بررسی ارزش های اجتماعی زنان شاهنامه فردوسی با رویکرد جامعه شناختی امیل دورکیم

محورهای موضوعی : حماسی (با ویژگی ادبی و هنری)

مریم سعید ¹ , علی عشقی سردهی ² , سیدعلی اکبر شریعتی فر ³ , سعید روزبهانی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.
4 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/10/14 تاریخ پذیرش : 1401/01/17 تاریخ انتشار : 1402/01/01

کلید واژه: ارزش های اجتماعی, هویّت زنان, امیل دورکیم, شاهنامه,

چکیده مقاله :

آشنایی با رفتار و منش زنان یک امری جمعی و نیازمند فهم جامعه‌شناختی است. دورکیم نظریه هم‌بستگی را از طریق نمودهای وجدان جمعی مطرح و ادعا می کند که با تراکم مادّی و اخلاقی، جامعه بشرّی مراحل تکامل خود را به سوی پیشرفت و تکثرگرایی طی می‌کنند. تعارض هویّتی، حالتی فردی اما انعکاسی از حیات جمعی ارزش‌های ساختاری-اجتماعی و بازتاب‌دهندۀ مسائل جمعی است. هدف از انجام این نوشتار بررسی ارزش های اجتماعی در رفتار و منش زنان شاهنامه فردوسی با رویکرد جامعه شناختی امیل دورکیم می باشد که با نظر به هویّت اجتماعی زنان، ازدواج و حجاب نگاشته شده است. روش پژوهش در این نوشتار از نوع (توصیفی -تحلیلی –تطبیقی) است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که زنان در شاهنامه فردوسی براساس هویّت زنانه خویش در مقاطع مختلف زندگی نقش های متفاوتی را ایفا می‌کنند. برخی از دیدگاه های فردوسی که در اشعارش منعکس شده با دیدگاه دورکیم همسو بوده که هر دو، زن و مرد را یکسان در نظر می گیرند. بر طبق نظریۀ همبستگی اجتماعی و همسویی آن با شاهنامه می توان گفت که عوامل اجتماعی از جمله تحصیلات، طبقه اجتماعی، میزان استفاده از رسانه های جمعی و خردگرایی با ازدواج زود هنگام و یا ازدواج بی پایه مانند: ازدواج با محارم رابطۀ معکوسی دارند. همچنین عواملی چون سنتّی بودن خانواده، بی اعتمادی به خانواده پدری و نابرابری‌های جنسیتی با ازدواج زود هنگام و بی پایه رابطه مستقیم دارد.

چکیده انگلیسی:

  Becoming familiar with women’s manner and behavior is a collective matter so it needs to understand sociology. Durkheim presents symbolic interaction theory by the appearance of collective conscience and claims that human society is passing the stages of development toward progression and pluralism by physical and ethical density. Identity conflict is individual state but it is reflection of collective life of social and structural values and reflection of collective issues. The aim of conducting this study is the investigation of social values which are reflected in the manner and behavior of women in Ferdowsi’s Shahnameh according to the sociological approach of Emile Durkheim that was written with regard to women’s identity, marriage, and hijab. The research method is descriptive-analytical-and comparative in this study. The finding of this research demonstrated that women play different roles in their lives based on their feminine identity in different sections of life in Ferdowsi’s Shahnameh. Some of the Ferdowsi’s views that are reflected in his poems are in harmony with Durkheim’s view as both of them consider women and men equally. According to social interactionism theory it can be said that social factors such as education, social classes, the amount of using mass media are aligned with Shahnameh ;however, rationalism with early marriage or baseless marriage such as marrying with near relatives has the opposite relationship. Also factors like traditional family, distrust of parental family and gender inequality has direct relationship with early and baseless relationship.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

آزاد ارمکی، تقی، بهار، مهری (1377) مروری بر مشکلات اجتماعی، تهران: جهاد.

اسلامی ندوشن، محمدعلی (1370) نامه نامور، تهران: نشر سخن.

تامپسن،کنت (1388) امیل دورکم، ترجمه شهناز مسمّی پرست، تهران: انتشارات نشر نی.

تلخابی، مهری (1384) شاهنامه و فمنیسم، تهران: ترفند.

تنهایی، حسین ابوالحسن (1374) درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، گناباد: نشر مرندیز.

چلبی، مسعود (1375) جامعه‌شناسی نظم، تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران: نشر نی.

چوبینه، سجاد (1377) حکمت نظری و عملی در شاهنامه فردوسی، شیراز: انتشارات نوید.

