بررسی هنجارگریزی در شعر "دماوندیه" اثر ملک الشعرای بهار بر اساس الگوی زبان شناختی لیچ
محورهای موضوعی : شعر
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران
2 - دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد آبادان
کلید واژه:
چکیده مقاله :
هنجارافزایی و هنجارگریزی دو بخش عمده از برجسته سازی ادبی به شمار می‌آیند که بهره گیری از آن‌ها می‌تواند نقطه عطفی در زبان شعر یک شاعر محسوب گردد. در این راستا، بر آن‌ایم تا در پژوهشی توصیفی- تحلیلی به بررسی ابزارهای شعرآفرینی، بالأخص از نوع هنجارگریزی آن در یکی از اشعار شاعر برجسته ایرانی، ملک الشعرای بهار، بپردازیم. برای این منظور، پس از گریزی کوتاه به الگوی هنجارگریزی زبانی که از سوی زبان شناسان صورت‌گرا، به‌ویژه جفری لیچ مطرح شد، شعر دماوندیه از نقطه نظر این الگو تحلیل گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که بهار در سروده خود از تمامی گونه‌های هنجارگریزی، کم و بیش بهره برده است که در این میان، به ترتیب بسامد وقوع هنجارگریزی معنایی و زمانی از سایر انواع آن بیش‌تر می‌باشد و این امر می‌تواند از یک سو، ناشی از جو سیاسی حاکم در دوره حیات این شاعر و خاموشی و بی تفاوتی مردم نسبت به سرنوشت خویش و از سوی دیگر، مطالعه عمیق و توجه این شاعر به آثار شعرای پیشین و پای‌بندی به سنت‌های گذشه باشد.
Extra-regularity and deviation are two major parts of literary highlighting; the use of them can be considered a turning point in the language of a poet's poetry. In this regard, in a descriptive-analytical study, we intend to examine the tools of poetry creation, especially its deviation in one of the poems of the prominent Iranian poet, Malek Al-Shoaraye Bahar. For this purpose, after a brief deviation to the pattern of linguistic deviation that was proposed by formalist linguists, especially Jeffrey Leach, the poem "Damavandieh" was analyzed from the point of view of this pattern. The results of this study showed that Bahar in his poem has more or less used all types of deviations, in which the frequency of semantic and temporal deviation is higher than other types, and this can be on the one hand, due to the prevailing political atmosphere during the life of this poet and the silence and indifference of the people towards his destiny and on the other hand, the deep study and attention of this poet to the works of previous poets and adherence to the traditions of the past.
بهار، محمد تقی. 1382ش، دیوان اشعار محمد تقی بهار، ملک الشعرا، تهران: آزادمهر.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. 1368ش، موسیقی شعر، تهران: انتشارات آگاه.
صفوی، کورش. 1381ش، از زبان شناسی به ادبیات، تهران: نشر سوره مهر.
ویسی، الخاص. 1395ش، هنجارگریزی زبانی در شعر، اهواز: انتشارات دانشگاه پیام نور خوزستان.
یاکوبسن، رومن. 1376ش، روندهای بنیادین در دانش زبان، ترجمه کورش صفوی، تهران: هرمس.
مقالات
بیگ زاده، خلیل. 1395ش، «شخصی سازی و روند عدول از خودکاری زبان در شعر احمد عزیزی»، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، سال چهارم، شماره 15، صص114-95.
حق شناس، علی محمد. 1371ش، «شعر، نظم، نثر، سه گونه ادبی»، مجموعه مقالات دومین کنفرانس زبان شناسی نظری و کاربردی، دانشگاه علامه طباطبایی.
خندان، تاج الدین و عبدالحسین فرزاد. 1393ش، «هنجارگریزی در شعر شاملو»، فصلنامه زیبایی شناسی ادبی، دوره 5، شماره 21، صص186-151.
روحانی، مسعود و محمد عنایتی قادیکلایی. 1388ش، «بررسی هنجارگریزی در شعر شفیعی کدکنی»، پژوهش‌های ادب عرفانی(گوهر گویا)، دوره 3، شماره 3(پیاپی 11)، صص90-63.
