تفسیر و  تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا): 5 (22)

دسترسی آزاد مقاله

1 - بررسی اصطلاحات نجومی در شعر معاصر
سید محمد جواد زاویه عباس ماهیار

ایرانیان از دیرباز جزء مردمانی بودند که به آسمان ، زیبایی&lrm;ها و شگفتی های آن توجه و دقت ویژه داشته اند که سهم شاعران در این میان کم نیست . روشنان فلکی دستمایه تصویرسازی شاعران کهن و بزرگی چون خاقانی،انوری، نظامی، خواجوی کرمانی، منوچهری و دیگران بوده است. در این مقاله چکیده کامل

ایرانیان از دیرباز جزء مردمانی بودند که به آسمان ، زیبایی&lrm;ها و شگفتی های آن توجه و دقت ویژه داشته اند که سهم شاعران در این میان کم نیست . روشنان فلکی دستمایه تصویرسازی شاعران کهن و بزرگی چون خاقانی،انوری، نظامی، خواجوی کرمانی، منوچهری و دیگران بوده است. در این مقاله برآنیم تا بکاویم آیا شاعران معاصر به آسمان و زیبایی های آن توجه دارند؟آیا نوع نگاه آنان متفاوت است ؟ آیا آفتاب از نگاه شاعران منتقد،معترض و بدبین معاصر با برکت است یا شعله ای است بر خرمن هستی؟ با این وجود به کاربردن اصطلاحات و واژه های نجومی در شعر معاصر به ویژه در شعر نو یکی از جا لب ترین موضوعاتی است که می تواند مورد تحقیق و بررسی قرا ر بگیرد. که در این جستار با آوردن نمونه&lrm;هایی از شعر ملک الشعرای بهار ،دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی ، محمد حسین شهریار ، رهی معیری ، پروین اعتصامی ، فروغ فرخزاد ، احمد شاملو ، منوچهر آتشی ، سهراب سپهری ، به آن پرداخته، نوع نگاه ، نوع تصویر و معنی و مفهومی را که در ژرف ساخت این ترکیب ها و تصاویر نهفته است ، به طور تطبیقی مورد تحلیل و بررسی قرار داده ایم. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

2 - پیشینه ی عصیان سیاسی و نقد قدرت در اشعار سیف فرغانی و عبید زاکانی
مهناز کرمی سید احمد حسینی کازرونی

آشفتگی روزگار در دوران زندگی سیف فرغانی و عبید زاکانی آن‌ها را به عصیان در برابر وضع موجود و به خصوص صاحبان قدرت برانگیخت. این دو، شاعران روزهای سخت هستند که اگرچه از شاعران برجسته‌ی فارسی هستند، امّا موضوعات انتقادی و نقد قدرت در آثارشان کمتر مورد توجّه پژوهشگران بوده چکیده کامل

آشفتگی روزگار در دوران زندگی سیف فرغانی و عبید زاکانی آن‌ها را به عصیان در برابر وضع موجود و به خصوص صاحبان قدرت برانگیخت. این دو، شاعران روزهای سخت هستند که اگرچه از شاعران برجسته‌ی فارسی هستند، امّا موضوعات انتقادی و نقد قدرت در آثارشان کمتر مورد توجّه پژوهشگران بوده است. نگارنده سعی دارد در این مقال به روش تحلیلی و توصیفی، با بررسی و تحلیل اشعار این دو منتقد ارجمند قرن هفتم و هشتم، نقد و انتقاد از صاحب‌منصبان را به همراه موضوعاتی که در آن عصر باعث عصیان و پرخاش شاعران می‌شده است، بیان نماید. دراین پژوهش دریافتیم که اگرچه شیوه و ابزار سیف فرغانی و عبید زاکانی برای بیان اوضاع غمبار زمان خویش و صاحبان قدرت که در پیدایش آن مؤثّر بوده‌اند، متفاوت بوده‌است؛ امّا مسائل اجتماعی و سیاسی که به زبان شعر بیان شده‌اند، بسیار به هم شبیه است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

3 - انتقاد اجتماعی در دیوان ناصرخسرو قبادیانی« اشخاص و طبقات اجتماعی»
احمد ذاکری سید ابوالفضل معصومی

به نام خداوندی که در وحدت قدیم ست از همه اشیا (ناصر خسرو، دیوان ، 1/1 ) ناصرخسرو قبادیانی یکی از چهره های درخشان ادبی و علمی قرن پنجم ایران است که خلاف رسم زمانه اش عوض مدیحه سرایی سلاطین و امرا وخوشباشی وکامجویی، اشعار و افکارش را با تمسّک به آیات قرآن، احادیث، ر چکیده کامل

