تطبیق الهام‌پذیری مهدی اخوان ثالث و عبدالوهاب بیاتی از اسطوره «سیزیف»
محورهای موضوعی : شعرفاطمه دلیری 1 , هوشنگ زندی 2 , محمود شکیب 3
1 - دانش آموخته دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
3 - دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از مهم‌ترین منابع الهام‌بخش شاعران معاصر فارسی و عربی اسطوره سیزیف است. در افسانه‌های یونان باستان، چنین آمده که سیزیف به خاطر سرپیچی و مخالفت با خدایان، محکوم شد و مجازات او این بود که سنگ بزرگی را از شیب تند کوهی تا قله آن بغلتاند و آنجا به حکم سرنوشتی محتوم، سنگ از دستش رها شده و برای همیشه مجبور به تکرار آن گردد. اما خوانش‌های متفاوت ادیبان، از این اسطوره و زاویه دید فلسفی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنان باعث الهام‌پذیری‌های گوناگونی از آن شده است. این پژوهش، از میان شاعران معاصری که خوانش سیاسی از این اسطوره داشته‌اند. شعر مهدی اخوان ثالث، شاعر برجسته ایرانی، و عبدالوهّاب بیاتی، شاعر نامدار عراقی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و در پی آن است تا پاسخگوی مسائل زیر باشد: چرا اخوان ثالث و بیاتی از این اسطوره، خوانش سیاسی داشته‌اند؟ این دو شاعر، برای بیان اهداف خویش، این اسطوره را با چه عناصر دیگری همراه کرده‌اند؟ آیا این دو شاعر در کاربرد سیاسی خود از این اسطوره، از یکدیگر متأثر شده‌اند؟
One of the most important suggestible sources for contemporary Arabic and Persian poets is the myth of Sisyphus. In the fables of ancient Greece it is said that Sisyphus was sentenced because of disobedience and objection of gods and his punishment was to roll up a heavy stone to top a high mountain and then by an inauspicious fate the stone falls down and takes him down. The different readings of scholars and literary men caused various suggestibility from philosophical, social, political and cultural viewpoints. The present research analyzes and studies the contemporary poets' political reading such as Mehdi Akhavān-Sāles –famous Iranian poet – and Abd al-Wahhab al-Bayati – well known Iraqi poet and tries to find answers for the following questions: why do Akhavān and Bayati read the myth politically? What other factors do they accompany to express their aim? Are these two poets affect each other in political reading of the myth?
کتب فارسی
احمدپور، علی. 1374ش، رمز و رمزگرایی در اشعار مهدی اخوان ثالث، مشهد: ترنج.
اخوان ثالث، مهدی. 1368ش، دیوان، چاپ اول، تهران: مروارید.
اوجی، منصور. 1370ش، گلگشتی در اوزان اشعار معروف اخوان، چاپ اول، تهران: سخن.
زرین‌کوب، عبدالحسین. 1355ش، شعر بی دروغ، شعر بی نقاب، تهران: جاویدان.
شاهین دژی، شهریار. 1387ش، نقد و تحلیل اشعار مهدی اخوان ثالث، تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1359ش، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: توس.
کامو، آلبرت. 1385ش، اسطوره سیزیف، ترجمه محمود سلطانیه، چاپ اول، تهران: جامی.
کتب عربی
بسیسو، عبدالرحمن. 1999م، قصیدة القناع فی الشعر العربی المعاصر، الطبعه الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
بلحاج، کاملی. 2004م، أثر التراث فی تشکیل القصیدةالعربیة، الطبعة الأولی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
بیاتی، عبدالوهاب. 1990م، الدیوان، المجلد الاول، الطبعة الرابعة، بیروت: دار العودة.
بیاتی، عبدالوهاب. 1999م، ینابیع الشمس السیرةالشعریة، الطبعة الأولی، دمشق: دار الفرقد.
حدّاد، علی. 1996م، أثر التراث فی الشعر العراقی المعاصر، الطعبة الأولی، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة.
داود، أنس. 1999م، الأسطورة فی الشعر العربی الحدیث، القاهرة: المنشأة الشعبیة.
علی التوتر، عبدالرضا. 1998م، القناع فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الرائد العربی.
