واکاوی نگرش والد سالارانه مسعود غزنوی در تاریخ بیهقی براساس نظریات اریک برن

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

نسرین عمران نژاد ¹ , پروانه عادل زاده ² , کامران پاشایی فخری ³

1 - دانشجو دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
3 - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/11/14 تاریخ پذیرش : 1400/05/13 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: اریک برن, والد, رفتار متقابل, امیر مسعود غزنوی, تاریخ بیهقی,

چکیده مقاله :

طبق نظریه اریک برن هر فرد دارای مجموعه ای از الگوهای رفتاری خاصی است که معرف حالت روانی اوست، اما ممکن است همین فرد در حالت روانی متفاوت، الگوهای رفتاری دیگری را بروز دهد که غالبا متناقص با رفتار قبلی اوست، و این سبب پیدایش نظریه حالات من شده است. اریک برن بنیان گذار تحلیل رفتار متقابل حالات من را به سه بخش والد، بالغ و کودک تقسیم می کند. طبق نظریه اریک برن والد یکی از سه حالت شخصیت انسان است که انسان آن ها را از والدین، یا الگوهای قدرت فرامی گیرند. والد به دو صورت والد حمایتگر مهربان و والد کنترل کننده مستبد ظاهر می شود. که هر کدام از آن ها به دو جنبه مثبت و منفی تقسیم می شوند. این پژوهش با شیوه توصیفی-تحلیلی با استناد به تاریخ بیهقی و نظریات اریک برن و رویکرد میان رشته ای مولفه هایی چون ابعاد سه گانه شخصیت، انواع والد و مصادیق آن را در شخصیت امیر مسعود غزنوی مورد تحلیل قرار می دهد. در این بررسی معلوم می شود که مسعود غزنوی در موقعیت های مختلف چگونه عمل می کند و به چه روشی (من) والد خود را در قالب اعمال خود آشکار می نماید و این رفتار ریشه در چه تنش روحی و روانی وی قرار دارد. از بررسی نتایج این پژوهش چنین استنباط می شود که امیر مسعود در بیشتر مواقع بالغ خود را حذف و از حالت والد مستبد خود تصمیم گیری می کند و رویکردهایی از جمله اظهار قدرت، تهدید و ارعاب و استبداد را ایجاد می کند.

چکیده انگلیسی:

According to theory of Eric Berne, any person involves specific behavioral patterns that depict his ego states. However, a person might depict different behavioral pattern under various ego states that are contrary to his previous behaviors. This viewpoint led to proposition of Ego state. Eric Berne, the founder of Transactional Analysis divides ego states into parent, adult and child. Based on this theory, parent is one of the personality states of a person that humans obtain it from their parents or power paradigm. Parent appears as the kind supportive parent and controlled parent. In the kind supportive parent state, the person has characteristics such as supportive, generous and intimate. In the state of the controlled parent, the person is selfish, punisher and tyrant. By descriptive and analytical method and by reference to the Beihaghi History and Eric Berne’s viewpoints and interdisciplinary approach, this research investigates the three components such as personality, types of parents and their exemplars in the personality of Amir Masoud Ghaznavi. The results show how Masoud Ghaznavi acts in different states and depicts the ego state of parent in his actions and what are the mental states of these behaviors. It is inferred that Masoud Ghaznavi has removed the state of adult and shows the state of tyrant parent and depicts the approaches such as power, threat, intimidation and tyranny.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها استوارت، یان و جونز، ون (1395) تحلیل رفتار متقابل: تاملی در روان‌شناسی تجربی، ترجمه بهمن دادگستر، تهران: نشر دایره. استینر، کلود (1395) پیش‌نویس‌های زندگی در تحلیل رفتار متقابل، ترجمه علی بابایی زاده، آزاده سجادی نسب، تهران: نشر آوسیا. باسورث، ادموند کیلفورد (1384) تاریخ غزنویان، جلد 1 و 2، ترجمه حسن انوشه، تهران: انتشارات امیرکبیر. برن، اریک (1391) بازی‌ها، روان‌شناسی روابط انسانی، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: نشر ذهن آویز. برن، اریک (1395) بعد از اسلام چه میگویید؟، ترجمه مهدی قراچه داغی، تهران: نشر پیکان. برن، اریک (1396) تحلیل رفتار متقابل، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: فرهنگ نشر نو. بهرامی موید، منصور (1395) مفاهیم تحلیل رفتار متقابل، تهران: نسل نواندیش. بیهقی، محمد بن حسین (1388) تاریخ بیهقی، به کوشش خطیب رهبر، تهران: نشر مهتاب. دهقانی، محمد (1395) حدیث خداوندی و بندگی، تهران: نشر نی. کارخانه‌ای، بهرام (1385) تحلیل رفتار متقابل در خدمت موفقیت‌های فردی و اجتماعی، تهران: انتشارات شهر آب. متینی، جلال (1386) سیمای مسعود غزنوی در تاریخ بیهقی، به کوشش محمد جعفر یاحقی، یادنامه ابوالفضل بیهقی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی. هریس، تامس (1391) وضعیت آخر، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: فرهنگ نشر نو. هریس، تامس (1395) ماندن در وضعیت آخر، ترجمه اسماعیل فصیح، تهران: انتشارات نشر نو. هی، جولی (1380) روان‌شناسی موفقیت در محیط کار، ترجمه مینو پرنیانی، تهران: انتشارات رشد. ویدوسون، مارک (1392) تحلیل رفتار متقابل (تحلیل تبادلی)، ترجمه زهرا قلخانی، تهران: انتشارات ارجمند. مقالات صحرائی، قاسم، و میرزایی‌مقدم، مریم. (1390). بی‌اعتمادی در دستگاه مسعود غزنوی و دلایل آن در تاریخ بیهقی. پژوهش‌های تاریخی، 3(3)، 113-130. عادل‌زاده، پروانه، عمران‌نژاد، نسرین، و پاشائی فخری، کامران. (1399). بازی‌های «پدریان» و «پسریان» در تاریخ بیهقی براساس نظریة «بازی‌های» اریک برن». زبان و ادب فارسی، 12(43)، 67-90. dor:20.1001.1.2008899.1399.12.43.4.0 کاظم‌زاده قندیلو، رسول، مشتاق‌مهر، رحمان. (1399). تحلیل گفتمان «تاریخ بیهقی» بر اساس نظریۀ فراتابی زبانی فرای و بازی زبانی ویتگنشتاین. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(پیاپی 44)، 13-42. doi: 10.30495/dk.2020.677774 پایان‌نامه استاجی، ابراهیم، صادقی‌منش، ابراهیم، رحیمی، ابوالقاسم (1392) والدسالاری در ادب فارسی از گونه‌شناسی تبادل در سیاست‌نامه تذکرةالاولیا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه حکیم سبزواری.

