تحلیل انگاره اسطورهای پیکرگردانی در افسانه های عامیانه آذربایجان
محورهای موضوعی :
متون زبان و ادبیات فارسی
حمیده حرمتی
1
,
الهام آذربرزین
2
1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، عضو هیات علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز،تبریز،ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد،دانشگاه هنر اسلامی تبریز،تبریز،ایران
تاریخ دریافت : 1398/06/15
تاریخ پذیرش : 1398/06/15
تاریخ انتشار : 1398/04/01
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از راه های شناخت باور ها و عقاید هر ملتی، بررسی نماد ها و نهادهای اسطوره ای آن ملت ها است که از ژرفای ذهن و ضمیرشان سرچشمه گرفته و در تاریخ و هنر و ادبیات آنان جاری و باقی گشته اند. از مهم‌ترین راه های بقای اساطیر کهن می توان به تغییر شکل یافتن آنان به صورت قصه ها و داستان های عامیانه اشاره نمود که با کارکرد فرهنگی خود به حیات انگاره های اساطیری به عنوان پیکره ای زنده و پویا مدد رسان هستند. معنی واژه های اسطوره و افسانه در ایران و جهان اغلب با هم درهم آمیخته‌شده‌اند. قصه صورت تضعیف‌شده مضمونی قوی تر یعنی اسطوره است، آن هنگام که اسطوره در مرحله ای از تاریخ خود، با از دست دادن بخشی از تقدسش به شکل قصه و داستان هایی که دوره به دوره محل انعکاس اندیشه های گوناگون، کلمات جدید، آیین ها و مناسک و آداب تازه تر می‌شوند، چهره بدل می‌نماید. مطالعه این داستان‌ها در ژرف‌ساخت، ما را با بستر اسطورهای این افسانهها آشنا می‌سازد. افسانه های آذربایجان از جنبه برخورداری از نمونه ها برای انگاره پیکر گردانی از غنای قابل‌توجهی برخوردارند چنانچه پژوهش حاضر بر می نماید در افسانههای آذربایجان انواع پیکر گردانی‌ها، پیکر گردانی انسان به حیوان و انسان به انسان و انسان به گیاه و جماد و بالعکس و نیز استحاله های دیو و پری و دیگر موجودات عجیب و افسانه‌ای به‌خوبی قابل مشاهده است.
چکیده انگلیسی:
One of the ways of recognizing beliefs of any nation is examine the mythical symbols and institutes of those nations which have originated from their minds and inners and have been remained in their history, art and literature. Of the most important ways to survive ancient myths it could mention to their transformation as folkloric stories that by their cultural functions help lives of mythical figures as a vivid and dynamic body. That is the words of myth and fiction in Iran and the words are mixed together. The story is a weaken form of stronger concept, i.e. myth. When myth in part of its history, by losing part of its holiness as stories that in each period become the place for reflection of several thoughts, new words, customs and rituals and transform itself. Reading these stories introduce us with the mythical bed of these fictions deeply. Azeri myths from the aspect of having samples to body transformation figures have rich wealth, as the present research indicates in Azeri myths several kinds of body transformation, human to animal body transformation and human to human and human to plants and reversely and demon and fairy transmutation and other strange organisms and myths are observable well.
منابع و مأخذ:
آموزگار، ژاله (1374). تاریخ اساطیری ایران. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
آذر افشار، احمد (1380). افسانههای آذربایجان. چ نهم. تهران: ابجد.
افشاری، مهران (1387). تازهبهتازه نوبهنو. چ 2. تهران: چشمه.
الیاده، میرچا (1375). اسطوره، رؤیا، راز. ترجمه رؤیا منجم. تهران: فکر روز.
الیاده، میرچا (1391). اسطوره واقعیت. ترجمه مانی صالحی. چ اول. تهران: کتاب پارسه.
امیرقاسمی، مینو (1391). درباره قصههای اسطورهای. تهران: مرکز.
باستید، روژه (1370). دانش اساطیر. چ اول. تهران: توس.
بتلهایم، برونو (1381). افسون افسانهها. ترجمه اختر شریعت زاده. تهران: هرمس.
بتلهایم، برونو (1369). کاربردهای افسانه. ترجمه کاظم شیوا رضوی. شیراز.
برفر، محمد (1389). آینه جادویی خیال. تهران: امیرکبیر.
بولتمان، رودولف (1379). اسطوره امکان وجودی. گذار از جهان اسطوره به فلسفه. ترجمه محمد ضیمران. تهران: هرمس.