به نام خداوندی که در وحدت قدیم ست از همه اشیا (ناصر خسرو، دیوان ، 1/1 ) ناصرخسرو قبادیانی یکی از چهره های درخشان ادبی و علمی قرن پنجم ایران است که خلاف رسم زمانه اش عوض مدیحه سرایی سلاطین و امرا وخوشباشی وکامجویی، اشعار و افکارش را با تمسّک به آیات قرآن، احادیث، راه و روش ائمّه به ویژه حضرت علی( ع )وخلفای فاطمی درگرو تمجید وتجلیل از حق،کسب فضیلت، دانش، ستیزه و انتقاد علیه مفاسد و زشت کاری های اجتماعی زمانه، زهد مثبت و ستیهنده قرار می دهد.او خواستار جامعه ای است پاک و منزّه یا به تعبیری آرمان شهری که دور از مفاسد اجتماعی باشد و معتقد است که چنین جامعه ای جز زیر سیطره ی دین حق تحت لوای مذهب اسماعیلی به وجود نمی آید، غـزل و مـدیحه ی سـلاطین را گزافه می شمارد و از شـاعرانی که از عشق و می و مطرب سخن می گویند، بیزاری می جوید. بر همین اساس توجّه این مقاله به انتقاد ناصرخسرو به اشخاص و طبقات اجتماعی در دیوان اشعارش از مخالفان چه خواص و چه عوام معطوف شده است. او اشخاص و طبقات حاکم زمانه اش از جمله: ناصبیان، فقها، علما، واعظان و خطیبان، خلفا، امیران خراسان، حاکمان و ستمکاران، سلاطین و شاهان، چاکران و وابستگان قدرت، شعر فروشان و اهل غزل، فریفتگان دنیا و زمان، اهل هوا و هوس، افراد جاهل وعوام، طمع کاران و اهل آز، ریا کاران و چاپلوسان،خراسان و خراسانیان را مورد انتقاد قرارداده است . پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

4 - بررسی ساختار و محتوای حکایتی از اسرار التوحید و مثنوی مولوی
وحید مبشری تورج عقدایی

نقد مقایسه‌یی یکی از شیوه‌های پرکاربرد در نقد ادبی است و به یاری آن میزان دانایی و هنرمندی دو سوی سنجش برای تعیین جایگاه آنان در حوزه‌ی مورد بررسی آشکار می‌شود. شاید بتوان گفت که همین سنجش‌هاست که ضرورت توجه به مسأله‌ی سرقات ادبی و نظریه‌ی ادبی بینامتنیت را ایجاب می‌کند چکیده کامل

نقد مقایسه‌یی یکی از شیوه‌های پرکاربرد در نقد ادبی است و به یاری آن میزان دانایی و هنرمندی دو سوی سنجش برای تعیین جایگاه آنان در حوزه‌ی مورد بررسی آشکار می‌شود. شاید بتوان گفت که همین سنجش‌هاست که ضرورت توجه به مسأله‌ی سرقات ادبی و نظریه‌ی ادبی بینامتنیت را ایجاب می‌کند. در این مقاله یکی از حکایت‌های دفترمثنوی با عنوان مأخذش در اسرار التوحید، مقایسه شده است. نگاهی کوتاه و کلّی به حکایت و شیوه ی حکایت‌پردازی محمد منور و مولوی و بیان چیستی نقد مقایسه‌یی و سرقات ادبی و نظریه‌ی ادبی بینامتنی، در مدخل مقاله آمده است تا زیر ساخت موضوعی مقاله و نحوه، میزان و شکل تأثیرپذیری مولوی از محمّد منور و احیاناً با واسطه از عطار در مصیبت‌نامه‌ی او، مشخص گردد.بر پایه ی این سنجش است که به توانمندی مولانا در حکایت پردازی،پی می بریم پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

5 - بررسی ایهام و بعضی از انواع آن در نسخه ی خطی «پادشاهنامه»کلیم کاشانی
محمدرضا شریفی

ایهام ( (Equivoqueیکی از شگردها، ترفندها و امکانات زبانی است. این صنعت بدیعی را از انواع هنجار گریزی های معنایی می دانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است، به وجود می آید و کلام را با ابهام (Ambiguity= ) که از عناصر زبانی و ادبی است، پیوند می دهد.ایهام ن چکیده کامل

ایهام ( (Equivoqueیکی از شگردها، ترفندها و امکانات زبانی است. این صنعت بدیعی را از انواع هنجار گریزی های معنایی می دانند که در محور همنشینی و مجاورت که مبتنی بر ترکیب است، به وجود می آید و کلام را با ابهام (Ambiguity= ) که از عناصر زبانی و ادبی است، پیوند می دهد.ایهام نوعی شگفت کاری با زبان است زیرا وقتی مخاطب با کمی چالش و دقّت چند معنا - حتی گاه متضاد - را از لفظ و عبارت در می یابد، لذت و میلش به متن بیشتر می شود. اگر چه ایهام بیشتر در سبک عراقی ظهور می کند و در شعر خاقانی، سعدی و بالاخره حافظ به اوج می رسد. برخلاف بعضی کسانی که معتقدند شاعران در سبک هندی از صنایع بدیعی و بیانی استفاده نکرده اند، باید گفت که توجه به رعایت تناسب ها و روابط معنایی میان کلمات و اجزاء بیت یکی از گرایشهای ذوقی عصر صفوی است و شاعرانی چون کلیم، صائب و بیدل به صنایع بدیعی و بیانی به ویژه ایهام توجه کامل داشته اند. این مقاله کوششی در جهت شناختن ایهام و بعضی از انواع آن همراه با صنایع بدیعی و بیانی در نسخۀ خطی پادشاهنامۀ کلیم کاشانی (960- 1061ه.ق) است پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