_||_

Books Bahrami Moid, Mansour (2015) Concepts of interaction analysis, Tehran: Nesl Navandish.[In Persian] Beren, Eric (2011) Games, psychology of human relations, Trans. Esmail Fasih, Tehran: Mendan Aviz Publishing.[In Persian] Bern, Eric (2016) Analysis of Reciprocal Behavior, Trans. Esmail Fasih, Tehran: Farhang Eshar New. [In Persian] Beyhaqi, Mohammad bin Hossein (2009) History of Beyhaqi, by the efforts of Khatib Rahbar, Tehran: Mehtab Publishing.[In Persian] Bosworth, Edmund Kilford (2004) History of Ghaznavids, Volumes 1 and 2, translated by Hasan Anoushe, Tehran: Amir Kabir Publications.[In Persian] Burn, Eric (2015) What do you say after Islam?, Trans. Mehdi Karacheh Daghi, Tehran: Nash Pikan.[In Persian] Dehghani, Mohammad (2015) Hadith of God and Servant, Tehran: Nei Publishing. .[In Persian] Harris, Tamas (2011) The last situation, Trans. Esmail Fasih, Tehran: New Publishing House.[In Persian] Harris, Tamas (2015) Staying in the last state, Trans. Esmail Fasih, Tehran: New Publishing House.[In Persian] Hay, Julie (2008) Psychology of Success in the Workplace, Trans. Mino Parniani, Tehran: Rushd Publications.[In Persian] Karahan-e, Bahram (2016) Analysis of mutual behavior in the service of individual and social success, Tehran: Shahr Ab Publications.[In Persian] Matini, Jalal (2007) The image of Masoud Ghaznavi in Beyhaqi's history, with the efforts of Mohammad Jafar Yahaghi, Abolfazl Beyhaghi's memoir, Mashhad: Ferdowsi University Publications.[In Persian] Steiner, Claude (2015) Drafts of life in the analysis of mutual behavior, Trans.Ali Babaeizadeh, Azadeh Sajjadi Nesab, Tehran: Avesia Publishing.[In Persian] Stewart, Ian and Jones, Van (2015) Reciprocal Behavior Analysis: Reflections on Experimental Psychology, translated by Bahman Dadgostar, Tehran: Publishing Circle.[In Persian] Widdowson, Mark (2012) Reciprocal behavior analysis (exchange analysis), Trans. Zahra Qalkhani, Tehran: Arjmand Publications.[In Persian] Articles Adelzadeh, P., Omran Nejhad, N., & Pashaie Fakhri, K. (2020). "Father's" men and "Son's" men games in Bayhaqi history Based on Eric Burns' theory of games. Persian language and literature , 12(43), 67-90. dor:20.1001.1.2008899.1399.12.43 .4.0 [In Persian] Adel-zadeh, Parvaneh, Omran-nejad, Nasreen, and Pashai Fakhri, Kamran. (2017). Analyzing the mutual behavior of historical figures based on Eric Berne's theories. Literary text research conference, 327-327 .[In Persian] Kazemzadeh, R., & Moshtaq Mehr, R. (2020). Discourse Analysis of Beyhaghi History Based on the Fray Language Transcendental Theory and Wittgenstein Language Game. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 12(Consecutive44), 13-42. doi: 10.30495/dk.2020.677774. [In Persian] Sahraei, G., & Mirzaeemoghadam, M. (2011). Disloyalty and its reasons in Masoud Gaznavidâ scourt Beihaqhiâ sinterpretation. Historical Researches, 3(3), 113-130. [In Persian] Thesis Staji, Ebrahim, Sadeghi-Manesh, Ebrahim, Rahimi, Abulqasem (2012) Patriarchy in Persian literature from the typology of exchange in the politics of tazkira al-aulia, master's thesis, Hakim Sabzevari University.[In Persian] Thesis Staji, Ebrahim, Sadeghi-Manesh, Ebrahim, Rahimi, Abulqasem (2012) Patriarchy in Persian literature from the typology of exchange in the politics of tazkira al-aulia, master's thesis, Hakim Sabzevari University.