بهرنگی، صمد و بهروز دهقانی (1382). افسانههای آذربایجان. تهران: نامک.
بی نام.(1375).اوستا. ترجمه جلیل دوستخواه. تهران: مروارید.
پور اکبر، ر.بی‌تا. ادبیات شفاهی آذربایجان. تبریز: بهروز.
جعفرزاده، حسن- م.(1392). شخصیت‌های قصههای عامیانه آذربایجان. تبریز: سومر.
جوادی، شفیع.(1374). گیاهان مقدس. تهران: مؤسسه جغرافیایی و انتشارات ارشاد.
جین گرین، میرندا (1376). اسطورههای سلتی. ترجمه عباس مخبر. تهران: مرکز.
خدیش، پگاه.(1391). ریخت شناسی افسانه های جادویی. تهران: علمی و فرهنگی.
درویشیان، علی‌اشرف(1377). برگزیده آثار صمد بهرنگی. تهران: کتاب و فرهنگ.
دلاشو، م.لوفلر (1386). زبان رمزی قصههای پری‌وار. ترجمه جلال ستاری. چ دوم. تهران: توس.
دوبوکور، مونیک (1376). رمزهای زنده جان. ترجمه جلال ستاری. تهران: مرکز.
دورکیم، امیل (1383). صور بنیانی حیات دینی: توتم پرستی در استرالیا. ترجمه باقر پرهام. تهران: مرکز.
رستگارفسایی، منصور.(1383). پیکرگردانی در اساطیر. تهران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سجادپور، فرزانه (1378). فسون فسانه. تهران: سپیده سحر.
ستاری، جلال (1378). اسطوره و رمز. چ دوم. تهران: سروش.
ستاری، جلال.(1389). جهان اسطوره‌شناختی. ج 1. تهران: مرکز.
سفیدگ، حمید (1380). عناصر افسانههای عامیانه آذربایجان. کتاب ماه هنر آذر و دی.
سیپک، ییری.(1384). ادبیات فولکلور ایران. ترجمه محمد اخگری. تهران: سروش
سیداف، نورالدین (1388). افسانههای آذربایجان. تهران: دنیای نور.
صدیق، ح.( 1357). هفت مقاله پیرامون فولکلور و ادبیات مردم آذربایجان. تهران: دنیای دانش.
صمدی، مهرانگیز (1383). ماه در ایران از قدیمیترین ایام تا ظهور اسلام. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
فریزر، جیمز جرج.(1387). شاخه زرین. چ 5. تهران: آگاه.
فضایلی، سودابه (1384). فرهنگ غرایب. تهران: نشر افکار و پژوهشکده مردمشناسی.
کریمی، م(1358).ادبیات باستان آذربایجان. تبریز: ایشیق.
کزازی، میر جلال‌الدین (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره. تهران: مرکز.
کوهی، جعفر (1385). افسانههای دیار شهریار. تهران: پژوهشکده مردمشناسی.
لویاستروس، کلود (1380). اسطوره و تفکر مدرن. ترجمه فاضل لاریجانی و علی جهان پور. تهران: فرزان.
محجوب، محمدجعفر (1383). ادبیات عامیانه ایران. مجموعه مقالات درباره افسانهها و آداب‌ورسوم مردم ایران. ج 2 و 1. تهران: چشمه.
میر صادقی، جمال (1376). ادبیات داستانی. چ سوم. تهران: سخن.
هامیلتون، ادیت (1387). افسانههای بیزمان. ترجمه پریرخ صنیعی. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
هدایت، صادق (1344). نیرنگستان. تهران: امیرکبیر.
یاحقی، محمد جعفر.(1386). فرهنگ اساطیر و داستان وارهها در ادب فارسی. تهران: فرهنگ.
مقالات
امین تفرشی، بابک.(1378). ای اژدها بمیر خورشید ما مگیر. مجله نجوم. شماره 10 و 11.
فرهادی، مرتضی (1372). گیاهان و درختان مقدس در فرهنگ ایرانی. مجله آینده. س 19. ش 4-6.
بلوکباشی، علی (1369). بقایای فرهنگی: نقش و ارزش. کلک شماره 3. صص 96-101.
یوسفی، غلامحسین (1375). افسانههای عامیانه. فصلنامه کرمان ش 20-21.
47. Afandiyev.pasa.(1992).Azarbaycan sifahi xalqadabiyyati.baki: maarif
_||_