6 - روایت عطّار از قتل حلّاج و عناصر داستانی آن
فریدون کوره ئی

هر اثری برای تبدیل شدن به داستان ناگزیر از رعایت قواعدی است تا در مسیر تبدیل قرار گیرد. یکی از این قوانین وجود اجزایی خاص در هر اثر داستانی است که اصطلاحاً عناصر داستانی نامیده می شود. در این بررسی پس از تحلیل عناصر داستان کشته شدن حسین بن منصور حلّاج در کتاب تذکره الاو چکیده کامل

هر اثری برای تبدیل شدن به داستان ناگزیر از رعایت قواعدی است تا در مسیر تبدیل قرار گیرد. یکی از این قوانین وجود اجزایی خاص در هر اثر داستانی است که اصطلاحاً عناصر داستانی نامیده می شود. در این بررسی پس از تحلیل عناصر داستان کشته شدن حسین بن منصور حلّاج در کتاب تذکره الاولیای عطار پرداخته شده و برای هر کدام از عناصر، شاهد مثال از متن کتاب ذکر شده است. در این روایت داستان گونه نیز مانند اکثر داستان ها همه عناصر دیده نمی&lrm;شود بلکه با توجه به قابلیت های داستان بعضی عناصر حذف شده است. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

7 - بررسی مقایسه ای بازتاب فرهنگ و رسوم ایرانیان عهد صفوی در سفرنامه های شاردن و تاورنیه
سپیده سپهری

قلمرو ایران، همواره قلمرو فرهنگی بوده است و تمدن و زبان، مرزهای آن را مشخص کرده است. مسأله بنیادین این مقاله آن است که سفرنامه نویسان بزرگی چون شاردن و تاورنیه از چه دیدگاه هایی به آداب و رسوم و فرهنگ مردم ایران و دربارش در عهد صفویه نگریسته اند و چه تفاوت‌ها و شباهت ها چکیده کامل

قلمرو ایران، همواره قلمرو فرهنگی بوده است و تمدن و زبان، مرزهای آن را مشخص کرده است. مسأله بنیادین این مقاله آن است که سفرنامه نویسان بزرگی چون شاردن و تاورنیه از چه دیدگاه هایی به آداب و رسوم و فرهنگ مردم ایران و دربارش در عهد صفویه نگریسته اند و چه تفاوت‌ها و شباهت هایی در نحوه نگاه آن‌ها وجود داشته است؟ نوشته حاضر علاوه بر پاسخ به پرسش های مذکور در پی آن است از لابلای سطور آثار آنان به میزان درک واقعی و بیان واقعیت های موجود در ایران و یا نگاه های تعصب آمیز و غرض ورزانه آنان پی ببرد. کاربرد این مقاله و نتایج حاصل از آن می تواند برای پژوهندگان جامعه شناسی و تاریخ ایران بسیار کار آمد باشد. پرونده مقاله

دسترسی آزاد مقاله

8 - بررسی موسیقی شعر در دیوان فیّاض لاهیجی
سمانه فیضی

همان طور که می دانیـم از دیـرباز تاکنـون، وزن و موسیقی شعـر، به عنـوان عنـاصر شعـر، به حسـاب آمده و مهم تلقّی شـده اند. در واقع جنبـه های مختلف موسیقی،هر چنـد به عنوان رویکردی جدید نیست امّا قبل از دوره ی معـاصر آن چنـان که بـاید مورد توجّه و مطالعه ی محققان قرار نگرفته چکیده کامل

همان طور که می دانیـم از دیـرباز تاکنـون، وزن و موسیقی شعـر، به عنـوان عنـاصر شعـر، به حسـاب آمده و مهم تلقّی شـده اند. در واقع جنبـه های مختلف موسیقی،هر چنـد به عنوان رویکردی جدید نیست امّا قبل از دوره ی معـاصر آن چنـان که بـاید مورد توجّه و مطالعه ی محققان قرار نگرفته است. فیاض لاهیجی از شاعران قرن یازدهم هجری است، که دیوانش شامل غزلیات و قصاید و قطعات و مثنویات... است. این مقاله دربرگیرنده ی پژوهشی در زمینه ی موسیقی شعر در دیوان وی است، که در آن به بررسی نحوه ی توجه و کاربرد انواع اوزان و بحور به کار رفته در دیوان پرداخته شده است. فیاض لاهیجی هم چنین به موسیقی کناری که شامل قافیه و ردیف است و نیز موسیقی درونی که آرایه های بدیعی را شامل می شود (تکرار، جناس،تضاد...)توجه نشان داده و جهت ایجاد موسیقی در اشعارش بهره برده است. پرونده مقاله

XML

فهرست مقالات