شاکری، جلیل و سمیه محمدی نسب. بهمن 1394ش، «برجسته سازی‌های زبانی در شعر علی باباچاهی بر مبنای الگوی زبان شناختی جفری لیچ»، هشتمین همایش پژوهش‌های زبان و ادبیات فارسی، انجمن علمی استادان زبان و ادبیات فارسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صمصام، حمید و نازنین شیخ زاده. 1395ش، «برجسته سازی در شعر اخوان ثالث»، فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی، دوره 2، شماره 6، صص70-48.
صمصام، حمید. 1393ش، «برجسته سازی‌های ادبی در شعر بیدل دهلوی»، فصلنامه زیبایی شناسی ادبی، دوره 5، شماره 20، صص140-101.
طغیانی، اسحاق و سمیه صادقیان. 1390ش، «هنجارگریزی در مجموعه شعر "از این اوستا"»، مجله ادبیات پارسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره اول، صص79-61.
مشایخی، حمیدرضا و زینب خدادی. 1391ش، «بررسی هنجارگریزی در بخشی از اشعار نزار قبانی»، دوفصلنامه علمی پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال دوم، شماره دوم، صص78-50.
مظفری، سولماز. 1392ش، «واکاوی هنجارگریزی در "دستور زبان عشق"»، مجله رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 107، صص51-48.
_||_Bahar, Mohammad Taqi 2003, Poetry Divan of Mohammad Taghi Bahar, Malek Al-Shoaraye Bahar, Tehran: Azadmehr.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza. 1989, Poetry Music, Tehran: Agah Publications.
Safavi, Kurosh, 2002, From Linguistics to Literature, Tehran: Surah Mehr Publishing.
Weisi, Al-Khas, 2016, Linguistic deviation in poetry, Ahvaz: Payame Noor University of Khuzestan Publications.
Jacobsen, Roman. 1997, Fundamental Trends in Language Knowledge, translated by Kourosh Safavi, Tehran: Hermes.
Articles
Beigzadeh, Khalil 2016, "Personalization and the process of deviation from language automation in Ahmad Azizi's poetry", Quarterly Journal of Literary and Rhetorical Research, Fourth Year, No. 15, pp. 114-95.
Haghshenas, Ali Mohammad 1992, "Poetry, Order, Prose, Three Literary Types", Proceedings of the Second Conference on Theoretical and Applied Linguistics, Allameh Tabatabai University.
Khandan, Tajuddin and Abdul Hussein Farzad. 2014, "Abnormality in Shamloo Poetry", Literary Aesthetics Quarterly, Volume 5, Number 21, pp. 186-151.
Rouhani, Massoud and Mohammad Enayati Qadikalaei. 2009, "Study of Abnormality in Shafi'i Kadkani Poetry", Research in Mystical Literature (Gohar Goya), Volume 3, Number 3 (consecutive 11), pp. 90-63.
Shakeri, Jalil and Somayeh Mohammadi Nasab. February 2015, "Linguistic Highlighting in Ali Babachahi Poetry Based on Jeffrey Leach's Linguistic Model", 8th Persian Language and Literature Research Conference, Scientific Association of Persian Language and Literature Teachers, Institute of Humanities and Cultural Studies.
Samsam, Hamid and Nazanin Sheikhzadeh. 2016, "Highlighting in the Poetry of the Third Brotherhood", Quarterly Journal of Persian Language and Literature, Volume 2, Number 6, pp. 70-48.
Samsam, Hamid 2014, "Literary Highlighting in Bidel Dehlavi's Poetry", Quarterly Journal of Literary Aesthetics, Volume 5, Number 20, pp. 140-101.
Toghyani, Ishaq and Somayeh Sadeghian. 2011, "Deviation in the collection of poetry" From this Avesta ", Journal of Contemporary Persian Literature, Institute of Humanities and Cultural Studies, First Year, First Issue, pp. 79-61.
Mashayekhi, Hamidreza and Zeinab Khodadi. 2012, "Study of deviation in a part of Nazar Ghobani's poems", Bi-Quarterly Journal of Critique of Contemporary Arabic Literature, Second Year, Second Issue, pp. 78-50.
Mozaffari, Solmaz. 2013, "Analysis of deviation in the Grammar of Love", Journal of the Development of Persian Language and Literature Education, No. 107, pp. 51-48.