خاورمیانه بزرگ، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 23 . 83 تا 114.
19- شیرودی، م،1384، طرح خاورمیانه بزرگ، غرب و کشورهای مسلمان زمینه‌ها، چیستی و پیامدها، فصلنامه اندیشه تقریب، شماره 3 . 83 تا 106.
20- فراحی، م.ر،1366، انواع برنامه‌ریزی، فصلنامه مجله اقتصادی، دوره اول، شماره 24 . 38 تا 42.
21- فروزنده دهکردی، ل، و شیره پز آرانی، ع. ا، و جندقیان بیدگلی، س. ر،1390، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای با استفاده از برنامه‌ریزی بر مبنای سناریوها (تبیین الگوی چشم انداز ناحیه کاشان)، فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، شماره 3 . 39 تا 56.
22- فرید، ی، 1380، آمایش سرزمین، فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 2 .109 تا 126.
23- کافی، س، و عبداللهی، م،1388، نقش سپاه پاسداران در برقراری و حفظ امنیت در استان سیستان و بلوچستان، فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی، شماره 61 . 57 تا 80.
24- کرد، ب،1395، واکاوی وضعیت اقتصادی و کالبدی نواحی روستایی در ارتباط با کیفیت زندگی روستانشینان شهرستان چابهار، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، شماره 16 . 43 تا 54.
25- کهن، گ،1378، انواع برنامه‌ریزی و برنامه‌ریزان، فصلنامه توسعه مدیریت، شماره 5 . 36 تا 37.
26- مجتهدزاده، غ،1382، برنامه‌ریزی شهری - برنامه‌ریزی محلی و سیاست‌های عمومی در انگلیس و ایران، فصلنامه محیط شناسی، دوره بیست و نهم - شماره 32 . 93 تا 104.
27- محمدی، ح، و غنجی، م،1385، چالش‌های ژئوپلیتیکی مواد مخدر در جنوب غرب آسیا (با تأکید بر ایران پاکستان و افغانستان)، فصلنامه ژئوپلیتیک، شماره 3. 90 تا 121.
28- محمودی، س، 1388، تحلیلی بر سیر تحولات کلان آمایش سرزمین فرانسه در نیم قرن گذشته و ارائه پیشنهاداتی جهت بهبود وضعیت آمایش سرزمین ایران، فصلنامه آمایش سرزمین، شماره 1 . 141 تا 182.
29- محمودی، و، و ماجد، و،1391، برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری با رویکرد برنامه‌ریزی هسته‌ای - پیشنهادی برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار شهری تهران، فصلنامه راهبرد، شماره 64 . 43 تا 72.
30- معتمد، ا، و غریب رضا، م، 1387، تکامل مکران ساحلی، طی کواترنر پسین، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 64 . 77 تا 88.
31- ملک رئیسی، ح، 1385، سیستان و بلوچستان، مدیریت و توان‌های محیطی، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 77 . 21 - 25.
32- منوچهری، و، 1395، ارزﯾﺎﺑﯽ دﻻﯾﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﺘﺮاﺗﮋﯾﮏ و روش‌های برنامه‌ریزی آن در دهه‌های اﺧﯿﺮ، فصلنامه مطالعات آینده‌پژوهی و سیاست‌گذاری، دوره دوم - شماره 3 . 43 - 56.
33- مهدوی، م، و عزمی، آ، 1388، فضا، آمایش سرزمین و توسعه روستایی، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال ششم - شماره 22 . 25 – 42.
_||_