دین از نگاه صوفیه

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

محمد یوسف نیرّی ¹ , مریم الهیزاده ²

1 - استاد، بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان ) پردیس کوثر یاسوج ( و دانشجوی دکتری ادبیات عرفانی دانشگاه شیراز.شیراز،ایران

تاریخ دریافت : 1395/09/30 تاریخ پذیرش : 1395/09/30 تاریخ انتشار : 1395/09/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

صوفیه همانند سایر آموزه هایشان که مبتنی بر وجود جهانی ورای جهان ظاهر است، برای دین نیز ظاهر و باطن قائل اند. از دید آنان ظاهر دین بدون باطن آن( معرفت شهودی) تنها پوسته ای بی ارزش است که صاحبش را به مقصد و مقصود نمی رساند. در کلام دینی ایشان همواره ظاهر و باطن، اصول و احکام و نظر و عمل به هم آمیخته است. آنها معنای حقیقی دین را یقین شهودی و خدمت به خلق می دانند و مخصوصا بر این جنبه ی دوم( خلق) بیشتر تاکید می کنند. در این نوشتار برآنیم که چهره ی حقیقی دین و دین داری را در نخستین متون نثر صوفیه نشان دهیم. برای انجام این پژوهش بر اقوال و آثار فارسی پنج تن از بزرگ ترین عارفان قرون دوم تا پنجم هجری تکیه داشته ایم: بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی، ابوسعید ابوالخیر، امام محمد غزالی و عین القضات همدانی.

چکیده انگلیسی:

As with their other doctrines which are based on another world beyond this tangible one, the Sufis think of religion as having an inner nature in addition to its outward appearance. In their opinion, the outward appearance of the religion, cut off from its inner nature, is a framework with no value in itself and can lead its believers neither to their destination nor to their goals. In their religious discourse, inner nature and appearance, principles and commandments, and theory and practice are blended together. They conceive the true meaning of the religion as revelatory certitude and serving people and put more emphasis on the latter, i.e. serving people. The writers, throughout this essay, are seeking to discover the true manifestation of religion. In conducting this research, the researchers have relied mainly on quotations and works of the greatest Muslim Mystics of 2nd to 5th centuries (AH) – Bayazid Bastami, Abul-Hassan Kharaqani, Abū Saʿīd Abi’l-Khayr, Imam Mohammad Ghazālī and Ayn-al-qożāt Hamadānī.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم


2. نهج­ البلاغه


3. ابن جوزی، ابوالفرج. ( 1386). تلبیس ابلیس. ترجمه: علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.


4. استیس، والتر. ت. (1388). عرفان و فلسفه. ترجمه: بهاء­الدین خرمشاهی. تهران: سروش.


5. افلاکی، شمس­الدین احمد. ( 1361 ). مناقب العارفین. به کوشش: تحسین یازیجی. تهران: دنیای کتاب.


6. بدلیسی، شیخ عمار بن یاسر. ( 1394). صوم القلب. ترجمه و تحقیق: محمد یوسف نیری. تهران: مولی.


7. پالس، دانیل. ( 1389). هفت نظریه در باب دین. ترجمه و نقد: محمد عزیز بختیاری. قم: موسسه­ ی آموزشی و پژوهشی امام َخمینی.


8. جوادی آملی، عبدالله. (1372). شریعت در آیینه­ی معرفت. تهران: رجا.


9. چیتیک، ویلیام. ( 1390). معرفت شناسی و هرمنوتیک از منظری عرفانی. ترجمه: پیروز فطورچی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه­ ی اسلامی.


10. حکمت، علی اصغر. ( 1371).تاریخ ادیان. تهران: بی نا.


11. حلبی، علی اصغر. ( 1377). مبانی عرفان و احوال عارفان. تهران: اساطیر.


12. دهخدا، علی اکبر. (1377 ). لغت­نامه. زیر نظر دکتر معین و دکتر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.


13. ذکاوتی قراگزلو، علیرضا. ( 1390). بازشناسی و نقد تصوف. تهران: سخن.


14. زرین­کوب، عبدالحسین. (1369). در قلمرو وجدان. تهران: علمی.


15. .......................................... . ( 1390). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیر کبیر.


16. شاکرین، حمیدرضا. ( 1389).پرسش­ها و پاسخ­های دانشجویی. قم: معارف.


17. شفیعی کدکنی، محمد رضا. ( 1384). حالات و سخنان ابو سعید ابوالخیر. تهران: سخن.


18. .................................................... ( 1384). دفتر روشنایی. تهران: سخن.


19. .................................................... (1385). چشیدن طعم وقت. تهران: سخن.


20. .................................................... ( 1385). نوشته بر دریا. تهران: سخن.


21. .................................................... ( 1392). زبان شعر در نثر صوفیه. تهران: سخن.


22. .................................................... ( 1393). درویش ستیهنده. تهران: سخن.


23. طباطبایی، محمد حسین. (1372). المیزان فی تفسیر القرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه.


24. عطار، فرید الدین. ( 1378). تذکره الاولیاء. تصحیح محمد استعلامی، تهران: زوار.


25. غزالی، ابو حامد. ( 1374). کیمیای سعادت. به کوشش: حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.


26. فولادی، علیرضا. ( 1389). زبان عرفان. تهران: سخن.


27. قدردان قراملکی، محمد حسن. (1378). سویه­ های پلورالیزم. تهران: موسسه­ ی فرهنگی دانش و اندیشه­ ی معاصر.


28. لویزن، لئونارد. ( 1384). میراث تصوف. مترجم: مجدالدین کیوانی، تهران: نشر مرکز.


29. مجلسی، محمد باقر . ( 1362). بحار الانوار. دارالکتب الاسلامیه.


30. مطهری، علی. (1391). عدل الهی. قم: صدرا.


31. معین، محمد. (1377 ). فرهنگ فارسی. تهران: امیر کبیر.


32. مکارم شیرازی، ناصر. (1383). اسلام در یک نگاه. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب(ع).


33. محمد بن منور. ( 1376). اسرار التوحید فی مقامات شیخ ابی سعید. تصحیح: محمد رضا شفیعی کدکنی، تهران: آگاه.


34. موسوی برازجانی، اسما. (1390). مساله ایمان در آثار عین القضات همدانی. پایان­نامه­ی ارشد، دانشگاه سمنان.


35. همدانی، عین القضات. ( 1387). نامه­ های عین­ القضات. به اهتمام: علی نقی منزوی و عفیف عسیران، تهران: اساطیر.


36. .................................... . ( 1389). تمهیدات. مقدمه و تصحیح: عفیف عسیران، تهران: منوچهری.