حائری، جمال‌الدین (1383) زنان شاهنامه، تهران: انتشارات پیوند نو.

سرامی، قدمعلی (1378) از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

صفا، ذبیح‌اﷲ (1384) حماسه سرایی در ایران، تهران: امیرکبیر

علوی، هدایت‌الله (1377) زن در ایران باستان، تهران: انتشارات هیرمند.

فردوسی، ابوالقاسم (1366) شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، 8جلدی، تهران: مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی.

فرسار، احمد (1377) جامعه‌شناسی، اصول، مبانی و نظریه‌پردازان، تهران: بهارستان.

کوئن، بروس (1369) مبانی جامعه‌شناسی، ترجمه و اقتباس دکتر غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.

مزارعی، زهرا (1390) چکیده کتاب خودکشی دورکیم، مازندران: دانشگاه مازندران.

میرآشه، سمیه (1397) بانوی چهل تکه تعارضات هویت اجتماعی سنتی و مدرن در میان زنان جوان شهرستان قزوین، تهران: سنجش و دانش.

یوسفی، فریده (1386) جایگاه سیاسی، اجتماعی زنان شاهنامه، ساری: انتشارات شلفین.

مقالات

نوید بازرگان، محمد، خادم ازغدی، مریم. (1392). «اخلاق زناشویی» در شاهنامه فردوسی و بررسی ریشه‌های آن در متون کهن. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 5(18)، 131-145.

شریعتی، سوسن. (1386). «الگوهای رفتار انتخاباتی ایرانیان». روزنـامۀ اعتماد، (1467).

محبوبی‌منش، حسین. (1385). تأملی کوتاه درباره آسیب‌های اجتماعی به عنوان مسأله امنیت عمومی. دانش انتظامی، 7(30)، 31-9.

Books

Azad Armaki, Taghi, Bahar, Mehri (1998) A Review of Social Problems, Tehran: Jahad.

Islami Nodoushan, Mohammad Ali (1991) Namvar Letter, Tehran: Sokhan Publications.

Thompson, Kent (2009) Emile Durkham, Traducido por Shahnaz Mesmiparast, Teherán: Ney Publications.

Talkhabi, Mehri (2005) Shahnameh y el feminismo, Teherán: Truco.

Tanhayi, Hossein Abolhassan (1995) Ingresos en Escuelas y Teorías Sociológicas, Gonabad: Publicaciones Marandiz.

Choobineh, Sajjad (1998) Theoretical and Practical Wisdom in Ferdowsi's Shahnameh, Shiraz: Navid Publications.

Chalabi, Masoud (1996) Sociología del Orden, Análisis Teórico del Orden Social, Teherán, Publicación.

Haeri, Jamaluddin (2004) Shahnameh Women, Tehran: Payvand No Publications.

Sarami, Ghadam Ali (1999) From Flower Color to Thorn Suffering, Tehran: Scientific and Cultural Publications.

Safa, Zabihollah (2005) Épica en Irán, Teherán: Amir Kabir. Alavi, Hedayatollah (1998) Woman in Ancient Persia, Teherán: Hirmand Publications.

Ferdowsi, Abolqasem (1987) Shahnameh, por Jalal Khaleghi Motlaq, 8 volumes, Teherán: Centro de la Gran Enciclopedia Islámica.

Farsar, Ahmad (1998) Sociología, Principios, Fundamentos y Teóricos, Teherán: Baharestan.

Coen, Bruce (1990) Foundations of Sociology, Translation and Adaptation of Dr. GholamAbbas Tavassoli and Reza Fazel, Tehran: Samt Publications.

Mazarei, Zahra (2011) Abstract of Durkheim Suicide Book, Mazandaran: Mazandaran University.

Mirasheh, Somayeh (2018) Dama de los conflictos de identidad social tradicional y moderna de 40 piezas entre mujeres jóvenes en Qazvin, Teherán: Evaluación y conocimiento.

Yousefi, Farideh (2007) Political, Social Status of Women in Shahnameh, Sari: Shelfin Publications.

Articles

Navid Bazargan, M., Khadem Azghadi, M. (2014). Ethics of a married life in Ferdowsi’s Shahnameh and investigating its roots in ancient texts. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 5(18), 131-145.

Shariati, S. (2007). Patrones de comportamiento electoral iraní. The newspaper of Etemad, No.(1467). Mahbobi Manesh, H. (2006) .A Brief Reflection on Social Harms as a Public Safety Issue. Law Enforcement Knowledge, 7(30), 31-9.