کرّو، أبوالقاسم محمد. 2000م، عبدالوهّاب البیاتی بین الذکریات والوثائق، الطبعة الأولی، تونس: دار المعارف.
مقالات
امن خانی، عیسی. 1387ش، «اسطوره سیزیف و تأثیر آن بر شعر معاصر»، پژوهشنامه علوم انسانی، ش57.
رزوق، أسعد. 1959م، «الاسطورة فی الشعر المعاصر»، مجلة آفاق، بیروت، العدد 12.
روزبه، محمدرضا. 1385ش، «نگرشی بر شعر کتیبه اخوان ثالث»، مجله آفتاب، تهران، ش7.
سرکوهی، فرج. 1369ش، «ناگه غروب کدامین ستاره»، آدینه، ش49.
سلیمی، مهدی. 1385ش، «افسانه سیزیف(بار معنایی سنگ)»، مجله شعر در هنرنویسی، تهران، ش21.
سیاب، بدر شاکر. 1957م، «أخبار وقضایا»، مجلة شعر، بیروت، العدد 3.
قحطانی، سلطان سعد. 2005م، «تیار الحداثة والنقد غیر مبرر الرمزیة»، مصر، مجلة الثقافه، العدد94.
_||_
Ahmadpour,ali (1374h.sh), ramz o ramznegari dar ashare Mehdi akhavan sales, mashhad, toranj.
Akhavan sales, Mehdi, (1368 h.sh), divan, chap aval, Tehran, morvarid.
Ovji, Mansour (), golgashti dar ovzane ashaare maarouf akhavan, chap aval, Tehran, sokhan.
Amnkhani, Eisa (1387 h.sh), ostoureh sizif va tasire an bar shear moaser, pajouheshname oloum ensani, sh57. Bsiso, abdolrahman (1999 m)
Ghasideh alghana fi alshear alarabi almoaser, altabe aloola, beyrout, almoasese alarabiye leldrasat va anshar
Belhaj, kameli(2004m), asr altaras fi tashkil alghasideh alarabiye, altabe aloola, dameshgh, etehad alketab alarab.
Bayati, abdolvahhab, (1990 m), aldivan, almojlad alaval, altabe alrabea, beyrout, daralovdeh
Bayati, abdolvahhab, (1999 m),yabia alshams alseyre alsheariye, altabe aloola, dameshgh, daralfarghad.
Hadad, ali (1996 m), asr altasirat fi alsher alaraghi almoaser, altabe aloola, baghdad, daralshoon altaghafiye alameh.
Davoud, ans (1999 m), alostooreh fi alshear alarabi alhadis, alghahere, almanshaa alshabiye.
Rezoogh, asad (1959 m), alostoore fi alsher almoaser, majaleh afagh, beyroot, shomare 12.
Roozbeh, mohammadreza (1385h.sh), negareshi bar shear katibeh akhavan sales, majale aftab, Tehran, sh7
Zarinkoub, abdolhosein(1355 h.sh),shear bi forough, shear bi neghab, javidan.
Salami, Mehdi(1385 h.sh), afsaneh sizif (bar maanaei sang) majale shear dar honar nevisesh, Tehran, sh 21.
Siab, badr shaker(1957 m), akhbar o ghazaya, majale shear, beyrout, adad3
Sarkouhi, faraj (1369 h.sh), nagah ghoroub kodamin setareh, adineh, sh49
Shahin deji, shahryar(1387 h.sh), naghd o tahlil ashaar Mehdi akhavan sales, Tehran, sokhan
Shafiei kakkani, mohammadreza (1359 h.sh), advar shear farsi az mashroutiat ta soghout saltanat, tehran, toos.
Ali altootr, abdolreza (1998 m), alghena fi alshear alarabi almoaser, altabe alsaniye, beyroot, daralraed alarabi.
Ghahtani, sultan saad (2005 m), tiar alhadase va alnaghd gheirmobrar alramziye, mesr, majale altaghafeh, aladad 94.
Karro, abolghasem mohammad (2000 m), abdolvahhab albayati beyn alzekriat va alvesaegh, altabe aloola, toones, daralmoaref.
Kamo, albert(1385 h.sh), ostooreh sizif, tarjomeh Mahmoud soltaniye, chap aval, Tehran, jami.